Dr hab. Robert Szwed: W języku zawiera się znacznie więcej niż tylko sam przekaz

21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Używając na co dzień języka polskiego nie dostrzegamy jego roli i wartości. Jest on czymś absolutnie naturalnym, czymś, w czym jesteśmy zanurzeni, ale jak mówi dr hab. Robert Szwed, Kierownik Katedry Kultury Medialnej KUL: „W języku zawiera się znacznie więcej niż tylko sam przekaz”.

Naukowcy szczegółowo opisują różnorodne funkcje języka. Najogólniej można powiedzieć, że jest nam potrzebny po to, by opisać świat (stworzyć komunikat), wyrazić emocje i porozumiewać się. Ekspert z KUL skupia się na dwóch innych rolach języka – kulturotwórczej i tworzenia relacji społecznych.

„Język niesie nam wartości tego, kim jesteśmy jako grupa, jako społeczeństwo, które posługuje się jakąś odmianą języka. Zawiera w sobie tradycję, pochodzenie, zwyczaje, bardzo wiele różnych elementów, bez których tak naprawdę trudno byłoby nam się definiować jako grupa, którą łączy coś więcej niż tylko podobieństwo języka, ponieważ w języku zawiera się znacznie więcej niż tylko sam przekaz” – podkreśla.

Język podlega ciągłym zmianom, a jedną z nich jest tendencja do upraszczania przekazu, związana z powszechnym używaniem różnego rodzaju komunikatorów internetowych. Jednak według Roberta Szweda, mimo różnego rodzaju przemian, posługiwania się emotikonami, gifami, różnymi środkami zastępczymi, język jest niezbędny i nie może zostać zastąpiony technologią. Jak zaznacza: „Przekaz niejęzykowy jest bardzo ułomny, okrojony. I w tym sensie bez słów i bez ich znaczenia tak naprawdę społeczeństwo nie rozwijałoby się, nie szłoby do przodu”.

Socjolog odniósł się również do komunikacji w czasie pandemii, z konieczności ograniczonej do formy zdalnej. Podkreślając rolę języka mówionego, który jest podstawowym narzędziem porozumiewania się, umożliwiającym przekazanie dowolnej informacji, zauważa, że jest on jednak niewystarczający, gdyż nie zastąpi bezpośrednich kontaktów.

„Do przekazu treści potrzebne jest coś więcej, potrzebna jest obecność. Okazuje się, że ten element nie tylko związany z gestykulacją, mimiką, ale pewną bliskością i intymnością komunikacji, zdecydowanie nam doskwiera, wywołuje irytację. Nawet jeśli się komunikujemy, a wszyscy wiemy co to znaczy komunikować się bez kamerki, to czujemy się tym bardzo zdeprymowani, mamy wszyscy dość” - stwierdza.

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego jest obchodzony od 2000 roku z inicjatywy UNESCO, ma zwrócić uwagę na języki zanikające i ginące, których lista z każdym rokiem staje się dłuższa, a także ochronić dziedzictwo kulturowe, jakim jest różnorodność językowa.