Niniejszy tom jest pokłosiem Czwartego Seminarium Historyków Filozofii Polskiej, zorganizowanego w dniach 16 – 17 września 2010 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Wpisuje się ono w tradycję spotkań, gromadzących specjalistów historii filozofii polskiej, które odbyły się na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Ostatnia edycja tych zebrań była poświęcona światopoglądowym odniesieniom filozofii polskiej.

 

Niniejsza publikacja ma pomóc lepiej ukazać wciąż trwałą inspirującą rolę filozofii w polskiej kulturze i życiu społecznym, w której przeważał – jak się wydaje – praktycyzm, i to zarówno w odniesieniu do filozofii akademickiej/szkolnej, począwszy już od dominującego w wieku XV scholastycznego arystotelizmu. Liczny krąg badaczy z wielu polskich ośrodków akademickich, zarówno doświadczonych, legitymujących się ogromnym dorobkiem, jak też dopiero zaprawiających się w praktyce badawczej, np. doktorantów, rodzi nadzieję, że przez podjęcie wątków metodologicznych prezentowana publikacja może przyczynić się do podniesienia dyskursu w zakresie koncepcji historiografii polskiej, począwszy od prezentacji jej różnych wizji, często zresztą się dopełniających. Wielość podejmowanych wątków merytorycznych, jak też opcji filozoficznych i światopoglądowych, pomaga w odsłonięciu nowych pól zainteresowań badawczych, dotyczącej wciąż niezbadanej spuścizny polskich filozofów, czy też innych twórców kultury, którzy podejmowali wątki filozoficzno-światopoglądowe. Spotkanie lubelskie z jej książkowym pokłosiem ma się przyczynić do pełniejszej integracji historyków filozofii w Polsce, ułatwić kontakty, a tym samym podejmowanie nierzadko bardziej efektywnych form zespołowej pracy badawczej. Ukazanie związków filozofii z kulturą polską, i to w wymiarze problematyki egzystencjalnej, ma także stymulować namysł nad ogólnoludzką sytuacją egzystencjalną, co ma ogromne znaczenie w dydaktyce filozofii, w formie kształtowania postaw moralnych i społecznych, w tym też patriotycznych.

 

Niniejszy tom w dużej mierze oddaje strukturę wspomnianej konferencji, wyodrębniając problematykę metodologiczną (metafilozoficzną) i merytoryczną (systematyczną). O ile w pierwszym przypadku o kolejności zamieszczenia poszczególnych wystąpień zadecydowała jednak logika tego wątku, o tyle w drugim przypadku podstawą jest chronologia omawianych dokonań polskich filozofów.

 

 

Spis treści

 

Przedmowa

 

Filozofia a światopogląd (teoria a praktyka – dyskusyjnie)

 

Stanisław Pieróg (UW), Światopogląd a filozofia - charakterystyka genetyczna

Anna Brożek (UW), Światopogląd a filozofia - charakterystyka systematyczna

Stanisław Borzym (PAN), O historię światopoglądu

Stanisław Janeczek (KUL), Koncepcja historii filozofii w kontekście relacji: filozofia a światopogląd

 

Filozofia a światopogląd (wybór stanowisk)

 

Krzysztof Bochenek (URz), „Via communis” jako ważny element piętnastowiecznej scholastyki polskiej

Wanda Bajor (KUL), Rola teologii w psychologii filozoficznej polskiego burydanisty Benedykta Hessego

Michał M. Maciołek (KUL), Różnorodność spojrzeń na stanowisko polskich myślicieli XV wieku wobec ważnych problemów Kościoła i państwa

Magdalena Płotka (UKSW), Czy światopogląd może być wiedzą? Status „opinio” w filozofii Jana z Głogowa

Ewa Starzyńska – Kościuszko (UWM), Światopoglądowy wymiar polskiej „filozofii narodowej”

Andrzej Wawrzynowicz (UAM), Geneza powstania „Ojcze nasz” A. Cieszkowskiego – fakty i mity

Wiesława Sajdek (KUL), Światopoglądowe odniesienia „Wezwania” Augusta Cieszkowskiego

Lucyna Wiśniewska – Rutkowska (UJK), Historiozofia jako zagadnienie metodologiczne. Rozważania inspirowane pracami H. Kamieńskiego

Anna Dziedzic (UW), Filozofia Jamesa i Schillera w polskich poszukiwaniach światopoglądowych przełomu XIX i XX wieku

Aleksander Ćuk (UJ), Mariana Zdziechowskiego polskie ujęcie idei iliryzmu na przełomie XIX i XX wieku

Tomasz Mróz (UZ), Interpretacje Państwa Platona w kontekście światopoglądu i warunków politycznych w Polsce od przełomu XIX i XX w., do połowy wieku XX Lutosławski

Stanisław Borzym (IFiS PAN), Ludwik Kulczycki. Od kultu rewolucyjnej przemocy do świadomości antytotylitarystycznej

Leszek Wesołowski (UJ), Filozofia podmiotowości – światopoglądowe poszukiwania Stanisława Brzozowskiego

Leszek Gawor (URz), Światopoglądowy wymiar kryzysu kultury europejskiej z przełomu XIX i XX wieku w perspektywie kulturalizmu Floriana Znanieckiego

Leszek Kopciuch (UMCS), Światopoglądowe uwarunkowania filozofii dziejów (na przykładzie poglądów S. I. Witkiewicza, F. Znanieckiego i F. Konecznego)

Mirosław Mylik (SzW im. Bogdana Jańskiego), Historyczne, filozoficzne i światopoglądowe aspekty powstania i rozwoju polskiej myśli społecznej XIX i XX wieku

Teresa Zawojska (KUL), Ku chrześcijańskiej wspólnocie Europy. Refleksje myślicieli z początku XX stulecia

Paweł Polak (UPJPII), Neoscholastycy polscy wobec ewolucji darwinowskiej (1900-1914) – nieusuwalność odniesień światopoglądowych

Rafał Charzyński (KUL), Światopoglądowe odniesienia neoscholastyki w ujęciu I. Radziszewskiego

Anna Brożek (UW), Miejsce światopoglądu w życiu i w filozofii Kazimierza Twardowskiego

Dariusz Barbaszyński (UWM), Inspiracje światopoglądowe w myśli Jana Łukasiewicza

Piotr Surma (UW), Jan Łukasiewicz o determinizmie i logice

Joanna Zegzuła–Nowak (UZ), Postulat unaukowienia filozofii a światopoglądowa funkcja filozofii w polemikach Henryka Elzenberga ze szkołą lwowsko–warszawską

Jan Skoczyński (UJ), Światopogląd z dominantą filozoficzną. Casus Kazimierza Wyki

Magdalena Mruszczyk (UŚ), Juliana Hochfelda teoria humanizmu socjalistycznego

Błażej Baszczak (UZ), Podstawowe założenia humanizmu naturalistycznego Heleny Eilstein

Ewa Kochan (USz), W stronę filozofii światopoglądowej. Leszek Kołakowski i zwrot w filozofii polskiej

 

Noty o autorach

Indeks nazwisk

 

---

 

Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej. Red. Stanisław Janeczek, Rafał Charzyński, Michał Maciołek. Wydawnictwo KUL. Lublin 2011, ss. 434 (ISBN 978-83-7702-347-1)