Mgr Agnieszka Orłowska

 

 

Cel badań

Celem niniejszych badań jest weryfikacja modelu teoretycznego zaproponowanego przez Laschinger i współpracowników (Laschinger, Gilbert, Smith i Lesile, 2010). Przedstawia on wzajemne relacje zachodzące pomiędzy cechami organizacji, cechami pielęgniarek i cechami pacjenta, które powstają dzięki stosowaniu strategii upodmiotowienia (empowerment). Upodmiotowienie to strategia zarządzania, która opiera się na wdrażaniu w organizacji systemowych i konsekwentnych działań z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, które wzmocnią zaangażowanie pracowników poprzez kreowanie atmosfery otwartości i zaufania (Moczydłowska, 2013). Na upodmiotowienie mogą składać się dwa konstrukty teoretyczne: upodmiotowienie strukturalne (structural empowerment) oraz upodmiotowienie psychologiczne (psychological empowerment) Upodmiotowienie strukturalne jest definiowane jako zespół celowych działań i praktyk menedżerskich dających władzę, kontrolę i autorytet podwładnym. Dzięki tym działaniom dochodzi do upodmiotowienia indywidualnego (psychologicznego) pracowników.

Model będący podstawą badań zakłada, że w szpitalu stosującym strategię upodmiotowienia strukturalnego, a więc w strukturze społecznej uprawniającej do konstruktywnego wypełniania powierzonych obowiązków, u pielęgniarek występuje upodmiotowienie psychologiczne (Laschinger i in., 2010; Orłowska i Łaguna, 2018a). Następnie pielęgniarki wykorzystują posiadane umiejętności, zaufanie i doświadczenia w kontaktach z pacjentami, dzięki czemu także pacjenci czują się upodmiotowieni i usatysfakcjonowani jakością opieki pielęgniarskiej. Pacjenci dostrzegają, że mają dostęp do informacji, wsparcia i zasobów, a także mają możliwość uczenia się, jak dbać o własne zdrowie. Czują się psychologicznie upodmiotowieni, mają wysokie poczucie własnej wartości, potrafią samodzielnie dbać o własne zdrowie oraz odczuwają satysfakcję z opieki zdrowotnej, której doświadczyli (Laschinger i in., 2010; Orłowska i Łaguna, 2018a).

 

Metoda badań

Badania obejmują kilka etapów:

Pierwszy etap

Wykonanie systematycznego przeglądu badań, którego celem jest określenie katalogu zmiennych, z którymi wiąże się upodmiotowienie strukturalne i/lub psychologiczne. Systematyczny przegląd badań to rodzaj przeglądu literatury, który poprzez użycie powtarzalnej i dokładnie opisanej procedury badawczej pozwala na odszukanie, selekcję i ocenę wszystkich dostępnych dowodów naukowych w danym obszarze poszukiwań (Booth, Sutton i Papaioannou, 2016).

Drugi etap

Przygotowanie polskiej adaptacji metod do pomiaru zmiennych ujętych w badaniu opisanym w etapie trzecim. Dokonam adaptacji narzędzi oraz analizy struktury czynnikowej następujących zmiennych:

(1) upodmiotowienia strukturalnego w ujęciu Kanter u polskich pielęgniarek i położnych oraz polskiej adaptacji Kwestionariusza Warunków Efektywności Pracy (CWEQ II) autorstwa Laschinger i współpracowników (Laschinger, Finegan, Shamian i Wilk, 2001) – etap zrealizowany (Orłowska i Łaguna, 2018b);

(2) upodmiotowienia psychologicznego w ujęciu Spreitzer u polskich pielęgniarek i położnych, a także polskiej adaptacji Kwestionariusza Upodmiotowienia Psychologicznego (PEQ) autorstwa Spreitzer (1995);

(3) satysfakcji z jakości opieki pielęgniarskiej w ujęciu Laschinger i współpracowników wśród polskich pacjentów oraz polskiej adaptacji Skali Satysfakcji z Jakości Opieki Pielęgniarskiej (PSNCQQ) autorstwa Laschinger i współpracowników (Laschinger, McGillis, Pedersen i Almost, 2005);

(4) umiejętności samoobsługi w ujęciu Sidari i Doran wśród polskich pacjentów, a także polskiej adaptacji Kwestionariusza Umiejętności Samoobsługi (TSCM) autorstwa Sidari i współpracowników (2001).

Dodatkowo na tym etapie dokonam także adaptacji oraz operacjonalizacji modelu upodmiotowienia Thomasa i Velthaus`a (1990) oraz modelu Spreitzer (1995) dla perspektywy pacjenta według koncepcji Schulz`a i Nakamoto (2013).

Trzeci etap

Badania wielopoziomowe zależności między upodmiotowieniem strukturalnym i psychologicznym pielęgniarek a cechami pacjentów (zob. Rys. 1). W związku z tym, że będą to analizy wielopoziomowe, przyjmuję dwupoziomową strukturę danych: pierwszy poziom – poziom osoby to pielęgniarki i ich pacjenci, natomiast drugi poziom stanowi oddział na którym pracują pielęgniarki i przebywają pacjenci. Badania będą obejmowały pielęgniarki (ok. 300 osób) oraz ich pacjentów (ok. 300 osób). Badanie zostanie przeprowadzone w ok. 30 oddziałach szpitalnych.

Na podstawie dokonanej analizy literatury postawiono następujące pytania badawcze:

1. Czy istnieje związek pomiędzy upodmiotowieniem strukturalnym a upodmiotowieniem psychologicznym pielęgniarek?
2. Czy istnieje związek pomiędzy upodmiotowieniem psychologicznym pielęgniarek a upodmiotowieniem psychologicznym pacjenta?
3. Czy istnieje związek pomiędzy upodmiotowieniem psychologicznym pielęgniarek a satysfakcją z jakości opieki pielęgniarskiej pacjentów?
4. Czy istnieje związek pomiędzy upodmiotowieniem psychologicznym pielęgniarek a umiejętnością samoobsługi pacjentów?

 

Hipotezy badawcze

H1a Upodmiotowienie strukturalne w ocenie pielęgniarki wiąże się z poziomem doświadczanego przez nią upodmiotowienia psychologicznego;

H1b Upodmiotowienie strukturalne na poziomie oddziału wiąże się z upodmiotowieniem psychologicznym pielęgniarek;

H2a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek wiąże się z upodmiotowieniem psychologicznym  pacjenta;

H2b Upodmiotowienie strukturalne na poziomie oddziału wiąże się z upodmiotowieniem psychologicznym pacjenta;

H3a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek wiąże się z satysfakcją pacjenta z jakości opieki pielęgniarskiej;

H3b Upodmiotowienie strukturalne na poziomie oddziału wiąże się z satysfakcją pacjenta z jakości opieki pielęgniarskiej;

H4a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek wiąże się z umiejętnością samoobsługi pacjenta;

H4b Upodmiotowienie strukturalne na poziomie oddziału wiąże się z umiejętnością samoobsługi pacjenta.

Hipotezy mediacyjne

H5a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy między upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie osoby a upodmiotowieniem psychologicznym pacjenta;

H5b Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy pomiędzy upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie oddziału a upodmiotowieniem psychologicznym pacjenta;

H6a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy między upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie osoby a satysfakcją pacjenta z jakości opieki pielęgniarskiej;

H6b Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy pomiędzy upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie oddziału a satysfakcją pacjenta z jakości opieki pielęgniarskiej;

H7a Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy między upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie osoby a umiejętnością samoobsługi pacjenta;

H7b Upodmiotowienie psychologiczne pielęgniarek pośredniczy pomiędzy upodmiotowieniem strukturalnym na poziomie oddziału a umiejętnością samoobsługi pacjenta.

 

Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa

Ochrona zdrowia jest jednym z podstawowych zadań współczesnych państw. Powszechnie jednak wiadomo, że jest to zadanie bardzo trudne i kosztowne, a więc poszukiwanie rozwiązań usprawniających system opieki zdrowotnej jest jak najbardziej pożądane i aktualne (Bugdol, Bugaj i Stańczyk, 2012). Koncepcja upodmiotowienia zaproponowana przez Kanter (1977) i Spreitzer (1995) jest właśnie próbą usprawnienia systemu opieki zdrowotnej, tak aby nie tylko pacjenci odczuwali satysfakcję z doświadczanych usług, ale także pracownicy czerpali satysfakcję z wykonywanej pracy. Przeprowadzone badania będą stanowiły odpowiedź na realną potrzebę lepszego poznania funkcjonowania pracowników służby zdrowia i ich wsparcia.

Dotychczasowe badania nad upodmiotowieniem skupiały się głównie na związkach, jakie łączą je z innymi zmiennymi (np. wypaleniem zawodowym, satysfakcją z pracy, stresem) w pracy zawodowej pielęgniarek (Cicolini, Comparacini i Simonetti, 2014; Laschinger i in., 2001). Brakuje jednak badań nad efektami tej strategii w służbie zdrowia, w zwłaszcza dla pacjentów. Model stworzony przez Laschinger i współpracowników (Laschinger i in., 2010), będący podstawą niniejszych badań, nie był dotychczas w pełni zweryfikowany empirycznie, dlatego też podejmę próbę jego weryfikacji w warunkach polskich.

 

 

Literatura cytowana

Booth, A., Sutton, A. i Papaioannou, D. (2016). Systematic approaches to a successful literature review. Los Angeles: SAGE.

Bugdol, M., Bugaj, J. i Stańczyk, I. (2012). Procesy zarządzania zasobami ludzkimi w służbie zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.

Cicolini, G., Comparacini, D. i Simonetti, V. (2014). Workplace empowernent and nurses` job satisfaction: a systematic literature review. Journal of Nursing Management, 22, 855–871.

Kanter, R. M. (1977). Men and women of the corporation. New York: Basic Books.

Laschinger, H., Gilbert, S., Smith, L. M. i Lesile, K. (2010). Toward`s a comprehensove theory of nurse/patient empowerment: applying Kanter`s empowerment theory to patient care. Journal of Nursing Management, 18, 4–13.

Laschinger, H. K., McGillis, H. L., Pedersen, C. i Almost, J. (2005). A Psychometric Analysis of the Patient Satisfaction With Nursing Care Quality Questionnaire An Actionable Approach to Measuring Patient Satisfaction. Journal of Nursing Care Quality, Journal of Nursing Care Quality, 20(3), 220–230.

Laschinger, H. K. S., Finegan, J., Shamian, J. i Wilk, P. (2001). Impact of structural and psychological empowerment on job strain in nursing work settings: Expanding Kanter’s model. The Journal of Nursing Administration, 31(5), 260–272.

Moczydłowska, J. M. (2013). Empowerment - upodmiotowienie we wspólnocie. Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa, 11, 15–23.

O’Brien-Pallas, L.-L., Doran, D. I., Murray, M., Cockerill, R., Sidani, S., Laurie-Shaw, B. i Lochhaas-Gerlach, J. (2001). Evaluation of a client care delivery model, part 1: Variability in nursing utilization in community home nursing. Nursing Economics, 19(6), 267–277.

Orłowska, A. i Łaguna, M. (2018a). Upodmiotowienie – analiza koncepcji i jej zastosowanie w praktyce pielęgniarskiej. Pielęgniarstwo Polskie, 1(67), 106–112.

Orłowska, A. i Łaguna, M. (2018b). Adaptacja Kwestionariusza warunków efektywności pracy II w grupie polskich pielęgniarek i położnych. Medycyna Pracy, 69(5), 547–560.

Schulz, P. J. i Nakamoto, K. (2013). Health literacy and patient empowerment in health communication: the importance of separating conjoined twins. Patient education and counseling, 90(1), 4–11.

Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442–1465.