22 lutego mija 101 rocznica śmierci Ojca-Założyciela i pierwszego Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

 

 

   W zbiorach Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej KUL przechowywany jest zbiór fotografii przedstawiających ks. Rektora Idziego Radziszewskiego. Zespół złożony z kilkunastu jednostek obejmuje zdjęcia oficjalne, znane z wcześniejszych publikacji, jak i takie, dzięki którym można zobaczyć ks. Idziego z niecodziennej strony. Wszystkie fotografie są opracowane, ich opisy można znaleźć w katalogu komputerowym Biblioteki Uniwersyteckiej pod sygnaturami od F-8/1 do F-8/12, a same obiekty – w Bibliotece Cyfrowej KUL. Większość zdjęć ks. Idziego Radziszewskiego ze zbiorów BU KUL nosi odręczne zapiski proweniencyjne: „Ze zbiorów p. E. Szeligowskiej” (pochodzą z kolekcji Emilii Szeligi-Szeligowskiej, pierwszej bibliotekarki uniwersyteckiej książnicy, przybyłej z księdzem rektorem i innymi profesorami z Petersburga).

 

   W zbiorach Biblioteki znajdują się dwa mniejsze portrety w popiersiu (jeden z nich w formacie carte de visite z około 1897 r.), najprawdopodobniej z czasu wczesnej praktyki kapłańskiej w Kaliszu. Kilka studyjnych ujęć portretowych wykonanych jest w technice albuminowej, wymagającej naklejenia niezwykle cienkiego papieru fotograficznego na firmową tekturkę (sygnowane są: W. Boretti, Kalisz; B. Sztejner, Włocławek; Sztuka, Lublin, Krak. 39). Wymiary fotografii wahają się od 7,5x4,5 do 32,5x41 cm. Najbardziej znanymi wizerunkami ks. Radziszewskiego są dwa oficjalne zdjęcia w formacie carte de gabinet, wykonane w zakładzie Bolesława Sztejnera we Włocławku w pierwszej dekadzie XX w. Przedstawiają ks. Radziszewskiego (jeszcze nie rektora UL) w stroju chórowym kanonika Kapituły Bazyliki Katedralnej Włocławskiej.

 

   Nieznaną szerzej fotografią, na której występuje ks. Radziszewski, jest zbiorowy portret uczestników Zjazdu Demokracji Chrześcijańskiej w Piotrogrodzie w 1917 r. Ksiądz rektor siedzi w pierwszym rzędzie, m.in. obok arcybiskupa mohylewskiego Edwarda Roppa. Odbitka na papierze albuminowym naklejona jest na tekturę i sygnowana pieczętnym wyciskiem autorskim petersburskiego fotografa Karla Bully, uznawanego za prekursora rosyjskiego fotoreportażu.

 

   Prawdziwą niespodzianką mogą być dwie fotografie amatorskie (12x9 i 11,5x17 cm), przedstawiające księdza rektora ubranego w płaszcz i kapelusz, w otoczeniu pierwszych studentów Uniwersytetu Lubelskiego, wykonane w 1919 r. w plenerze, podczas wycieczki młodzieży akademickiej do Puław, Kazimierza i Nałęczowa.

 

   Ciekawy również jest zachowany we fragmencie niewielki, aczkolwiek niezwykle wyraźny i bogaty w szczegóły portret zbiorowy, na którym ks. Radziszewski w stroju kanonika siedzi przed niezidentyfikowanym budynkiem z kolumną w towarzystwie kilku osób, m.in. pułkownika i majora piechoty. Wstążki przypięte do sutanny i mundurów mogą sugerować, że zdjęcie wykonano podczas jakiejś patriotycznej uroczystości. Postać księdza rektora z tego niewielkiego zdjęcia, z rękoma położonymi na kolanach i charakterystycznie przechylonym na bok dystynktorium, posłużyła do wykonania dwóch innych zdjęć – fotomontaży, również znajdujących się w zbiorach Biblioteki.

 

 

   Prezentowany zbiór fotografii pierwszego rektora KUL, choć niewielki, daje szansę przyjrzenia się temu niezwykłemu człowiekowi z kilku perspektyw. Młody kapłan, dostojny kanonik, wreszcie rektor, skromnie wmieszany w gromadkę swoich ukochanych studentów. Wszystkie te twarze mamy przyjemność pokazać teraz Państwu, wspominając ks. Idziego Radziszewskiego z prawdziwą i gorącą wdzięcznością.

 

Jadwiga Jaźwierska

 

Ks. Idzi Benedykt Radziszewski (1871-1922) - biogram

 

 

Uzupełnieniem fotografii ze zbiorów BU KUL są cytaty ze wspomnień współpracowników i studentów ks. rektora Idziego Radziszewskiego.

Kolekcja w Bibliotece Cyfrowej KUL

 


 

F-8/1 Portret młodego ks. Idziego Radziszewskiego, fot. W. Boretti, Kalisz [ok. 1897]


„Oprócz wybitnych zdolności organizacyjnych i pedagogicznych umiał swoich słuchaczy i wychowanków w sposób serdeczny i iście ojcowski zachęcić do sumiennego studium, do pogłębiania przez lekturę poszczególnych gałęzi wykładanego przedmiotu oraz do prób samodzielnej pracy naukowej pod kierunkiem profesorów. Ponadto […] zachęcał nas kapłanów gorąco do pogłębiania modlitwy i życia wewnętrznego oraz rzetelnej pracy nad kształtowaniem charakteru […]”

 

(ks. Stanisław Mystkowski, Akademia Duchowna w Petersburgu 1915-1918. Uniwersytet Lubelski 1915-1918, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

 

F-8/4 Ks. Idzi Radziszewski, [ok. 1900]

 

„Był to człowiek, który na różnych stanowiskach podejmował inicjatywę podnoszenia środowiska na wyższy szczebel życia moralnego i kulturalnego. Tak było w Seminarium Duchownym we Włocławku, gdzie, pełniąc rolę regensa, zapoczątkował wydawnictwo miesięcznika „Ateneum Kapłańskie”; tak było we wspomnianej Akademii Duchownej, gdzie jako rektor w latach 1914-1918 przeprowadził reorganizację studiów i modernizację metod nauczania. Jako dyrektor ss. szarytek prowincji warszawskiej wprowadził systematyczne dokształcanie pielęgniarek, co po 20 latach zostało upowszechnione. Tylko zdrowy katolicyzm, zadaniem Radziszewskiego, może zapewnić Polsce istnienie i siłę, może ją zabezpieczyć przed ponownym wykreśleniem z mapy Europy.”

 

(Grażyna Karolewicz, Wstęp, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

F-8/2 Ks. kanonik Idzi Radziszewski, fot. B. Sztejner, Włocławek, [ok. 1906-1907]

 

„Myśli o potrzebie i pożytku założenia wyższej katolickiej uczelni w Polsce – ks. Radziszewski przeżywał intensywnie w latach 1907-08, po powrocie do kraju z dłuższego pobytu za granicą, w Niemczech, Szwajcarii, Anglii, przede wszystkim we Francji. […] coraz goręcej pragnął zrealizowania projektu założenia katolickiego uniwersytetu na wzór lowańskiego.”

 

(Emilia Szeliga- Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim i początkach Uniwersytetu 1917-1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020)

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

F-8/3 Ks. kanonik Idzi Radziszewski, fot. B. Sztejner, Włocławek, [ok. 1906-1907]

 

„Głęboki psycholog, znawca słabości natury ludzkiej, lecz szczerze miłujący człowieka, z wielką ostrożną delikatnością – żeby nie skrzywdzić brakiem ufności, a tym bardziej podejrzliwością, podchodził do ludzi prosto, szczerze, zniewalając serca i umysły, budząc ufność, skłaniając natury słabsze do pracy wewnętrznej, do zrozumienia, na czym polega godność człowieka.”

 

(Emilia Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim i początkach Uniwersytetu 1917-1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020)

 

 

 

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

 

F-8/12 Zjazd Demokracji Chrześcijańskiej w Piotrogrodzie w r. 1917. Sala przy kościele św. Katarzyny, fot. Karl Bulla, 1917

 

„Mądry wychowawca i polityk, w specjalnym tego słowa znaczeniu, o szerokich horyzontach umysłowych, przedstawia mi się dziś jako prekursor idei II Soboru Watykańskiego o postawie otwartej, ponadwyznaniowej i ponadpartyjnej. Człowiek czysty i mocny, pełen szacunku dla godności ludzkiej bez względu na wiek i pozycję społeczną. Człowiek wierny swojej idei, pozyskujący dla niej innych, imponująco konsekwentnie realizujący ją w codziennym działaniu.”

 

(Cecylia Świderkówna-Petrykowska, Historia 1919-1923, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

 

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

 

F-8/7 Portret grupowy studentów UL z ks. rektorem Idzim Radziszewskim. Wycieczka do Nałęczowa, [1919]

 

„[…] cechą charakterystyczną ks. rektora była dbałość o rozszerzenie naszych horyzontów umysłowych. Przytoczę tu pewien znamienny epizod znany mi jako pracownikowi Biblioteki Uniwersyteckiej. Kierowniczka biblioteki była zmartwiona, że początkujący studenci chcieli wypożyczyć książki jej zdaniem niewłaściwe, np. Żywot Jezusa Renana. Zwierzyła się z tego kłopotu ks. rektorowi, prosząc o radę i odgórne uregulowanie tej sprawy. A ks. rektor odpowiedział: A kiedyż mają czytać, jeśli nie teraz?”

 

(Cecylia Świderkówna-Petrykowska, Historia 1919-1923, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

„Skorzystałam ze sposobności, wskazując dużą ilość książek antyreligijnych, zauważyłam, że może należałoby je wyłączyć; ks. Rektor odparł: Nie, wiedza jest wolna; tylko należy tak głęboko i wszechstronnie rozwinąć umysły młodzieży, żeby umiała odróżnić prawdę od fałszu...”

 

(Emilia Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim i początkach Uniwersytetu 1917-1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020)

 

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

 

F-8/8 Wycieczka Uniwersytetu Lubelskiego w Puławach, [1919]

 

„[…] atmosferę serdeczności stwarzał przede wszystkim ks. Idzi, który był naszym prawdziwym dobrotliwym ojcem. Prawie każdą przemowę do nas zaczynał od słów Bardzo kochana młodzieży. Wiedzieliśmy, że nas kocha, że jesteśmy dla niego ważni i było nam z tym poczuciem dobrze i bezpiecznie. […] urocze były te wycieczki, które urządzał nam Uniwersytet często do Puław, Kazimierza czy do innych miejscowości […] Ksiądz rektor […] towarzyszył nam i na zabawach, i na wycieczkach. Na tych ostatnich, gdy było chłodniej, troszczył się nawet, żebyśmy starannie zapinali płaszcze i nie przeziębiali się.”

 

(Eugenia Grzegorzewska, Polonistyka 1918-1922, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

 

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

F-8/5 Ksiądz rektor podczas uroczystości, fragment fotografii grupowej [ok. 1918-1921]

 

„Robił wrażenie człowieka opanowanego, zrównoważonego […] W obcowaniu był ujmujący, sugestywny, swą postawą nakłaniał do uznania jego zdania za słuszne, choć go nie narzucał […] Nie tylko wśród młodzieży cieszył się takim szacunkiem, także wśród duchownych i świeckich miał oddanych sobie ludzi, którzy mu ufali i pomagali mu w realizowaniu jego śmiałych, dalekosiężnych zamiarów.”

 

(ks. Józef Pastuszka, Akademia Duchowna w Petersburgu 1917/1918. Kontakty z Uniwersytetem Lubelskim 1918-1923, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

F-8/6 Portret ks. rektora Idziego Radziszewskiego. Zdjęcie z ostatnich lat życia, fotomontaż z wykorzystaniem fotografii F-8/5, [ok. 1918-1921]

 

„Pracował bez wytchnienia. Miał jednak czas na wszystko. Żadnego studenta nie odprawił, nie dowiedziawszy się szczegółowo, o co mu chodzi. Wchodziło się do ks. rektora bezpośrednio, nie przez pokój sekretarki.”

 

(Janina Biernacka-Iwaszkiewicz, Historia 1918-1922, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

F-8/9 Ks. Idzi Radziszewski. Pierwszy Rektor Kat. Uniwersytetu Lub., fotomontaż z użytym fragmentem fotografii F-8/5, fot. Zakład Artystyczno-Fotograficzny „Sztuka” dawniej W. Sierocińskiej (Lublin), [ok. 1918-1922]

 

„Szczęśliwy człowiek, który dzięki Opatrzności spotkał w życiu, zwłaszcza w okresie formacji charakteru i światopoglądu, wzór wychowawcy o wysokich przymiotach, umysłu i serca. Taki pedagog jest często konkretnym ideałem w całym życiu.”

 

(ks. Stanisław Mystkowski, Akademia Duchowna w Petersburgu 1915-1918. Uniwersytet Lubelski 1915-1918, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

F-8/10 Portret pośmiertny ks. rektora Idziego Radziszewskiego, 1922

 

„To nieoszczędzanie siebie, szafowanie zdrowiem i siłami, te troski o rozwój uczelni i kłopoty finansowe rychło podkopały jego wątły organizm. Tylko kilka lat był z nami i odszedł tak prędko, miał dopiero 51 lat. Śmierć ks. rektora, tak niespodziewana, spadła na nas jak grom […] Pogrzeb był wielką manifestacją szczerego żalu i bólu: to umarł nasz ojciec.”

 

(Eugenia Grzegorzewska, Polonistyka 1918-1922, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 

Link do Biblioteki Cyfrowej KUL

 

F-8/11 Ks. Idzi Radziszewski. Twórca i Pierwszy Rektor Uniwersytetu Lubelskiego, pocztówka fotograficzna, [ok. 1918-1928]

 

„Szczupły, średniego wzrostu, miał siwawe (dawniej ciemne) włosy, niebieskie, a raczej szare, głęboko osadzone oczy, duże, szerokie czoło, delikatnie skrojone usta, wyraźnie zarysowany słowiański nos […] Miał powolny chód, powolne również tempo mowy, jak gdyby się namyślał nad tym, co miał powiedzieć.”

 

(ks. Józef Pastuszka, Akademia Duchowna w Petersburgu 1917/1918. Kontakty z Uniwersytetem Lubelskim 1918-1923, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918-1925, red. G. Karolewicz, Lublin 1978)

 


Wybór tekstów i fotografii: Jadwiga Jaźwierska

Skanowanie i przygotowanie fotografii: Urszula Szymańska

 

 

Autor: Małgorzata Augustyniuk
Ostatnia aktualizacja: 22.02.2023, godz. 09:30 - Małgorzata Augustyniuk