Prof. dr hab. Ireneusz Ziemiński

Kierownik Zakładu Filozofii Współczesnej Uniwersytetu Szczecińskiego

 

 

Opinia

w sprawie nadania Panu Profesorowi Richard'owi Swinburne'owi
tytułu doktora honoris causa
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

 

 

Richard Granville Swinburne, aktualnie emerytowany profesor filozofii i teologii Uniwersytetu w Oxfordzie (Wielka Brytania) należy do najwybitniejszych współczesnych filozofów religii, nie tylko w świecie anglosaskim. Jego dorobek naukowy jest ceniony na całym świecie, czego wyrazem przekłady jego prac na 22 języki, w tym język japoński, hiszpański, perski, arabski, fiński, czeski, chiński, turecki, rumuński, portugalski, rosyjski, polski, holenderski, niemiecki, włoski, francuski, koreański, węgierski czy amharski. Waga prac Richarda Swinburne'a, w których broni on nie tylko racjonalności klasycznego teizmu, lecz także racjonalności wiary chrześcijańskiej, wykracza daleko poza obszar analitycznej filozofii religii; jego prace są uważane przez wielu komentatorów za najważniejszy głos we współczesnej filozofii, broniący prawdziwości (a przynajmniej wysokiego stopnia prawdopodobieństwa) podstawowych doktryn chrześcijaństwa, takich jak boskość i zmartwychwstanie Jezusa, istotowa trójosobowość Boga, upadek i odkupienie człowieka czy opatrzność Boga działającego w świecie.

 

O doniosłości prac Richarda Swinburne'a świadczy nie tylko przyznanie mu bardzo prestiżowej profesury w Uniwersytecie w Oksfordzie (Nolloth Professor of the Philosophy of the Christian Religion, którą zajmował w latach 1985-2002, do przejścia na emeryturę) czy zapraszanie do wygłaszania gościnnych wykładów w wielu uniwersytetach na świecie, lecz także to, że rozwijane przez niego argumenty w obronie racjonalności religii stanowią wielkie wyzwanie dla ruchu tzw. nowych ateistów. Warto w tym kontekście wspomnieć, że najbardziej znany ze współczesnych ateistów, Richard Dawkins, spośród apologetycznych prac filozoficznych cytuje jedynie prace Richarda Swinburne'a, traktując je za istotne wyzwanie dla ateizmu. Jednym z powodów jest zapewne to, że prace Swinburne'a odznaczają się wyjątkową rzetelnością metodologiczną, gruntowną znajomością nie tylko tradycji chrześcijańskiej teologii i filozofii, lecz także współczesnych teorii naukowych, zarówno konstruowanych na terenie fizyki i kosmologii, jak też nauk biologicznych. Taki charakter prac Swinburne'a wynika ze świadomie przyjętego przez niego (i przez całe życie konsekwentnie realizowanego) programu filozofii broniącej racjonalności religii; zdaniem Swinburne'a bowiem myślenie religijne nie różni się w istotny sposób od myślenia naukowego (zarówno w naukach humanistycznych, jak i przyrodniczych).

 

W jednym i drugim obszarze intelektualnej aktywności człowiek stawia określone hipotezy, testuje ich wiarygodność przez odniesienie do dostępnych danych oraz wybiera tę, która jest najbardziej prawdopodobna w świetle dostępnych faktów; hipotezę tę poddaje się dalszym procedurom weryfikacyjnym bądź falsyfikacyjnym, w konfrontacji z nowymi danymi, dzięki czemu może ona zyskać silniejsze potwierdzenie lub zostać obalona. Zdaniem Swinburne'a w taki właśnie sposób da się uzasadnić nie tylko hipotezę istnienia Boga, lecz także Jego historyczne objawienie w osobie Jezusa z Nazaretu oraz inne formy Jego aktywności w świece, nazywane zwykle zdarzeniami cudownymi. Jeśli bowiem zgodzimy się, że Bóg jest bytem możliwym (a nawet wysoce prawdopodobnym), to mamy prawo spodziewać się nie tylko, że objawi nam swoje istnienie, lecz także, że przyjmie na siebie ludzki los, aby doświadczyć bycia człowiekiem i dopełnić dzieła zbawienia. w ten sposób mamy prawo sądzić, że objawienie Boga w Jezusie z Nazaretu jest objawieniem autentycznym i pełnym, zwłaszcza, że dane historyczne, przemawiające na rzecz Jego boskości (w tym zwłaszcza na rzecz Jego zmartwychwstania), przeważają nad świadectwami, mogącymi tym faktom przeczyć.

 

Zdecydowanie najważniejszym osiągnięciem naukowym Richarda Swinburne'a, także w jego własnej ocenie, jest siedem książek (publikowanych między rokiem 1977 a 1998 w Oxford University Press i mających kolejne wznowienia), w których broni on racjonalności teizmu oraz prawdziwości podstawowych doktryn chrześcijaństwa. Prace te dzielą się na trylogię z dziedziny teologii naturalnej (The Coherence of Theism, The Existence of God oraz Faith and Reason) oraz tetralogię z dziedziny teologii objawionej {Responsibility and Atonement, Revelation: from Metaphor to Analogy, The Christian God, Providence and the Problem of Evil). Główne rezultaty swoich badań zawarł też Swinburne w kilku bardziej popularnych książkach: Is there a God? (1996), The Resurrection of God Incarnate (2003) oraz Was Jesus God? (2008). Pierwsza z nich jest skróconą wersją trylogii dotyczącej klasycznego teizmu a jej polski przekład (Czy istnieje Bóg? Wydawnictwo "W drodze" 1999), który uzyskał imprimatur biskupa Zdzisława Fortuniaka w 1998 roku, jest używany jako uzupełniający podręcznik filozofii Boga dla kierunków filozoficznych i teologicznych na niektórych polskich uniwersytetach. w minionym roku ukazał się także polski przekład książki streszczającej tetralogię na temat religii chrześcijańskiej Czy Jezus był Bogiem? (Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014). Wcześniej wydawnictwo Znak opublikowało polską wersję Spójności teizmu (1995). Warto też dodać, że nowe wydania The Existence of God (2004), Faith and Reason (2005) i Revelation (2007) są w gruncie rzeczy nie tyle wznowieniami, ile nowymi wersjami pierwotnych wydań tych książek; w nowych wersjach Autor rozbudował swoje argumentacje, dzięki czemu wiele z podnoszonych przeciwko jego poglądom zarzutów straciło swoją aktualność.

 

Metodologicznym wstępem do podjęcia problematyki teizmu (w tym teizmu chrześcijańskiego) były książki z filozofii nauki i teorii uzasadnienia, przede wszystkim monografia Space and Time (London 1968, 1981) na temat filozoficznych aspektów pojęcia czasu i przestrzeni we współczesnych naukach fizykalnych oraz An Introduction to Confirmation Theory (London 1973), w której Swinburne poddał szczegółowej analizie teoremat Bayesa, wykorzystywany w późniejszych argumentacjach na rzecz teizmu. Problematyce filozofii nauki oraz teorii uzasadnienia poświęcił także Swinburne trzy prace zbiorowe, które poprzedził rozległymi wprowadzeniami: Space, Time and Causality (Reidel, Dordrecht 1983 oraz The Justicifation of Induction (London 1974) i Bayes's Theorem (British Academy 2002). Znaczącym uzupełnieniem prac metodologicznych Swinburne'a jest książka Epistemic Justification (Oxford 2001), w której broni on internalizmu w teorii znaczenia, filozofii umysłu oraz teorii uzasadniania a także niewielka książeczka Simplicity as the Evidence of Truth (1997), stanowiąca efekt wykładu wygłoszonego w ramach prestiżowych Wykładów Tomasza z Akwinu (The Aquinas Lecture, wygłoszonych w 1997 roku w Marquette University). w tej ostatniej pracy Swinburne szczegółowo przekonuj e, że w badaniach naukowych zawsze poszukujemy hipotezy, która najlepiej wyjaśni badane zjawiska, będąc zarazem hipotezą najprostszą.

 

Właśnie kryterium prostoty (obok zgodności z większością dostępnych nam danych empirycznych, takich jak istnienie świata, prawa przyrody, ewolucja życia organicznego na Ziemi czy porządek świata wyrażający się możliwością jego naukowego poznania) nakazuje przyjąć, że istnieje Bóg, obdarzony nieskończoną mocą, wiedzą i doskonałą dobrocią, będący Stwórcą świata, który utrzymuje go ciągle w istnieniu. Zdaniem Swinburne'a, hipotezę teizmu wzmacnia dodatkowo fakt, że — jeśli jest ona prawdziwa — pozwala nam najprościej, jak to możliwe, wyjaśnić zjawiska cudowne, których nie należy definiować w kategoriach zawieszenia praw przyrody; są to bowiem szczegółowe interwencje Boga zatroskanego o swoje stworzenie i pozwalającego nam w ten sposób poznać siebie jako naszego miłującego Ojca. Szczególnym cudem jest Wcielenie i Zmartwychwstanie Chrystusa, które można także racjonalnie (historycznie) potwierdzić; wszystkie dane bowiem, jakie mamy na temat życia i działalności Jezusa, nade wszystko zaś zdarzenia mające miejsce po jego śmierci (pusty grób, brak dowodu wykradzenia ciała z grobu, spotkania z uczniami, wiara uczniów nie cofająca się przed męczeńską śmiercią, rozwój chrześcijaństwa) pozwalają sądzić, że był On Bogiem, który umarł i zmartwychwstał dla naszego zbawienia. Tak samo zatem, jak hipoteza teizmu jest najprostszym wyjaśnieniem istnienia, struktury i poznawalności świata, tak hipoteza boskości Jezusa jest najprostszą hipotezą wyjaśniającą wszystkie znane fakty z Jego życia oraz okoliczności towarzyszące Jego śmierci.

 

Widać wyraźnie, że Richard Swinburne w próbie wykazania zmartwychwstania Jezusa stosuje tę samą strategię, którą stosował przy uzasadnianiu innych zjawisk obecnych w świecie, wychodzi bowiem od pytania, czego moglibyśmy oczekiwać od dobrego i wszechmocnego Boga, gdyby faktycznie istniał; dalej zaś pyta, czego moglibyśmy oczekiwać od Wcielonego Boga, gdyby rzeczywiście przyjął postać człowieka i pojawił się między nami. Zdaniem Swinburne'a moglibyśmy oczekiwać właśnie tego, że będzie żył tak doskonale, jak żył Jezus, według potwierdzonych (i zasadniczo w tym punkcie ze sobą zgodnych) świadectw historycznych na Jego temat. Oczekiwalibyśmy również, że będzie dzielił z nami wszystkie nasze doświadczenia, jak pokusę zła, cierpienie, niesprawiedliwość, mękę i śmierć. Od wcielonego Boga oczekiwalibyśmy także, że będzie wskrzeszał umarłych, ostatecznie zaś sam pokona śmierć, własną mocą powstając z martwych. Ponieważ to wszystko stało się — według przynajmniej niektórych świadectw historycznych — w życiu Jezusa z Nazaretu, mamy prawo przyjąć, że był on rzeczywiście wcielonym synem Boga. Przyjęcie tego wniosku nie oznacza bynajmniej ślepej wiary, nie liczącej się z faktami, lecz opowiedzenie się za hipotezą najprostszą i najbardziej prawdopodobną, wyjaśniającą wszystkie dane; odpowiada zatem procedurom wyboru hipotez w naukach empirycznych.

 

Swinburne odpowiada też na możliwe zarzuty, związane z nieweryfikowalnością teizmu czy Bożych działań w świecie; jego zdaniem, tylko wtedy, gdy istnieje Bóg, mamy prawo spodziewać się, że stworzy świat o wyjątkowej regularności i porządku (wyrażającym się prawami przyrody) a także objawi się człowiekowi jako jego Opatrznościowy stwórca. Odwołanie do Boga jest bowiem odwołaniem się do wyjaśnienia osobowego, uwzględniającego cel, któremu świat (i ludzkie życie) ma służyć; bez stwórcy, który kierował się zamiarem urzeczywistnienia wielkiego dobra, istnienie świata (a także życie człowieka) musiałoby pozostać bez wyjaśnienia. Inaczej mówiąc, bez teizmu dysponowalibyśmy jedynie fragmentarycznymi wyjaśnieniami poszczególnych faktów w świecie, nie wiedzielibyśmy jednak, dlaczego świat w ogóle istnieje, dlaczego ma taką naturę, jaką faktycznie ma i dlaczego możemy go poznawać dzięki badaniom naukowym. Sam Bóg zresztą jest także bytem najbardziej prostym wewnętrznie spójnym; prostszy jest bowiem byt o nieskończonej mocy, dobroci czy wiedzy, niż byt w jakikolwiek sposób ograniczony. Zarazem jednak, jak przekonuje Swinburne, wszechmoc i wszechwiedza Stwórcy nie przeczy naszej wolności, Bóg bowiem wie tylko to, co jest logicznie możliwe wiedzieć oraz może uczynić to, co jest logicznie możliwe uczynić. Jeśli zatem nasze przyszłe wybory są rzeczywiście wolne, to Bóg ich obecnie jeszcze znać nie może, co wiąże się także z Jego sposobem istnienia. Wbrew tradycyjnej teologii bowiem Swinburne przekonuje, że Bóg nie istnieje pozaczasowo, lecz w każdej chwili czasu; dzięki temu właśnie w każdej chwili utrzymuje nas w istnieniu i otacza opatrznościową opieką, nie wpływając na nasze wolne decyzje.

 

Jak wskazuje ten — z konieczności bardzo skrótowy i pobieżny — przegląd treści prac Richarda Swinburne'a z filozofii religii, myśliciel ten nawiązuje do najlepszych tradycji filozofii i teologii chrześcijańskiej, zasługując na miano współczesnego Tomasza z Akwinu, któremu udało się nie tylko wykazać racjonalność wiary, lecz także pokazać, że między nauką a religią nie istnieją żadne nieprzezwyciężalne sprzeczności. Przeciwnie, nauka wymaga religii (teizmu) jako swego podstawowego fundamentu, bez którego sama byłaby zawieszona w próżni. Nie powinno zatem dziwić, że inny znany filozofii i teologii anglikański, autor popularnej obecnie hipotezy pluralizmu religijnego, nieżyjący już John Hick, uznał prace Swinburne'a za współczesne summy filozofii chrześcijańskiej, równie doniosłe, jak prace wielkich średniowiecznych scholastyków. Wprawdzie Hick podejmował również szerokie polemiki z argumentacjami rozwijanymi przez Swinburne'a, to jednak doceniał jego imponującą wiedzę teologiczną, nade wszystko zaś — wysiłek racjonalizacji chrześcijaństwa.

 

Drugim ważnym obszarem badań Swinburne'a jest antropologia filozoficzna, zwłaszcza problem struktury ontycznej człowieka, jego wolności, tożsamości osobowej oraz nieśmiertelności. Problemy te, bardzo blisko związane z problematyką chrześcijańskiej wiary, Swinburne podjął głównie w trzech książkach: The Evolution of the Soul (Oxford University Press 1986, 1997), w polemice z Sydneyem Shoemakerem na temat identyczności osoby (S. Shoemaker, R. Swinburne, Personal Identity, Oxford, Basil Blackwell 1984) oraz w jednej ze swoich najnowszych prac na temat obrony wolnej woli (Mind, Brain, and Free Will, Oxford University Press 2013). The Evolution of the Soul jest efektem wykładów, wygłoszonych w latach 1982-1984 w uniwersytecie w Aberdeen w ramach słynnych wykładów Gifforda, poświęconych teologii naturalnej. Richard Swinburne broni zupełnie dziś niemodnego (przynajmniej w świecie filozofów) dualizmu psychofizycznego, uznając niematerialną, substancjalną duszę za istotny element bytu ludzkiego. Jego zdaniem, hipoteza duszy jest nie tylko spójna z teorią biologicznego ewolucjonizmu, lecz także stanowi konieczny element wiary chrześcijańskiej, ponieważ w obliczu śmiertelności ludzkiego ciała, trwanie duszy jest jedyną nadzieją życia wiecznego. Hipoteza duszy pozwala także obronić, kwestionowaną przez niektóre nurty naturalistyczne (powołujące się na empiryczne i eksperymentalne badania neurofizjologiczne i psychologiczne), ideę wolnej woli. Skoro bowiem dusza jest odrębną substancją od ciała, to jest również możliwe spełnianie przez nią odrębnych działań, niezdeterminowanych bez reszty czynnikami neurofizjologicznymi.

 

Zaprezentowany przegląd prac Profesora Swinburne'a pokazuje, że budowane przez niego koncepcje filozoficzne są głęboko osadzone zarówno w racjonalistycznej tradycji filozofii europejskiej, jak też w chrześcijańskiej tradycji teologicznej. Richard Swinburne sięga zarówno do tradycji patrystycznej, jak i scholastycznej, starając się zrozumieć i uzasadnić prawdziwość wyznawanej przez siebie religii. w ten sposób nawiązuje do wielowiekowej i wciąż żywej idei wiary poszukującej rozumienia, aplikując ją do współczesnych sporów ideowych i światopoglądowych; jest przy tym jednym z nielicznych współczesnych filozofów, którzy są w stanie podjąć merytoryczne dyskusje z przedstawicielami innych dyscyplin naukowych, kwestionujących teizm (zwłaszcza chrześcijański) na podstawie przesłanek zaczerpniętych z fizyki, biologii czy nauk historycznych. Przede wszystkim jednak Profesor Swinburne jest człowiekiem głębokiej wiary; nie ma przesady w stwierdzeniu, że bycie chrześcijaninem jest najważniejszą sprawą w jego życiu. Sam zresztą wyznał żartobliwie w jednym ze swoich szkiców autobiograficznych, zdarza mu się niekiedy prosić Boga w modlitwach, aby — jeśli nie istnieje — czym prędzej dał mu poznać ten fakt. Uwaga ta doskonale charakteryzuje życiową i filozoficzną postawę chrześcijańskiego filozofa, który odnosi wszystkie swoje myśli i działania do Boga. Richard Swinburne bowiem jest nie tylko filozofem argumentującym za prawdziwością chrześcijaństwa, angażującym się w rozwój filozofii i teologii chrześcijańskiej (zwłaszcza na gruncie prawosławia, raczej niechętnego teologii naturalnej), lecz także (a nawet — przede wszystkim) człowiekiem żyjącym wiarą na co dzień. w sensie najbardziej dosłownym można powiedzieć, że ucieleśnia on nie tylko wzorzec chłodnego myśliciela, lecz także wzorzec chrześcijanina, którego wiara przenika całość jego myśli i życia. Ta postawa powoduje, że Profesor Swinburne fascynuje wielu młodych ludzi poszukujących racjonalizacji swej wiary i jej pogłębienia przez refleksję filozoficzną; jako profesor Uniwersytetu w Oxfordzie otoczony był zawsze dużym gronem uczniów z całego świata.

 

Powaga, z jaką Richard Swinburne traktuje w swym życiu religijną wiarę, spowodowała w roku 1995 jego wystąpienie z kościoła anglikańskiego i przystąpienie do kościoła prawosławnego. Podstawowym powodem tej konwersji była niemożliwość pogodzenia się z liberalizacją kościoła anglikańskiego, który — w opinii Swinburne'a — przestał głosić autentyczne chrześcijaństwo, rezygnując z nauki o prawdziwości Wcielenia i Zmartwychwstania Chrystusa, uznając te zbawcze wydarzenia za mit. Liberalizacja w kościele anglikańskim dotyczyła, w opinii Swinbur- ne'a, zarówno teologii, jak i liturgii, w gruncie rzeczy oznaczając kres autentycznego chrześcijaństwa. Po rozważeniu rozmaitych racji, Profesor Swinburne zdecydował się wstąpić do kościoła prawosławnego, uznając, że najpełniej zachował on ciągłość wiary chrześcijańskiej (w tym także sukcesji apostolskiej). Wprawdzie przyszłość chrześcijaństwa powinna oznaczać — w opinii Swinburne'a — jedność wszystkich wyznań, zorganizowaną wokół zreformowanego papiestwa, to jednak obecnie najbliższy pierwotnemu chrześcijaństwu jest kościół prawosławny, co wyraża się zwłaszcza w praktykowanej w nim liturgii. Konwersji Swinburne'a sprzyjała także znajomość języka rosyjskiego, którego uczył się jeszcze na studiach, w czasach zimnej wojny, kiedy przewidywano wybuch konfliktu światowego między państwami Zachodu a Związkiem Radzieckim. Znajomość języka i kultury rosyjskiej sprawiła także, że Richard Swinburne pełnił przez kilka lat funkcje przewodniczącego komitetu "Outreach to Russia" ("Pomost do Rosji"), będącego częścią Stowarzyszenia Filozofów Chrześcijańskich. w tym czasie nawiązane zostały dobre relacje komitetu z Instytutem Filozofii Rosyjskiej Akademii Nauk oraz z Komisją Teologiczną Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Od kilku też lat profesor Swinburne przewodniczy olbrzymiemu projektowi, finansowanemu przez Fundację Templetona, którego celem jest organizowanie letnich szkół, konferencji i przekładów na język rosyjski głównych dzieł anglojęzycznych z zakresu szeroko pojętej filozofii religii.

 

Richard Swinburne jest filozofem znanym na całym świecie, także w krajach arabskich, zdominowanych przez religię islamu. Nie licząc wymienionych wyżej przekładów jego prac na języki światowe oraz kolejnych posad akademickich (wykładowcy i profesora) na Uniwersytetach w Leeds (1961-1963), Hull (1963-1972), Keele (1972-1985) i Oxfordzie (1985-2002), Richard Swinburne prowadził także badania i głosił gościnne wykłady (najczęściej semestralne) w najważniejszych uniwersytetach na świecie: Yale University (2003), University of Maryland (1969-1970), Minnesota University (2006), St. Louis University (2003), Syracuse University (1987), University of Adelaide (1982), Trent University, Ontario (2014), Azusa Pacific University (2013), Birmingham University (1987), University of London (1981), University of Liverpool (1997, 2009), Cardiff University (1983), Stetson University (2008), La Sapienza (2002) czy Katolicki Uniwersytet Lubelski (Wykłady im. Stanisława Kamińskiego, 2002). Richard Swinburne ma także bardzo duże zasługi dla rozwoju filozofii religii w świecie, w tym zwłaszcza w krajach Europy Środkowowschodniej. Znając kulturę i język rosyjski, sympatyzując z krajami słowiańskimi, uznał za jedną ze swoich ważnych misji wspieranie rozwoju filozofii i teologii w tych krajach, które pozostawały pod wpływem władzy i ideologii komunistycznej. z tego powodu, w czasie lat spędzonych w Uniwersytecie w Oxfordzie, wielokrotnie odwiedzał te kraje, głosząc wykłady na temat filozofii religii, epistemologii i filozofii nauki. w Polsce wygłosił m.in. wykłady w Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w Uniwersytecie Szczecińskim czy w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy. Gościł także wielu (zwłaszcza młodych) filozofów i teologów z różnych krajów i wyznań, stwarzając im w uniwersytecie w Oxfordzie znakomite warunki do studiowania. Należy wspomnieć, że terminowali pod jego kierunkiem także filozofowie polscy, z własnego zaś doświadczenia mogę zapewnić, że Profesor Swinburne stwarzał w Oxfordzie nie tylko doskonale warunki do pracy naukowej, lecz także otaczał swych gości i stypendystów prawdziwie ojcowską przyjaźnią i troskliwą opieką (wspierając ich zarówno w sprawach naukowych, jak też w bardzo prozaicznych sprawach, dotyczących życia codziennego). z tego powodu należy stwierdzić, że praktykowanie religii w przypadku Profesora Richarda Swinburne'a nie polega jedynie na wierze w określony zespół dogmatów czy sprawowanie określonych obrzędów liturgicznych (którego przykładem jest autentyczne świętowanie niedzieli), lecz także w moralnej postawie wdzięczności za dar istnienia wobec Stwórcy i służebności wobec bliźnich. Jak zresztą podkreślał w jednym ze swoich szkiców autobiograficznych, chrześcijańska droga życia jest drogą bardzo dobrą, prowadzącą do wartościowego celu, którym jest spełnienie ludzkiego istnienia w spotkaniu z Bogiem w życiu przyszłym. To samo można powiedzieć o jego postawie filozoficznej; autentyczne dociekanie prawdy nie jest — w przypadku Richarda Swinburne'a — traktowane wyłącznie jako akademicka profesja, lecz jako sposób życia.

 

Imponujący dorobek filozoficzny Profesora Richarda Swinburne'a, któremu sprawiedliwości nie można oddać w krótkiej recenzji, obejmuje łącznie ponad 200 oryginalnych prac (nie licząc przedruków, przekładów i wznowień). Większość najważniejszych książek Richarda Swin- burne'a została opublikowana w Oxford University Press, artykuły zaś ukazywały się na łamach tak renomowanych czasopism, jak "Mind", "Analysis", "Philosophical Quarterly", "Philosophy of Science", "Religious Studies", "American Philosophical Quarterly", "Australasian Journal of Philosophy", "Midwest Studies in Philosophy" i wiele innych. Jego prace są cytowane i komentowane praktycznie w każdym tekście dotyczącym filozofii religii, wobec czego nie sposób podać ich ogólnej liczby (nawet w przybliżeniu). Koncepcje Richarda Swinburne'a były też omawiane w wielu pracach, poświęconych im w całości lub częściowo. Przykładem są następujące książki, artykuły czy rozprawy doktorskie: A. G. Padgett (ed.), Reason and the Christian Religion. Essays in Honour of Richard Swinburne, Oxford University Press 1994; N. A. Manson, The Teleological Argument and Modern Science, Routledge 2003 (rozdział 5 poświęcony został teistycznemu argumentowi Swinburne'a, odwołującemu się do uporządkowania świata); G. E. Ganssle, God and Time. Essays on the Divine Nature, Oxford University Press 2002 (w tej książce została szeroko omówiona koncepcja czasowości Boga, broniona przez Swin- burne'a); K. M. Parsons, God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytic Defense of Theism, Buffalo, Prometheus 1989; J. Hick, An Interpretation of Religion. Human Responses to the Transcendent, New Haven, Yale University Press 1989 (w 2 częściach książki zawarta została szeroka dyskusja z hipotezą prawdopodobieństwa teizmu, rozwijaną przez Swinburne'a); D.M. Park, Expecting the Christian Revelation. An Analysis and Critique of Richard Swinburne 's Philosophical Defense of Propositional Revelation (rozprawa doktorska, powstała w Southwestern Baptist Theological Seminary, 1995) i wiele innych.

 

Imponujący dorobek naukowy o zasięgu światowym, wyrażający się przede wszystkim w przekonujących próbach uzasadnienia teizmu oraz podstawowych doktryn religii chrześcijańskiej, wieloaspektowa działalność organizacyjna i wykładowa na rzecz rozwoju filozofii religii w świecie (głównie w krajach anglosaskich oraz w Europie Środkowowschodniej), nade wszystko zaś autentyczna chrześcijańska postawa życiowa Profesora Richarda Swinburne'a sprawiają, że zdecydowanie popieram decyzję Senatu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II o przyznaniu Profesorowi Richardowi Swinburne'owi doktoratu honoris causa tej Uczelni. To akademickie wyróżnienie można potraktować nie tylko jako wyraz uznania dla naukowego dorobku Richarda Swinburne'a z dziedziny filozofii religii, lecz także jako symboliczne spłacenie intelektualnego długu, jaki mają wobec niego chrześcijanie na całym świecie (których wiary całe życie wytrwale broni, na przekór wielu antyreligijnym trendom, obecnym także na wydziałach teologicznych wielu uniwersytetów), w szczególności zaś polscy filozofowie (także absolwenci i pracownicy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II), jako jednego z ich ważnych naukowych opiekunów i nauczycieli.

 

Szczecin, 10.IV.2015 r.