Instytut Językoznawstwa rozpoczął swoją działalność 1 października 2019 roku jako jednostka naukowo-dydaktyczna, skupiająca katedry prowadzące prace w zakresie wielu gałęzi językoznawstwa. Niemniej jednak badania językoznawcze są obecne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II od dziesięcioleci. Badania naukowe prowadzone przez pracowników Instytutu opierają się na nowoczesnych metodologiach korpusowych  oraz są osadzone we współczesnych założeniach teoretycznych. Obejmują wszystkie główne językowe obszary narodowe: polskie, słowiańskie, angielskie, germańskie (niderlandzkie i niemieckie), romańskie (francuskie, hiszpańskie i włoskie) a także celtyckie (irlandzkie) oraz chińskie. Oprócz kwestii przypisanym poszczególnym językom narodowym, pracownicy Instytutu podejmują w swych badaniach zagadnienia z każdego poziomu analizy językoznawczej: fonetyki i fonologii, semantyki, leksyki, morfologii, składni, gramatyki tekstu oraz szeroko pojętej pragmatyki językowej. Prowadzone są również badania w takich poddyscyplinach językoznawstwa jak: glottodydaktyka,  akwizycja języków obcych i języka polskiego, gramatyka kontrastywna języka polskiego i języków europejskich, translatoryka a także językoznawstwo historyczno-porównawcze oraz ogólne. Pracownicy Instytutu realizują projekty naukowe w ramach grantów przyznanych przez instytucje krajowe i zagraniczne.

Aktualnie, kadrę Instytutu stanowi około siedemdziesięciu pracowników, zatrudnionych w trzynastu katedrach. Większość z nich należy do grupy badawczo-dydaktycznej, kilku pracowników jest pracownikami dydaktycznymi. Pracownicy Instytutu pochodzą z kilku krajów europejskich, oprócz Polski, również z Francji, Hiszpanii, Włoch, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Belgii czy Holandii, co wpisuje się  w charakterystykę prowadzonych zajęć dydaktycznych oraz badań naukowych.

Pracownicy Instytutu organizują corocznie konferencje naukowe o dużym zasięgu krajowym i zagranicznym: Linguistics Beyond and Within, międzynarodowy kongres niderlandystyczny Dagen van het Nederlands oraz cykliczną konferencję Approaches to Phonology and Phonetics. Instytut redaguje także ważne czasopisma naukowe, które osiągnęły  poziom MNiSW: LingBaW oraz kilka zeszytów Roczników Humanistycznych, czasopisma które może się pochwalić jedną z najwyższych punktacji w kraju.

W ramach oferty dydaktycznej Wydziału Nauk Humanistycznych, Instytut Językoznawstwa prowadzi wspólnie z Instytutem Literaturoznawstwa dwanaście kierunków studiów:

• filologię polską,
• filologię angielską,
• filologię germańską,
• filologię romańską,
• filologię słowiańską,
• filologię klasyczną,
• filologię niderlandzką,
• filologię - sinologię,
• hispanistykę,
• lingwistykę stosowaną,
• edytorstwo,
• humanistykę cyfrową,
• w roku akademickim 2020/2021 otwiera nowy kierunek - italianistykę.

Pracownicy Instytutu podejmują także szereg inicjatyw kulturalnych i społecznych oraz realizują szereg projektów z podmiotami zewnętrznymi: Dzięki staraniom pracowników Instytutu, KUL jest m. in. współpraca z akredytowanym Centrum Egzaminacyjnym Madryckiej Izby Przemysłowo-Handlowej, Paryskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, oraz Uniwersytetu w Perugii.

Instytut współpracuje z wieloma ważnymi ośrodkami naukowymi w kraju i za granicą, takimi jak: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, w Poznaniu, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Łódzki,  Homelski Uniwersytet Państwowy (Białoruś), Univerzita Palackého w Ołomuńcu (Czechy), Université Paris 7, Université de Strasburg, Université Lumière Lyon 2 (Francja), Universidad de la Rioja, Universidad de Navarra, Universidad de Murcia  (Hiszpania), University College Cork, National University of Ireland (Irlandia), Freie Universität Berlin (Niemcy), Fu Jen Catholic University w Tajpej, Czerniowiecki Uniwersytet Narodowy (Ukraina), University of Notre Dame (USA), University of Nottingham (Wielka Brytania), Università degli Studi di Bergamo, Università degli Studi di Perugia (Włochy) i wiele innych.

Oprac. dr hab. Janusz Bień, prof. KUL