1. Prof. dr hab. Leon Dyczewski OFMConv.

Rodzina i jej miejsce w hierarchii wartości młodego pokolenia Europejczyków (wyniki badań socjologicznych)

            Pomimo licznych i różnorodnych przemian, rodzina i wartości rodzinne są niezmiennie na czele dokonywanych wyborów przez młodzież. Świadczy to o tym, że są to wartości powszechnie uznawane i głęboko zakorzenione w naturze ludzkiej. Cenienie rodziny i wartości rodzinnych jest uzależnione przede wszystkim od poglądów na temat życia rodzinnego i atmosfery rodzinnej, w jakiej wzrastają młodzi ludzie.

            Występuje wyraźna tendencja wyodrębniania się małżeństwa z rodziny, które dotychczas było w nią wtopione. Młodzież uważa, że małżeństwo ma dziś i będzie miało w przyszłości duże znaczenie. Wysoko też ceni zawiązywanie małżeństwa przez ślub.

2. Dr Nadya Gapon

Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie   

Transformacja hierarchii wartości współczesnej ukraińskiej rodziny

Analizowany jest wpływ globalizacji i migracji na stan rodziny ukraińskiej. Rozpatrywane są przyczyny oraz skutki anemicznego stanu rodziny ukraińskiej, jak również sposoby jego zwalczania. Wpływ procesu globalizacji na rodzinę ma charakter ambiwalentny.  Rozpatrywane są negatywne aspekty procesu globalizacji: niszczenie tradycyjnych, wartości-podwalin rodziny ukraińskiej, wpływ kultury informacyjnej na poziom stosunków emocjonalno-duchowych. Przedstawiony jest problem ekonomicznego i psychologicznego stanu rodziny, jej motywacja do zewnętrznej mobilności społecznej (migracji). Podane zostały parametry ilościowe migracji ukraińskiej, a także perspektywy zmian sytuacji rodzinno-małżeńskiej oraz urodzeń. Przedstawione zostały przykłady działalności Cerkwi (przede wszystkim na Zachodniej Ukrainie), która pragnie pomóc rodzinom ukraińskim w pokonywaniu stanów kryzysowych. Jednocześnie analizowane są słabe wpływy społecznych instytucji władzy na stabilizację rodziny. Autor przekonuje o konieczności pełnego wykorzystania w społeczeństwie ukraińskim pozytywnych aspektów globalizacji, przede wszystkim ukierunkowania technologii informacyjno-komunikacyjnych na ulepszenie sytuacji rodziny. Jako przykład może służyć praktyka pokonywania skutków destabilizacji rodziny w organizacjach publicznych oraz projektów międzynarodowych. Zjawiska kryzysowe we współczesnej rodzinie ukraińskiej  muszą być zwalczane kompleksowo. Instytucje władzy powinny rozpocząć reformy społeczno-ekonomiczne, a także realizować projekty dotyczące obniżenia zasięgu i tempa migracji.

Słowa-klucze: rodzina ukraińska, procesy globalizacyjno-migracyjne, stan anemiczny  rodziny, mobilność społeczna, kryzysowy stan rodziny, polityka społeczna.

3. Ks. Dr Stanislav Vojtko

Instytut Rodziny w Bratysławie

Rodzina i jej miejsce w hierarchii wartości współczesnego społeczeństwa słowackiego

            Referat zajmuje się systemem wartości współczesnego społeczeństwa słowackiego, które od roku 1989, w czasach posttotalitarnych, przechodzi dramatycznymi zmianami - nie tylko w sferze politycznej i gospodarczej, ale też w sferze kulturalno-społecznej i religijnej.

            W pierwszej części referatu autor zwraca uwagę na aktualny stan systemu wartości w Słowacji, gdzie na czołowe miejsca przenikają wartości związane z zabezpieczeniem materialnym, odniesieniem sukcesu społecznego i zaspakajaniem najróżniejszych potrzeb konsumpcyjnych, przy czym tradycyjne wartości chrześcijańskie zostają usuwane w cień. W szczególności można zauważyć zmieniające się odniesienie społeczeństwa słowackiego do rodziny w warunkach transformującego się społeczeństwa.

            Druga część referatu zajmuje się tradycyjnymi wartościami chrześcijańskimi, jakimi są szacunek do życia, wierność małżeńska, harmonijne życie rodzinne, odpowiedzialność rodzicielska, przekazywanie wiary w rodzinie itp. Autor poszukuje odpowiedzi na pytanie, jak w nowych warunkach społecznych umocnić rolę rodziny w społeczeństwie i jak w samych rodzinach odnawiać tradycyjne wartości chrześcijańskie.

            W trzeciej części autor zwraca uwagę na jeden z modelów tej odnowy, jakimi są działania Instytutu Rodziny w Bratysławie - edukacyjne, zawodowe i duszpasterskie, których celem jest przywracać tradycyjnej rodzinie chrześcijańskiej taką pozycję w społeczeństwie, na jaką  zasługuje.

4. Mgr Marián Kolník

Centrum Odnowy Rodziny (Bratysława)

Problemy współczesnej rodziny na Słowacji i metody ich rozwiązywania

Referat ten, poświęcony problemom współczesnej rodziny na Słowacji i metodom ich rozwiązywania, został podzielony na cztery części.

W pierwszej części referatu autor rozważa problemy rodziny słowackiej z perspektywy demograficznej w okresie od lat 70-tych XX w. do roku 2005. W części tej przedstawiono istotne dane demograficzne i statystyczne dotyczące słowackich gospodarstw domowych i zachowań społecznych związanych z rodziną (współczynniki małżeństw, pożycia w konkubinacie i rozwodów) oraz obraz instytucji rodziny z perspektywy przyrostu naturalnego (współczynniki przyrostu, aborcji i zgonów).  Dane te zaprezentowano w formie tabel i wykresów.

Druga część referatu poświęcona jest analizie strukturalnej czynników makro-społecznych na podstawie trendów przyrostu naturalnego na Słowacji w okresie od roku 1989 do chwili obecnej. Przedstawione informacje dotyczą głównie planów prokreacyjnych współczesnej rodziny, wartości małżeństwa, stosunku do pożycia w konkubinacie oraz kontroli/ograniczania płodności. W części tej przedstawiono również podsumowanie danych dotyczących warunków materialnych życia rodzin, w tym warunków mieszkaniowych, opieki zdrowotnej, dostępności żłobków i przedszkoli, szans rozwoju zawodowego i kariery oraz relacji z krewnymi.

W części trzeciej referatu autor przedstawia możliwości praktycznego wykorzystania wniosków płynących z rozważań z dwóch poprzednich części, próbuje zdefiniować te obszary życia rodzinnego, w których można zaobserwować największe problemy, oraz prezentuje prognozy przyrostu naturalnego na Słowacji.

W czwartej, ostatniej części referatu autor rozważa możliwe działania społeczne ukierunkowane na rozwiązywanie problemów rodziny w skali całego kraju. Rozważania te obejmują działania ustawodawcze/prawne, społeczno-ekonomiczne, edukacyjne oraz związane z opieką zdrowotną, za pomocą których instytucja państwa może korygować obserwowane trendy i tendencje w celu wzmocnienia pozycji rodziny w społeczeństwie słowackim. W części tej autor przedstawia również własne opinie dotyczące wspierania rodzin na Słowacji z perspektywy osób wierzących. W konkluzji referatu przedstawiono propozycje wspierania inicjatyw dobroczynności, komunikacji społecznej i edukacji jako środków ukierunkowanych na odnowę instytucji rodziny na Słowacji.

5. Dr О.V. Voloshok 

Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie

Rodzina dysfunkcyjna: doświadczenie ukraińskich realiów

Przedstawiony zostanie szczegółowy opis osobliwości społeczno-psychologicznych rodziny patologicznej na Ukrainie. Autor podkreśla ważność rodziny w stosunku do innych instytucji społecznych w procesie socjalizacji osobowości dziecka. Przedstawione są dane statystyczne dotyczące ilości patologicznych, niepełnych i wielodzietnych rodzin ukraińskich. Analizowane są przyczyny oraz skutki wzrostu ilości rodzin migrantów zarobkowych, uwagę zwraca się na traumatyczność osobowości dziecka, które dorasta w rodzinie patologicznej.

Autor przedstawia podstawowe cechy psychologiczne niezdolnej funkcjonalnie oraz dysfunkcyjnej rodziny, kryteria rozróżnienia funkcjonalnie niezdolnej oraz normalnie funkcjonującej rodziny. Ukazane są społeczno-psychologiczne czynniki powstania rodzin patologicznych, przede wszystkim rodzin niezdolnych funkcjonalnie na Ukrainie.

Szeroko została omówiona problematyka istniejących programów i projektów dotyczących udzielania pomocy członkom rodzin patologicznych na poziomie kościoła, państwa oraz przez organizacje niepaństwowe i obywatelskie. Autor ukazuje główne cele, zadania oraz treść projektów realizowanych przez służby psychologiczne oraz ośrodki pomocy młodzieży i dzieciom. Analizie poddana jest dalsza perspektywa pomocy rodzinom patologicznym na Ukrainie oraz przedstawiony jest własny punkt widzenia dotyczący rozwiązania tego problemu.

6. Dr Halyna Bevz

Akademia Nauk Pedagogicznych Ukrainy, Kijów

Kanały kształtowania się uprzedzeń dorosłych w stosunku do dzieci

Budowa państwa socjalnego oraz kształtowanie polityki społecznej, ukierunkowanych na ochronę zdrowego formowania osobowości dziecka, stawia pytanie dotyczące wykonania zasadniczych badań dla ujawnienia determinantów danego procesu. Artykuł poświęcono ukazaniu osobliwości zachowań dorosłych wobec dzieciństwa oraz ustaleniu ich wpływu na kształtowanie się współczesnej sytuacji dzieci. Udowodniono, że wcześniejsze decyzje, doświadczenie własnego dzieciństwa, status zawodowy i społeczny są istotnymi czynnikami tworzenia uprzedzeń wobec współczesnej sytuacji kształtowania dzieci i tworzą osobowościowe bariery dotyczące ich obiektywizacji. Badania pokazały, że stwierdzenie nadrzędności prawa oraz zapoczątkowanie przygotowania zawodowego w sferze ochrony dzieciństwa będzie uprzedzać tendencje manipulacyjne ze strony uczestników tego procesu i stwierdzać zdrowe orientacje przy obiektywizacji procesu ochrony i obrony dzieci.

7. Prof. dr hab. Zofia Kawczyńska-Butrym

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Rodzina w sytuacji migracji zarobkowej

Analizowano wpływ wyjazdów zagranicznych w rodzinach, w których migrują tylko niektóre osoby. Przedstawiono wyniki trzech badań kwestionariuszowych: reemigrantów zarobkowych (N=55), emigrantów aktualnie przebywających we Włoszech (N=128)
i studentów (N=85). Respondenci wskazywali na poprawę w relacjach rodzinnych, ale głównie podkreślali zagrożenia dla więzi małżeńskich, rodzinnych i dla trwałości rodziny. Dokładne rozpoznanie problemów rodzinach osób migrujących może być ważnym wskazaniem dla opracowania programów wsparcia osób migrujących i pozostających w kraju członków ich rodzin.

8. Prof. dr hab. Nazip Hamitov 

Narodowa Akademia Nauk Ukrainy

Konstruktywne i destruktywne modele rodziny współczesnej: doświadczenie androgin-analizy

Z punktu widzenia androgin-analizy (od grec.  andros - mężczyzna, gin - kobieta, żona) - najnowszej teorii oraz praktyki badań i głębokiej korekcji bycia osobowości oraz relacji między osobowościami przez osiągnięcie strategii współdziałania egzystencjalnej męskości jako duchowności oraz kobiecej egzystencjalności jako serdeczności - wyodrębnić można trzy rodzaje współczesnej rodziny: 1) patriarchalną, 2) feministyczną oraz 3) androginną. Pierwsze dwa rodzaje rodzin prowokują narastanie wewnętrznej samotności, jedynie trzeci typ odchodzi od niej, dlatego wyłącznie ten rodzaj może być nazwany konstruktywnym.

Wyżej wymienione rodzaje rodzin odpowiadają strategiom seksizmu egzystencjalnego, hermafrodytyzmu oraz androginizmu, teoria których tworzy teoretyczną bazę analizy androgennej. Podstawy filozoficzne androgin-analizy po raz pierwszy zostały sformułowane w 1997 roku (N. Hamitov: Межі чоловічого та жіночого).

Rodzina Patriarchalna: powstała na strategii seksizmu egzystencjalnego - strategii płci dominującej, której natura polega na rozwoju męskości lub kobiecości w osobowości lub rodzinie przez przyduszenie swojej przeciwstawności. W takiej rodzinie ma miejsce przytłoczenie zasady osobowościowej członków rodziny przez tego z nich, który dominuje fizycznie, psychologicznie lub finansowo. Na tej podstawie kształtują się autorytarne relacje,  które podświadomie przenoszą się na szerszy kontekst społeczny.

Rodzina Feministyczna (wyobcowana) - stworzona na strategii egzystencjalnego hermafrodytyzmu - strategii płci nijakiej, rozwijając się w „korycie" której osobowość lub rodzina dochodzi do wyrównywania męskości i kobiecości poprzez wstrzymywanie ich wzrastania. Feministyczna (wyobcowana) rodzina oznacza równość płciową na bazie autonomiczności i wzajemnego odizolowania członków rodziny. Prowadzi to do gaśnięcia szczególnej atmosfery nieobojętności i ciepła duchowego, które wyróżnia rodzinę wśród innych fenomenów ludzkiego istnienia. Właśnie w takiej rodzinie w sposób szczególny przejawia się fenomen „samotności we dwoje"; próby pozbycia się takiego fenomenu mogą doprowadzić członków rodziny do grup społecznych i związków stworzonych na fanatycznym służeniu tej czy innej idei.  

Rodzina androginna kształtuje się na podstawie egzystencjalnego androginizmu - strategii płci aktualizowanej, która oznacza dynamiczną całość ludzkiej osobowości oraz stosunków między indywidualnościami dzięki harmonijnemu wzrastaniu zarówno męskiej, jak i żeńskiej zasady ludzkiego istnienia. W rodzinie androginnej atmosfera nieobojętności,  opieki, ciepła duchowego i miłości nie zaprzecza wolności. Prowadzi do ustanowienia nie tylko równości płci, ale i partnerstwa płci i sprzyja aktualizacji indywidualności, co ułatwia członkom rodziny androginnej pojednanie autentyczności i adekwatności w społeczeństwie.

IX MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA
SYTUACJA RODZINY WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE - DOSWIADCZENIA EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (aula C-1031)
17-18 maja 2007 r.

17. V (czwartek)
9.00 - 10.00 Rejestracja uczestników konferencji
10.00 - 10.30 Rozpoczęcie i powitanie gości: Ks. Prof. dr hab. Mirosław Kalinowski - Prorektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
10.30 - 10.50 Wystąpienie wprowadzające: Joanna Kluzik-Rostkowska (Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej)
10.50 - 11.30 Prof. dr hab. Nazip Hamitov (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy, Kijów)
Konstruktywne i destruktywne modele współczesnej rodziny: doświadczenie androgin-analizy
11:30-12:00 Dr Halyna Kovadlo (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy, Kijów)
„Rodzicielska" moralność i współczesne realia ukraińskiego społeczeństwa
12:00-12:30 Przerwa kawowa
12.30 - 13.00 Dr Laura Ault (Holy Family University, Philadelphia)
Płeć a zróżnicowane reakcje emocjonalne na pozytywne i negatywne zachowania małżonków
13.00 - 13.30 Dyskusja moderowana z udziałem zaproszonych gości i referentów nt.:
Aktualne tendencje transformacji modeli rodziny w krajach Europy Środkowo-Wschodniej
Moderator: Ks. dr Włodzimierz Wieczorek (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
13.30 - 15.00 Obiad
15.00 -15.30 Prof. dr hab. Leon Dyczewski OFMConv. (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
Rodzina i jej miejsce w hierarchii wartości młodego pokolenia Europejczyków (wyniki badań socjologicznych)
15.30 - 16.00 Dr Nadiya Gapon (Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie)
Transformacja hierarchii wartości współczesnej ukraińskiej rodziny
16.00 - 16.20 Przerwa kawowa
16.20 - 16.50 Ks. dr Stanislav Vojtko (Instytut Rodziny, Bratysława)
Rodzina i jej miejsce w hierarchii wartości społeczeństwa słowackiego
16.50 - 17.45 Dyskusja panelowa: Małżeństwo i rodzina jako wartości wybrane
Moderator: Prof. dr hab. Leon Dyczewski OFMConv.
18.30 Kolacja

18. V (piątek)
9.00 - 9.15 Rozpoczęcie i powitanie nowoprzybyłych gości przez władze uczelni
9.15 - 10.45 Mgr inż. Marián Kolník (Centrum Odnowy Rodziny, Bratysława)
Aktualne problemy rodziny słowackiej oraz istniejące formy pomocy
10. 45 -11.15 Dr Olena Voloshok (Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie)
Rodzina dysfunkcyjna doświadczenie ukraińskich realiów
11.15-11.30 Dr Halyna Bevz (Akademia Nauk Pedagogicznych Ukrainy, Kijów)
Kanały kształtowania się uprzedzeń w relacjach rodziców wobec dzieci
11.30 - 12.00 Przerwa
12.00 - 12.30 Prof. dr hab. Zofia Kawczyńska-Butrym (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
Rodzina w sytuacji migracji zarobkowej
12.30 -13.00 Dyskusja panelowa nt.: Kierunki wsparcia współczesnej rodziny
Moderator: Dr Nadiya Gapon
13.00 Zamknięcie konferencji
13.10 - 14.20 Obiad
15.00 Wyjazd uczestników