Biblioteka Uniwersytecka

To oni rozpoczęli naszą historię...

1918-1923

 105 lat temu, 8 i 9 grudnia 1918 r. odbyły się w Nowym Gmachu lubelskiego seminarium uroczystości związane z inauguracją pierwszego roku akademickiego na nowo utworzonym Uniwersytecie Lubelskim.

 Tyle samo lat liczy obecnie Biblioteka Uniwersytecka, choć jej zbiory zaczęto gromadzić w Petersburgu już wiosną 1918 r. na drodze darowizn i zakupów. Ojciec-Założyciel Uniwersytetu, ks. Idzi Radziszewski, był świadom, że stworzenie warsztatu naukowego dla nieistniejącej jeszcze formalnie uczelni jest – obok zebrania grona wykładowców – jedną z podstaw funkcjonowania każdej szkoły wyższej. Część ze zgromadzonych i opracowanych jeszcze przed inauguracją Uniwersytetu zbiorów (w sumie ok. 40 000 jednostek) zaginęła w zawierusze historii, część zaś udało się odzyskać po traktacie ryskim i przewieźć do Lublina.

 Biblioteka funkcjonowała na początku, od 1918 r., w pozbawionym wszelkich technicznych udogodnień XVI-wiecznym budynku dawnego klasztoru oo. Bernardynów przy ul. Dolnej Panny Marii 2 (później nr zmieniono na 4). W Lublinie zasób biblioteczny powstawał znów od podstaw, składały się na niego dary, spuścizny profesorów, sam ksiądz Radziszewski przekazał Bibliotece swój księgozbiór, a później przychodził specjalnie na ul. Dolnej Panny Marii, by z niego skorzystać...

 W niezwykle trudnych warunkach Bibliotekę tworzył wówczas zespół ludzi oddanych bez reszty idei ks. Radziszewskiego: niech tylko każdy z nas – z wysiłkiem, ale odważnie trwa na stanowisku, dorzucając swoją cegiełkę do całości, montujemy razem gmach wielkiej użyteczności społecznej… (E. Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim i początkach Uniwersytetu 1917–1920, oprac J. Jaźwierska, Lublin 2020, s. 59).

kustosz naukowy Jadwiga Jaźwierska

Oddział Zbiorów Specjalnych

Biblioteki Uniwersyteckiej KUL

ks. Idzi Radziszewski (1871–1922) – rektor Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, Cesarskiej Akademii Duchownej w Petersburgu, założyciel i pierwszy rektor Uniwersytetu Lubelskiego, reformator programów nauczania i piśmiennictwa teologicznego w Polsce; wykładowca filozofii, teologii dogmatycznej, pedagogiki i socjologii.

Przystępując w Piotrogrodzie do realizacji idei zorganizowania na ziemiach polskich katolickiego uniwersytetu, rozpoczął swe dzieło od tworzenia Biblioteki. Powołany przezeń komitet organizacyjny [...] główny swój wysiłek skupił na gromadzeniu księgozbioru. Dzięki zakupom i darom zdołano zebrać ok. 40000 wol.

(W. Nowodworski, Ks. Idzi Radziszewski 1970–1922..., „ABMK” 5 (1962), s. 377)

Emilia Szeliga-Szeligowska (1878–1954) – pierwsza bibliotekarka i organizatorka Biblioteki Uniwersyteckiej KUL jeszcze w Petersburgu; wieloletnia kierowniczka Biblioteki w Lublinie.

[...] niech tylko każdy z nas – z wysiłkiem, ale odważnie trwa na stanowisku, dorzucając swoją cegiełkę do całości […] Należy pamiętać – gdyby nawet pani mogła mieć wrogów, to oni nie mogliby zaprzeczyć, że to pani założyła, zorganizowała Bibliotekę uniwersytecką, a to jest wielka rzecz…

(ks. Idzi Radziszewski, za: E. Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim 
i początkach Uniwersytetu 1917–1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020, s. 59)

Jerzy Szeliga-Szeligowski (1899–1920) – student prawa Uniwersytetu Lubelskiego, jednoroczny kapral podczas wojny bolszewickiej 1920 r.; pracownik personelu pomocniczego Biblioteki Uniwersytetu Lubelskiego w Petersburgu i Lublinie.

Jurek brał żywy udział – lojalnie i bezinteresownie – w naszych trudach bibliotecznych. Montował półki i regały, przenosił i pakował książki, dźwigał wypełnione wielkie skrzynie przez olbrzymie, przewiewne korytarze gmachu akademickiego itd. […]

(E. Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim i początkach 
Uniwersytetu 1917–1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020, s. 47)

Stanisław Ptaszycki (1853–1933) – historyk, historyk literatury polskiej, archiwista, działacz katolickiego Towarzystwa Dobroczynności i Polskiej Macierzy Szkolnej, dziekan Wydziału Humanistycznego UL, pierwszy dyrektur BU KUL, dyrektor Archiwum Państwowego w Lublinie.

W gronie pracowników naukowych powstającego Uniwersytetu znalazł się […] S. Ptaszycki. [...] został mianowany dziekanem Wydziału Humanistycznego i dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej. [...] aktywnie włączył się w gromadzenie zbiorów, sam przekazał do nich kilka tysięcy tomów z własnego księgozbioru.

(K. Chachaj, Profesor Stanisław Ptaszycki: historyk, filolog, archiwista...,
 „Bibliotekarz Lubelski” 57 (2014), s. 10–12)

Prof. Konstanty Chyliński (1891–1939) – historyk starożytności, profesor i prorektor Uniwersytetu Lubelskiego, drugi dyrektor BU KUL, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Prof. Chyliński [...] dźwigał z miasta olbrzymie toboły wypełnione książkami – i dla zatarcia współczującego wrażenia, opowiadał „kawały” z historii rzymskiej lub z chwili bieżącej, jak dźwigał stół wielki wspólnie z kolegą, prof. uniwersytetu przez całą długość Newskiego Prospektu [...] i z powodu mgły zostali najechani przez tramwaj, i o mało nie skończyło się katastrofą.

(E. Szeliga-Szeligowska, Wspomnienia o ks. Idzim Radziszewskim
 i początkach Uniwersytetu 1917–1920, oprac. J. Jaźwierska, Lublin 2020, s. 42)

ks. Piotr Kremer (1878–1951) – apologeta, dogmatyk, wicerektor Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, wykładowca teologii fundamentalnej w Akademii Duchownej w Petersburgu, profesor zwyczajny, dziekan Wydziału Teologii KUL.

Biblioteka każdego uniwersytetu jest ogniskiem z którego rozchodzi się światło, ciepło i siła na wszystkie bez wyjątku wydziały, jest sercem całej uczelni, odnawiającym i wzmacniającym jej życie przez zasilanie go strumieniem nowej krwi twórczych wysiłków myśli ludzkiej […].

(P. Kremer, Biblioteka Uniwersytetu Lubelskiego, „Głos Lubelski” 10 (1923), nr 68, s. 10)