Biblioteka Uniwersytecka

Dekret Gracjana ze zbiorów BU KUL Causa XV

  Discordantium Canonum Concordia, zwany potocznie Dekretem Gracjana, jest pierwszym zaakceptowanym przez Kościół zbiorem prawa kanonicznego. Tekst powstał w Bolonii około 1150 r. Autorstwo przypisywane jest mnichowi z zakonu Kamedułów o imieniu Gracjan.

  Egzemplarz przechowywany w BU KUL powstał w drugiej połowie XIII wieku, w środowisku paryskim. Ozdobiony został 38 miniaturami figuralnymi, które ilustrują tzw. causae, fikcyjne sytuacje wymyślone przez autora, będące podstawą do prawniczych analiz. Poniżej - miniatura Causa XV.

Tłumaczenie:
Pewien kleryk popełnił cielesny grzech przed wyświęceniem na kapłana. Po święceniach, w szalonym gniewie zabił kogoś. Odzyskawszy swe zdrowie został oskarżony przed biskupem przez kobietę z którą popełnił grzech. Biskup zatem w niedzielę zbadał sprawę. Kapłan zaprzeczył oskarżeniom wysuniętym przeciw niemu; szukał pomocy pewnych kleryków, lecz ci niechętni byli dostarczyć mu obrony bez zapłaty. W końcu biskup wymusił wyznanie przez tortury. Potem sam i bez posłuchania synodalnego wydał wyrok.

Komentarz:
  W sprawie tej Gracjan analizuje między innymi zasadność stosowania tortur w czasie procesu kanonicznego. Powołując się na autorytet papieża Aleksandra [epist. I. cap. 2.] stwierdza, iż wartość ma tylko wyznanie złożone dobrowolnie, a nie wymuszone torturami. Na miniaturze ukazane zostały dwie sceny. Po lewej stronie, przed siedzącym na tronie papieżem klęczy kobieta, złożonymi dłońmi błagająca o łaskę. Obok niej stoi prawnik wskazujący na scenę po lewej i jeden z katów, o niecnej fizjonomii, mający na głowie prześmiewczą koronę. Po prawej drugi z katów torturuje oskarżonego kleryka, wieszając go za wyłamane do tyłu ręce. Obok miniatury, ujętej w prostokątne ramy, został  zobrazowany tzw. dziki człowiek, w ikonografii średniowiecznej ilustrujący czasy "przed prawem".

Arkadiusz Adamczuk