Filozofia w KUL jest wszechobecna. Nie przypadkiem najdłużej urząd rektorski w KUL sprawowali filozofowie, od ks. Idziego Radziszewskiego, przez o. Jacka Woronieckiego (także teologa moralisty), ks. Antoniego Szymańskiego (pierwszorzędnie podejmującego kwestie katolickiej nauki społecznej), ks. Józefa Iwanickiego, o. Mieczysława A. Krąpca po ks. Stanisława Wielgusa i ks. Andrzeja Szostka. Jak na średniowiecznych uniwersytetach, filozofia w KUL pełni funkcje propedeutyczne, a studenci wszystkich wydziałów, w sposób nieporównanie gruntowniejszy niż to ma miejsce na innych polskich uczelniach zdobywają ogólną kulturę filozoficzną. W filozofii widzi się bowiem nie tylko alma mater innych dyscyplin naukowych, które się z nich wyłoniły, ale także inspirujący, porządkujący i integrujący racjonalny fundament światopoglądu. W tym kontekście funkcja filozofii jest zbieżna z celem uniwersytetu jakim jest przygotowanie katolickiej elity intelektualnej.
Specyfikę filozofii na KUL w okresie międzywojennym, odpowiednio do programu studiów dostosowanego do przepisów państwowych, wyznacza funkcjonowanie dwóch katedr: filozofii (określanej też często jako historii filozofii) i psychologii w ramach jednej z grup na Wydziale Nauk Humanistycznych. Te ograniczenia instytucjonalne nie miały jednak istotniejszego wpływu na zakres uprawianych na KUL-u dyscyplin filozoficznych, które niejednokrotnie były szerzej reprezentowane niż na wielu uniwersytetach państwowych (wobec powszechnych niemal tendencji redukcjonistycznych).
W odniesieniu do dziejów filozofii w KUL w okresie powojennym można wyróżnić dwa nierówne okresy, czyli przed i po utworzeniu Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, a więc od 1946 r. W okresie pierwszym, tak jak przed wojną, filozofię można było studiować w cyklu czteroletnim na Wydziale Nauk Humanistycznych, co możliwe było także po utworzeniu wydziału filozofii, bowiem przyjęcia studentów filozofii na humanistykę wstrzymano dopiero w 1952 r., a w roku 1955 pozostali tam jeszcze studenci filozofii przeszli na wydział filozoficzny. Równocześnie dziekan nowoutworzonego wydziału pełnił, aż do 1949 r., funkcję prodziekana humanistyki, był bowiem na tym wydziale kierownikiem sekcji filozofii. Należy też pamiętać, że do likwidacji na Wydziale Nauk Humanistycznym grupy filozoficznej większość zajęć na tych sekcjach była prowadzona przez pracowników Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej. Formalnie wydział ten rozpoczął funkcjonowanie 10.11.1946 r., a jego dziekanem został ks. Józef Pastuszka, organizator tej instytucji powstałej z inspiracji ówczesnego bpa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego. Koncepcja wydziału nawiązywała niewątpliwie - co uwidoczniło się już w nazwie - do ideałów filozofii chrześcijańskiej stanowiącej racjonalny fundament światopoglądu chrześcijańskiego, umożliwiający sformułowanie całościowej wizji świata, przekraczającej specjalistyczny wymiar poszczególnych nauk. Równocześnie nawiązano zwłaszcza do ideałów tomizmu lowańskiego postulującego “vetera novis augere”, czyli łączyć dokonania tradycji filozofii wieczystej (arystotelesowsko-tomistycznej) z wynikami współczesnej filozofii i nauki, a tym samym zespalając metodę spekulatywną z historyczno-pozytywną. Jednocześnie, wbrew pozytywizującym tendencjom charakterystycznym dla uniwersytetów państwowych, nie ograniczano się do dyscyplin okołofilozoficznych, preferujących jedynie logikę tradycyjną i matematyczną (nazywaną logistyką), teorię poznania, psychologię i związaną z nią pedagogikę, oraz historię filozofii, ale także ontologię, teodyceę, kosmologię filozoficzną i etykę, a więc dyscypliny stanowiące serce filozofii wieczystej. Program czteroletnich, a następnie pięcioletnich studiów obejmował nie tylko obowiązkowe wykłady i ćwiczenia o charakterze kursorycznym (na dwu, a potem trzech latach), ale także znaczną liczbę zajęć fakultatywnych (wykłady, konwersatoria i ćwiczenia monograficzne).
W odniesieniu do struktury organizacyjnej Wydziału Filozofii wyróżnia się następujące etapy: do roku 1950 funkcjonowała struktura monolityczna (choć należy pamiętać, że w początkach funkcjonowania wydziału jego studentami byli równocześnie klerycy Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie inkorporowanego do Wydziału Teologicznego), następnie nastąpił podział na dwie sekcje (Sekcję Teoretyczną i Sekcję Praktyczną, która została wzmocniona pracownikami likwidowanego od 1948 r. Wydziału Prawa i Nauk Społecznych), gdy etap trzeci (od 1957 r.) wyznacza podział na cztery specjalizacje (Specjalizację Filozofii Teoretycznej, Specjalizację Praktyczną, nazywaną od 1975 r. Specjalizacją Filozoficzno-Społeczną, Specjalizację Filozoficzno-Psychologiczną oraz Specjalizację Filozofii Przyrody). Etap kolejny określa reaktywowanie w 1981 r. Wydziału Nauk Społecznych (zawieszonego w roku 1949, a zamkniętego w 1952 r. przez władze PRL), na którym ukonstytuowały się Sekcja Społeczna (w istocie społeczno-socjologiczna), Sekcja Psychologii oraz reaktywowana w 1980 r. na Wydziale Nauk Humanistycznych Sekcja Pedagogiki, a w 1983 zaczęła funkcjonować Sekcja Ekonomii. Na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej pozostały więc dwie specjalizacje, zwane od 1984 r. znów sekcjami, przy czym od 1992 r. z specjalizacja filozoficznoprzyrodnicza przekształciła się w Sekcję Filozofii Przyrody i Ochrony Środowiska (w związku z tym od tego roku można było studiować filozofię przyrody lub ochrony środowiska), które wraz z sekcją matematyczną o nachyleniu informatycznym (utworzoną w 1996 r.) stały się podstawą ukonstytuowanego ostatecznie od II semestru roku akademickiego 1997/98 Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego. Na Wydziale Filozofii (nazwa przyjęta w statucie uniwersytetu z 1991 r.) pozostały znów więc dwie sekcje filozoficzne, ale tym razem: Sekcja Filozofii Teoretycznej oraz Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych. Zgodnie z wymogami statutu KUL z r. 2006 noszą one nazwę Instytutu Filozofii Teoretycznej oraz Instytutu Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych. W roku akademickim 2006/07 na wydziale uruchomiono studia z zakresu kulturoznawstwa.
Strona 1 z 11 :: Idź do strony: [1] 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
W aspekcie merytorycznym dzieje lubelskiego środowiska filozoficznego można podzielić na dwa okresy: do roku 1952 i po roku 1952. Podstawą wyróżnienia jest przede wszystkim dominacja na wydziale jednej z trzech z formacji tomizmu europejskiego. Do roku 1952 dominuje przede wszystkim koncepcja tzw. filozofii chrześcijańskiej, a więc zorientowanej głównie na problematykę mającą odniesienia światopoglądowe i traktowanej jako istotny, choć głównie propedeutyczny, element teologiczno-filozoficznej całości. Nic więc dziwnego, że poziom uprawianej filozofii na KUL-u wyznaczała w dużej mierze sytuacja w obrębie tego nurtu filozofii europejskiej, szukającego sobie miejsca w kontekście współczesnych jej prądów filozoficznych. Jej najżywszy prąd, promowany na uczelniach związanych z Kościołem katolickim, stanowiła neoscholastyka, a w jej obrębie różne formy neotomizmu (odnawiającego od połowy XIX w. poglądy św. Tomasza z Akwinu z XIII w.). Jego aktywność wyrażała się jednak najsilniej tak w formie opracowań podręcznikowych eksponujących zagadnienia mające odniesienia światopoglądowe, jak w rozwijanych coraz śmielej badaniach historycznych (choć często jeszcze traktowanych głównie jako podbudowa tez filozofii systematycznej) oraz w dialogu ze współczesnymi prądami filozoficznymi. Polemizowano też z pierwszym pozytywizmem i ewolucjonizmem, rugującym maksymalistycznie pojętą wizję filozofii. Często eklektyczne ujęcia koncentrowały się na epistemologii oraz światopoglądowych i przyrodniczych odniesieniach filozofii.
Przez cały okres międzywojenny dominuje na KUL-u tzw. tomizm lowański (nazywany tak od znanego Instytutu Filozofii w Lowanium), ukazujący prawomocność analiz filozoficznych na gruncie tomizmu konfrontowanego z osiągnięciami nowożytnej filozofii i nauki. Wyniki tej ostatniej miały pomóc w uniknięciu błędów rodzących się z niekrytycznego poznania potocznego, a ostatecznie umożliwić sformułowanie całościowej wizji rzeczywistości, która uwzględnia nadto wymiar religijny, wbrew dominującym wówczas opiniom o rzekomej sprzeczności między wiarą a nauką. Nurt ten był rozwijany w środowisku przedwojennego KUL, zwłaszcza w psychologii racjonalnej, epistemologii i teologii naturalnej przez rektora ks. Idziego Radziszewskiego, a w psychologii i filozofii przyrody przez Bohdana Rutkiewicza, neowitalistę, cenionego w świecie ówczesnej neoscholastyki europejskiej. Aktywni też byli etycy: o. J. Woroniecki, autor pomnikowej Katolickiej etyki wychowawczej (T. 1. Poznań 1925, t. 2. Kraków 1948, t. 1-3. Lublin 1986), i ks. A. Szymański, “socjolog chrześcijański”. Formułowali oni nie tylko całościową wizję człowieka i jego zachowań, scalając refleksję filozoficzną z teologiczną, ale także - wychodząc z pogłębionej refleksji nad kulturą religijno-moralną i stosunkami społeczno-politycznymi ówczesnej Rzeczypospolitej - wskazywali określone wzory wychowawcze oraz społeczno-ustrojowe. Czesław Martyniak, filozof prawa, odwoływał się zaś w dobie panowania pozytywizmu prawnego do tomistycznej filozofii prawa naturalnego. Tę wizję tomizmu, splatającego filozofię z nauką w perspektywie filozoficzno-religijnej wizji człowieka, zwłaszcza w odniesieniu do łączenia psychologii racjonalnej z empiryczną, urzeczywistniał ks. J. Pastuszka, autor najlepszego wówczas omówienia współczesnych prądów filozoficznych, czyli dwutomowej monografii Filozofia współczesna (Warszawa 1934-36).
Brak oddzielnego wydziału filozoficznego na KUL-u w okresie międzywojennym ograniczał możliwości tego środowiska filozoficznego w zakresie nauczania i badań filozoficznych. Wyraziło się to symbolicznie w znaczeniu jakie wyznaczano głównie historii filozofii, która na ówczesnych uniwersytetach polskich była podstawową katedrą filozofii, obok katedry psychologii i logiki. Historię filozofii reprezentował na KUL-u Maurycy Straszewski, nestor polskiej historiografii filozoficznej, pionier badań filozofii pozaeuropejskiej i filozofii w Polsce, oraz Henryk Jakubanis, podkreślający rolę filozoficznego dziedzictwa starożytnego dla współczesnej kultury, a krótko także Bogumił Jasinowski, autor powszechnie wówczas cenionej pracy dotyczącej filozofii G.W. Leibniza, po wojnie aktywny w Argentynie, Chile i Anglii.
Ostatecznie bilans międzywojennej filozofii lubelskiej należy uznać za udany już to przez stworzenie instytucjonalnych podstaw dydaktyki i badań filozoficznych, już to przez upowszechnianie autentycznej kultury filozoficznej, także przez publiczne wykłady i publikacje. Studium filozofii w KUL służyło więc nie tylko przygotowaniu kadry do seminariów duchownych czy nauczycieli propedeutyki filozofii w szkołach średnich, ale także podniesieniu ogólnego poziomu polskiej inteligencji. Powstanie centrum filozofii chrześcijańskiej umożliwiło nadto zapewnienie kontaktu z europejskim ruchem filozoficznym. Nie był to na pewno wówczas ośrodek tworzenia oryginalnej myśli, ale warunki rozwoju i możliwości były znaczne, skoro profesorowie filozofii KUL odmawiali przejścia na oferowane im stanowiska na innych uniwersytetach polskich, np. o. J. Woroniecki, A. Szymański czy J. Pastuszka, czy nawet zagraniczne, np. B. Rutkiewicz (do Mediolanu) czy na pewnym etapie o. Woroniecki (Rzym). W każdym bądź razie przedwojenna działalność filozoficzna w zakresie filozofii przybliżyła osiągnięcia Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL.
Strona 2 z 11 :: Idź do strony: 1 [2] 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Po wojnie najpierw odżyła koncepcja filozofii chrześcijańskiej tak w wersji tomizmu lowańskiego, jak i tradycyjnego, nastawionego na wierne odczytanie doktryny św. Tomasza, w praktyce jednak nie unikającego wpływu interpretacji tzw. drugiej scholastyki, charakterystycznej dla uczelni chrześcijańskich (katolickich i protestanckich) w dobie nowożytnej. Wizję tomizmu lowańskiego, splatającego filozofię z nauką w perspektywie religijnej wizji człowieka, zwłaszcza w odniesieniu do łączenia psychologii racjonalnej z empiryczną, urzeczywistniał już ks. J. Pastuszka. Przede wszystkim nurt ten ujawnił się na KUL-u w filozofii przyrody, splatającej podejście filozoficzne z naukowym oraz broniącej chrześcijańskiej wizji świata. Podkreślano autonomię filozoficznej kosmologii w stosunku do metafizyki oraz postulowano wykorzystanie w kosmologii i antropologii metod i wyników nauk szczegółowych (fizykalne, biologiczne i psychologiczne). Postawa ta ujawniła się najpierw w twórczości ks. Kazimierza Kłósaka i ks. Stanisława Mazierskiego. Ks. Kłósak dyskutował z marksizmem, popularyzował koncepcję P. Teilharda de Chardin, a przede wszystkim koncentrował się na problematyce filozofii Boga oraz metodologii nauk przyrodniczych. Podobnie ks. Mazierski, który podjął kwestie metafilozoficzne dotyczące statusu filozofii przyrody, rozważania metanaukowe w zakresie filozofii nauk przyrodniczych oraz analizy przedmiotowe w odniesieniu do nauk przyrodniczych i kosmologii filozoficznej, co upowszechniał zwłaszcza przez ujęcia podręcznikowe z filozofii przyrody i podstaw przyrodoznawstwa.
Zaraz po wojnie ujawnił się mocniej także tomizm tradycyjny, tzw. rzymski, propagowany na KUL-u już przed wojną przez o. J. Woronieckiego, o charakterze historyczno-precyzującym, w ujęciu zwłaszcza ks. Stanisława Adamczyka, autora szeregu znakomitych podręczników. W treści i w scholastycznej formie wykładu (tzw. dedukcja dydaktyczna) nawiązywały one do najlepszych dokonań europejskich tego nurtu (na wzór znanych podręczników V. Remera-P. Geny’ego, E. Hugona czy J. Gredta). Pogłębiały problematykę ontologiczną, teoriopoznawczą i kosmologiczną, odwołując się jednak nie tylko do doświadczenia potocznego, ale i do danych nauk szczegółowych, a więc splatając tomizm tradycyjny z lowańskim. Zasługą ks. Adamczyka była szczególna umiejętność analizy subtelnych niuansów doktryny św. Tomasza, połączona z programową wręcz wiernością tomizmowi (wedle zasady: “Sanctus Thomas sui ipsius interpress”), co wyróżniało jego ujęcie od eklektycznych dokonań tomizmu przedwojennego.
Po roku 1952, kiedy to w dobie stalinizmu wolna filozofia funkcjonowała jedynie na KUL-u, paradoksalnie ujawnił się tu jej najlepszy okres. Ukształtował się bowiem wówczas nowy styl uprawiania filozofii w formie tzw. tomizmu egzystencjalnego, który stopniowo ograniczył wpływ tomizmu tradycyjnego i lowańskiego tak dalece, iż powstała dość jednorodna i typowa dla środowiska KUL-u - Lubelska Szkoła Filozofii Klasycznej. Do programowo chrześcijańskiej koncepcji filozofii nawiązywał dalej głównie ks. Stanisław Kowalczyk, kontynuujący w pewnym sensie styl filozofowania ks. Pastuszki i ks. Adamczyka. Wykorzystując późniejsze dokonania tomizmu egzystencjalnego i współczesnych nurtów filozoficznych, skoncentrował się na problematyce mającej odniesienia religijne tak w formie racjonalnego fundamentu światopoglądu chrześcijańskiego (Podstawy światopoglądu chrześcijańskiego. Warszawa 1979), jak i dialogu z marksizmem oraz polemik z liberalizmem i postmodernizmem. Splata on tomizm z augustynizmem, przy programowym wykorzystaniu myśli współczesnej, ukazywanej w licznych publikacjach zespalających podejście historyzujące z elementami ocen systemowych, które, wobec braku - okresowo- tłumaczeń zachodnich publikacji filozoficznych, były cenną pomocą w dydaktyce filozofii.
W pewnej mierze do dziedzictwa tomizmu lowańskiego nawiązywali filozofowie przyrody odwołujący się do dokonań ks. Kłósaka i ks. Mazierskiego, którzy formułując abstrakcjonistyczne pojęcie bytowości jako formalnego przedmiotu metafizyki ogólnej bronili samodzielności filozofii przyrody, co miało umożliwić, przy zachowaniu autonomii filozofii, wykorzystanie metod i wyników nauk szczegółowych (fizykalnych, biologicznych i psychologicznych) w kosmologii i antropologii. Nurt ten podejmuje badania tak na poziomie przedmiotowym, jak i w zakresie problematyki metafilozoficznej, w każdym jednak przypadku doceniając znaczenie wyników nauk szczegółowych, jednak przy podtrzymaniu postulatu autonomiczności klasycznie pojętej filozofii przyrody. W pierwszym przypadku wyraża się to w wyeksponowaniu implikacji filozoficznych (czy też nawet światopoglądowych) osiągnięć biologii w wymiarze historycznym i systematycznym. Ks. Stanisław Zięba analizuje dzieje koncepcji życia, by z czasem podążyć ku bardziej praktycznie nastawionej ekologii humanistycznej, głównie w aspekcie programowym i historycznym. Ks. Włodzimierz Sedlak oraz Józef Zon i Marian Wnuk, jego uczniowie, badają filozoficzne implikacje koncepcji istoty, genezy i ewolucji życia, zwłaszcza w formie oryginalnej bioelektronicznej koncepcji życia. Ta postawa metodologiczna jest charakterystyczna także dla działalności ks. Józefa Turka na gruncie filozofii kosmologii przyrodniczej, gdy bada m.in. zmiany zachodzące w nauce, które umożliwiły akceptację koncepcji dynamicznego wszechświata. Analizy w zakresie metaprzedmiotowym podejmuje się w kręgu lubelskich filozofów przyrody także w odniesieniu do metodologii przyrodoznawstwa, uprawianej na szerokim tle filozofii nauki. Ks. Zygmunt Hajduk poszukuje źródeł jedności dynamicznie ujmowanej nauki w aspekcie jej racjonalności oraz pokazuje aspekty wartościujące tę dynamikę. Zenon E. Roskal rozwija zaś metodologię przyrodoznawstwa w aspekcie historycznym, m.in. na gruncie historii kosmologii.
Strona 3 z 11 :: Idź do strony: 1 2 [3] 4 5 6 7 8 9 10 11
Nowy nurt w metafizyce zrodził się natomiast na KUL-u we współpracy zwłaszcza o. M.A. Krąpca i Stefana Swieżawskiego. Odkrycie egzystencjalnej, autentycznie Tomaszowej teorii bytu, traktowanej jako rdzeń problematyki filozoficznej oraz wyznaczającej nadto specyfikę uprawianej filozofii, zrodziło najpierw potrzebę pogłębionej refleksji historycznofilozoficznej, traktowanej przede wszystkim jako historia problemów, która stanowiłaby swoiste laboratorium filozoficzne, poszerzające pole doświadczenia filozoficznego, co S. Swieżawski sprecyzował w Zagadnieniu historii filozofii (Warszawa 1966, 20052). Sformułowana przez niego tzw. filozoficzna historia filozofii (nawiązująca do dokonań E. Gilsona i N. Hartmanna), w odróżnieniu od tradycyjnie rozumianej historiografii filozoficznej, skoncentrowanej na analizie dokonań poszczególnych autorów, miała być niezbędnym elementem pogłębionej kultury filozofa-systematyka, dzięki której będzie on mógł rozpoznać nie tylko wadliwe rozwiązania, ale także ich przyczyny. W tym kontekście podjęto polemikę z tradycyjną wizją tomizmu ze względu na jego esencjalizm (wg którego istnienie jest tylko elementem istoty bytu), który miał być źródłem ideologizacji filozofii, zrywającej z rzeczywistością, czego ma uniknąć jedynie filozofia obierająca neutralny (treściowo) punkt wyjścia swych analiz, jakim jest ujęcie bytu pierwszorzędnie w aspekcie jego istnienia, zapewniające także realizm filozoficzny (S. Swieżawski. Święty Tomasz na nowo odczytany. Kraków 1983; St. Thomas revisited. New York 1995; Redécouvrir Thomas d’Aquin. Paris 1989; wspólnie z J. Kalinowskim La philosophie B l’heure du Concile. Paris 1965; Filozofia w dobie Soboru. Warszawa 1995; Philosophy during the Second Vatican Council. New York 2000).
Ówczesny kontekst filozoficzno-ideologiczny rodził określone zapotrzebowanie na swoistą formę uprawiania filozofii na KUL-u. Także po wojnie uwidoczniły się bowiem silne przejawy myślenia pozytywistycznego, propagowane w pewnej formie przez reprezentantów szkoły lwowsko-warszawskiej, generalnie nastawionej minimalistycznie, ostrożnej w budowaniu syntez oraz troszczącej się o logiczną precyzję wypowiedzi. Paradygmat pozytywistycznego redukcjonizmu wobec autonomicznie pojętej filozofii propagował również marksizm, który dla popularyzacji własnej ideologii odwoływał się zręcznie do haseł naukowości. Z jednej strony zaistniała więc potrzeba rzetelnie rozumianej filozofii wolnej od ideologicznego zacięcia charakterystycznego dla marksizmu propagowanego przez komunistyczne władze państwowe. Z drugiej strony dbano o precyzyjne odróżnianie filozofii od teologii, choć otwartej na wiarę, w odróżnieniu od tomizmu tradycyjnego i lowańskiego, które mieszały te porządki poznania. W końcu miała to być filozofia autonomiczna wobec przyrodoznawstwa, choć przy podkreśleniu znaczenia empiryzmu genetycznego, zgodnego ze standardami współczesnej metodologii i będącego warunkiem realizmu teoriopoznawczego. Tym bardziej, że badania historyczne ujawniały, że źródłem esencjalistycznie pojętego tomizmu, zrywającego z rzeczywistością i łatwo przekształcanego w ideologię, była niewłaściwa metoda płaskiego racjonalizmu nowożytnej neoscholastyki. W oryginalnym na gruncie światowym procesie tworzenia nowej metodologii filozofii doceniono wymóg wysokiej kultury logiczno-metodologicznej, formułowany przez szkołę lwowsko-warszawską, której ideały były bliskie nie tylko S. Swieżawskiemu, wychowankowi przedwojennego środowiska lwowskiego, ale także ks. Józefowi Iwanickiemu, kierownikowi utworzonej w 1951 r. katedry metodologii nauk, rektorowi KUL, a następnie Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, wysoce zasłużonemu w podniesienia kultury metodologicznej w obydwu środowiskach naukowych.
Dokonanie to umożliwiła zespołowa aktywność zainicjowana przede wszystkim przez Jerzego Kalinowskiego, kierownika katedry filozofii prawa, rozwijającego w szczególności nowoczesną logikę norm. J. Kalinowski kierował tzw. Konwersatorium Metafilozoficznym, nawiązującym do ideałów przedwojennego Koła Krakowskiego (asymilujące do tomizmu osiągnięcia logiczne szkoły lwowsko-warszawskiej), w którego działalność wciągnął młodszych pracowników wydziału, zwłaszcza Antoniego B. Stępnia, Stanisława Majdańskiego, Leona Koja, Tadeusza Kwiatkowskiego i Witolda Marciszewskiego. Niewątpliwe nawiązanie do postulatów przedwojennego Koła Krakowskiego, choć bez prób modernizacji metafizyki przez mechaniczne przenoszenie narzędzi logiki matematycznej, miało umożliwić “logistyczną obronę metafizyki” przez jej modernizację i precyzację, zwłaszcza koncentrując się na wyraźnym uświadomieniu sobie charakteru i wartości stosowanych faktycznie metod badawczych metafizyki tak w aspekcie określenia podstawowych jej twierdzeń, jak i sposobów jej akceptacji.
Z czasem jednak odstąpiono od zbyt ambitnie zakreślonego programu “logicyzacji filozofii” dzięki ks. Stanisławowi Kamińskiemu, łączącemu podejście szkoły lwowsko-warszawskiej z tomizmem egzystencjalnym oraz odwołującemu się raczej do osiągnięć semiotyki i metodologii filozofii niż logiki formalnej. Uświadomiono sobie bowiem ograniczenia metod formalnych, przede wszystkim ze względu na ich charakter zakresowy, różny od poznania filozoficznego o charakterze treściowym. Poznanie to koncentruje się na problematyce doniosłej egzystencjalnie, zwłaszcza na badaniu bytu w aspekcie jego istnienia. Nadto odwołuje się do intuicji intelektualnej, z dużo skromniejszą niż w logice rolą dedukcji, oraz korzysta z pojęć transcendentalnych i analogicznych. Stąd też, wbrew programowi skrajnego konstruktywizmu, skłaniano się bardziej ku deskrypcjonizmowi, przypisując główną rolę w wyrażaniu poznania filozoficznego językowi naturalnemu oraz koncentrując się analizie metodologicznego statusu faktycznie uprawianej metafizyki. Obszerne i wielowątkowe piśmiennictwo ks. Kamińskiego, będące tak efektem pracy badawczej, jak i rozbudowanej i wielowątkowej dydaktyki, której owocem jest całe pokolenie metodologów, dotyczyło przede wszystkim historii logiki i logiki formalnej, od których coraz bardziej odchodził w kierunku najpierw ogólnej metodologii nauk i filozofii nauki (Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin 1960, 19924 - jako Nauka i metoda), a następnie metodologii filozofii (metafizyka ogólna, filozofia Boga i religii, etyka) oraz teologii (Pisma wybrane. T. 1-5. Lublin 1989-1998). Efektem współpracy metafizyka (o. Krąpiec) z metodologiem (ks. Kamiński) jest jedno z najważniejszych i najbardziej charakterystycznych dla szkoły lubelskiej dzieł Z teorii i metodologii metafizyki (Lublin 1962; 19943), stanowiące, nie mającą wówczas precedensu w nurcie neotomistycznym, próbę ukazania współczesnej teorii i metodologii filozofii klasycznej. Wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi metodologii i logiki towarzyszyła refleksja epistemologiczna ujęta bądź to w kategoriach metafizyki poznania (M.A. Krąpiec. Realizm ludzkiego poznania. Poznań 1959, Lublin 19952; Teoria analogii bytu. Lublin 1959, 19932), bądź też autonomicznie pojętej teorii poznania, korzystającej z osiągnięć fenomenologii (A.B. Stępień. O metodzie teorii poznania. Lublin 1966).
Strona 4 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 [4] 5 6 7 8 9 10 11
Z kolei uczniowie S. Swieżawskiego koncentrowali przede wszystkim na historii problemów filozoficznych z odniesieniami metafizycznymi. Mieczysław Gogacz, twórca tzw. tomizmu konsekwentnego (z czasem na ATK), tropił wszelkie ślady neoplatonizmu w tradycji tomistycznej, dziedziczone za interpretacją arystotelizmu dokonaną przez Awicennę, zwłaszcza w postaci pozostałości intuicjonizmu i abstrakcjonizmu. Jednak za sprawą ks. Mariana Kurdziałka zwrócono także uwagę na rolę historii kultury filozoficznej jako niezbędnego czynnika w precyzyjnym ustaleniu tekstów będących nośnikami filozoficznych wątków, z wyakcentowaniem roli edycji średniowiecznych rękopisów. Ks. Kurdziałek ustalił metodologię edytorstwa przede wszystkim wydając - co stało się międzynarodowym wydarzeniem w świecie historyków filozofii średniowiecza - teksty Dawida z Dinant (Davids de Dinanto “Quaternulorum” fragmenta, primum edidit [...]. “Studia Mediewistyczne” 3:1963 s. V-LX, 1-107). Równocześnie coraz bardziej koncentrowano się w tych badaniach na polskim piśmiennictwie filozoficznym, co zapoczątkował w środowisku lubelskim już w początkach funkcjonowania wydziału Wiktor Wąsik, autor m.in. pierwszego podręcznika Historii filozofii w Polsce (T. 1-2. Warszawa 1958-1966).
Znakomity rozwój historii filozofii w Polsce miał się jednak urzeczywistnić dopiero za sprawą uczniów S. Swieżawskiego, zarówno na KUL-u, pod kierunkiem M. Kurdziałka (gdzie okresowo pracowali także m.in. Władysław Seńko i Zofia Włodek, czy wywodzący się z Uniwersystetu Jagiellońskiego Paweł Czartoryski), a następnie w Polskiej Akademii Nauk, gdzie pracowało szereg wychowanków S. Swieżawskiego, koncentrujących się na badaniu polskiej filozofii XV w. Z potrzeby ukazania szerszego kontekstu europejskiego dokonań polskich zrodziło się monumentalne dzieło S. Swieżawskiego Dzieje filozofii europejskiej XV wieku (T. 1-6. Warszawa 1974-83; t. 7. Kraków 1987; przekład tomu poświęconego filozofii przyrody L’Univers. La philosophie de la nature au XVe siPcle en Europe. Przekł. J. Wolf, L. Even. Varsovie 1999; skrót całości: Mariusza Prokopowicza jako Histoire de la philosophie europénne au XVe siPcle. Paris 1990). Kulturę historycznofilozoficzną tego okresu współtworzyła także działalność ks. Franciszka Tokarza, który nie tylko podjął próbę ukazania myśli indyjskiej i chińskiej, ale i zapoczątkował trwały rozwój tej refleksji w środowisku lubelskim. Na gruncie historii logiki aktywny był zaś ks. Antoni Korcik, koncentrujący się zwłaszcza na sylogistyce Arystotelesa.
Równocześnie w szkole lubelskiej uświadomiono sobie, że warunkiem rzetelnie uprawianej filozofii, w sensie laboratorium filozoficznego, jest nie tylko analiza tekstów średniowiecznych, ale i kontakt ze współczesnymi dokonaniami filozoficznymi, traktowanymi przy tym nie jako zagrożenie dla filozofii chrześcijańskiej, jak to miało miejsce w tradycyjnym tomizmie, ale jako dogodna szansa poszerzenia pola doświadczenia filozoficznego. Symbolicznym wręcz przejawem tej postawy, możliwym także dzięki liberalizacji polityki władz w dobie przemian po 1946 r., stały się “Tygodnie Filozoficzne”, organizowane przez Koło Filozoficzne Studentów KUL-u, w których uczestniczyło szereg prelegentów z różnych środowisk filozoficznych. Wprost symbolicznie tę potrzebę krytycznego otwarcia ujawnił I Tydzień Filozoficzny w 1958 r., w którym, obok programowego wykładu o. M.A. Krąpca na temat neotomizmu, pojawiły się dyskusyjne ujęcia (dostrzegające pozytywy i negatywy) szeroko rozumianej filozofii analitycznej (ks. S. Kamiński) i fenomenologii (A.B. Stępień).
Strona 5 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 [5] 6 7 8 9 10 11
Owocem tej aktywności było sformułowanie systemowego ujęcia egzystencjalnej koncepcji tomizmu, traktowanej jako rzetelny przejaw klasycznie pojętego poznania filozoficznego. Nurt ten, parafrazując ustalenia głównego systematyka szkoły ks. S. Kamińskiego, można scharakteryzować jako ujęcie:
- autonomiczne, czyli metodologicznie niezależne od innych typów wiedzy (zwłaszcza wobec nauki, bowiem filozofia nie może korzystać z danych naukowych badając jednocześnie założenia, które leżą u ich podstaw) oraz mające odrębny przedmiot, cel i metodę;
- realistyczne, czyli dotyczące rzeczywistości istniejącej niezależnie od poznania;
- specjalistyczne, lecz jednocześnie całkowicie uniwersalne, czyli dotyczące wszystkiego, co realnie istnieje, a więc wychodzące poza ograniczenia kategorialne, bo ujmujące “byt jako byt” w języku analogiczno-transcendentalnym;
- racjonalne, czyli akceptujące tezy oparte wyłącznie na intersubiektywnie kontrolowalnym doświadczeniu lub intelektualnej oczywistości (genetyczny empiryzm, gnozeologiczny intelektualizm i metodologiczny racjonalizm);
- teoretyczno-mądrościowe, czyli wyjaśniające rzeczywistość w sposób ostateczny, a jednocześnie umożliwiający filozofii pełnienie funkcji ogólnokulturowej, bowiem ukazując jakie (i dlaczego) należy preferować określone zachowania wartościujące oraz jednolicie rozwiązywać problemy wykraczające poza poszczególne dziedziny kultury (religia, moralność, nauka i sztuka), ale jednocześnie unikając ideologizacji filozofii, gdyż pozbawiłoby to ją waloru fundamentalnego i racjonalnego;
- koniecznościowe, czyli odkrywające w zasadniczych sprawach prawdy konieczne, mimo rozdarcia między absolutyzmem filozofii a relatywizmem poznawczym charakterystycznym dla współczesnej metodologii nauk, stąd postulując komplementarność filozofii i nauki. W aspekcie treściowym dla filozofii klasycznej charakterystyczny jest natomiast ontyczny pluralizm, substancjalizm i dynamizm rzeczywistości oraz teizm. Wynikają one z wyakcentowania złożeń bytowych wyróżnianych w tradycji arystotelesowsko-tomistycznej (materia i forma, akt i możność oraz istota i istnienie). Koncepcja ta przyjęła postać systemową w pracach S. Swieżawskiego (Byt. Zagadnienie metafizyki tomistycznej. Lublin 1961, Kraków 19993), o. M.A. Krąpca (Metafizyka. Poznań 1966; Lublin 19953; Metaphysics. An Outline of the Theory of Being. New York 1991) i A.B. Stępnia (Wprowadzenie do metafizyki. Kraków 1964). Podkreślają oni swoistość i znaczenie metafizyki traktowanej jako teoria “bytu jako istniejącego”, unifikująca inne dyscypliny, stąd pojmowana jako naczelny czy wręcz zasadniczy przejaw filozofii klasycznej, bowiem inne dyscypliny są tylko jej zastosowaniem. Dokonuje się to poprzez partykularyzację przedmiotu teorii bytu, choć bowiem te dyscypliny mają swój przedmiot ujęty empirycznie w punkcie wyjścia i bogatszy treściowo niż w metafizyce ogólnej, to przecież odwołują się w swych najgłębszych wyjaśnieniach do przesłanek metafizycznych (Saint Thomas Aquinas. 70th Anniversary of his Death. Lublin 1976; Theory of Being. To Understand Reality. Lublin 1980).
Strona 6 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 [6] 7 8 9 10 11
Obok S. Swieżawskiego, o. M.A. Krąpca, J. Kalinowskiego ks. S. Kamińskiego i ks. M.. Kurdziałka do grona współtwórców lubelskiej szkoły filozoficznej należy zaliczyć ks. Karola Wojtyłę, który przejął katedrę etyki w latach 50-tych po o. Feliksie Bednarskim, podejmując badania nad podstawami etyki i antropologii etycznej. Zwłaszcza w pracy Osoba i czyn (Kraków 1969, Lublin 19943; liczne przekłady, np. The Acting Person. Dordrecht 1979) zespolił obiektywistyczne podejście tomizmu egzystencjalnego z zaczerpniętą z fenomenologii koncepcją doświadczenia wewnętrznego o charakterze rozumiejącym, a więc łączącego bezpośredniość (źródłowość) poznania ze zrozumieniem istoty człowieka i moralności. Inaczej mówiąc, ujmując człowieka jako sprawczy i wolny, samoistny byt natury rozumnej, wzbogacił jego obraz analizami podmiotowości, subiektywności i świadomego przeżycia, przez co podkreślił osobowy wymiar tego bytu, którego godność jest podstawową normą moralną (tzw. norma personalistyczna). Tym samym zespolił swoistą hermeneutykę czynu z ontologią personalistyczną jako fundamentem aksjologii osoby ludzkiej (Człowiek i moralność. T. 1-4. Lublin 1986-1994; liczne przekłady, np. Sočineniâ. T. 1-2. Moskva 2003).
Po roku 1970, kiedy to stopniowo dochodzi do głosu drugie pokolenie filozofów wykształconych w KUL, o. M.A. Krąpiec, ustaliwszy zręby egzystencjalnej metafizyki, szerzej zajął się problematyką antropologiczną (Ja - człowiek. Zarys antropologii filozoficznej (Lublin 1974; Lublin 19915; I - Man. An Outline of Philosophical Anthropology. New Britain 1983; także w formie skróconej na język chiński). Konstruuje on teorię osoby jako bytu osobowego i podejmuje analizę jego działalności, zwłaszcza w odniesieniu do poznania, moralności, życia społecznego i religijnego oraz ludzkich wytworów, a więc tworzy filozofię kultury, a następnie filozofię języka i polityki (np. Człowiek i prawo naturalne. Lublin 1975, 19933; Person and Natural Law. New York 1993; Język i świat realny. Lublin 1985, 19952; U podstaw rozumienia kultury. Lublin 1991; O ludzką politykę! Katowice 1993, Lublin 19982).
Dorobek o. Krąpca rozwija zwłaszcza s. Zofia J. Zdybicka, która podjęła problematykę filozofii Boga i religii, uprawianą w kontekście sformułowanej w tym środowisku egzystencjalnej teorii bytu. Formułując podstawy systemowego ujęcia autonomicznie pojętej filozofii religii łączy analizy historyczne, metodologiczne (interpretacja teorii religii oraz stosunek filozofii religii do różnych form religioznawstwa) oraz podejmuje ważną społecznie problematykę odniesień religii do nauki, moralności, sztuki czy polityki (Partycypacja bytu. Próba wyjaśnienia relacji między światem a Bogiem. Lublin 1972; Człowiek i religia. Zarys filozofii religii. Lublin 1977, 19932; Person and Religion. An Introduction to the Philosophy of Religion. New York 1991). Kolejne pokolenie metafizyków zabiega o systemowe ujęcie metafizyki (Andrzej Maryniarczyk) oraz rozwija ją w kierunku filozofii kultury (Piotr Jaroszyński) i filozofii sztuki (Henryk Kiereś), filozofii Boga (Włodzimierz Dłubacz) i religii (Piotr Moskal).
Strona 7 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 6 [7] 8 9 10 11
Jedność filozoficznej szkoły lubelskiej, jako autentycznego przejawu filozofii klasycznej, wiązała się niemal do początku z trojaką - prowadzoną często w gorącej atmosferze - dyskusją w środowisku lubelskim. O ile dotychczas wyłączano z kręgu ścisłego kręgu szkoły lubelskiej filozofów tworzących w nurcie tomizmu tradycyjnego i lowańskiego, przy czym polemika tomizmu egzystencjalnego z dwoma innymi opcjami była niejednokrotnie prowadzona łącznie, to dwa następne spory funkcjonowały już w obrębie szkoły lubelskiej. Pierwszy z nich wiązał się z wykorzystaniem przez A.B. Stępnia metod i aparatury pojęciowej fenomenologii (tomizm fenomenologizujący), a dotyczył możliwości zbudowania autonomicznie (przede wszystkim w stosunku do metafizyki) pojętej teorii poznania oraz możliwości uprawiania ontologii, obok preferowanej przez obie strony metafizyki. Nadto Stępień współtworzy kulturę filozoficzną środowiska lubelskiego przez historyczną i systematyczną metarefleksję nad filozofią (Wstęp do filozofii. Lublin 1976, 20014), dialog z marksizmem i podejmując problematykę estetyczną, w której również łączy podejście fenomenologiczne z metafizycznym, w czym zaznaczył się także Władysław Stróżewski, pracujący przez pewien czas na KUL-u. Stanisław Judycki, uczeń A.B.Stępnia, w badaniach historyczno-systematycznych podejmuje zaś problematykę epistemologii i antropologii współczesnej, zwłaszcza w kręgu fenomenologii i filozofii umysłu.
Drugi spór w filozoficznej szkole lubelskiej toczył się między rozwijanym przez uczniów ks. K. Wojtyły personalizmem etycznym, akcentującym, przynajmniej w punkcie wyjścia, autonomię etyki wobec innych nauk o człowieku, a ujęciem etyki w formie systemowego rozwinięcia filozoficznej antropologii, charakterystycznym dla typowych tomistów. Ks. Styczeń w refleksji metaetycznej nad podstawami etyki traktuje ją jako empirycznie uprawnioną i uniwersalną teorię moralności, zaś w perspektywie teorii człowieka jako istoty wolnej i kierującej się prawdą podkreśla rolę godności człowieka i jej współczesne zagrożenia społeczne-kulturowe (Problem możliwości etyki jako empirycznie uprawomocnionej i ogólnie ważnej teorii moralności. Studium metaetyczne. Lublin 1972; Zarys etyki. Cz. I. Metaetyka. Lublin 1974; Etyka niezależna? Lublin 1980; wspólnie z ks. K. Wojtyłą i ks. Andrzejem Szostkiem - Streit um den Menschen. Personaler Anspruch des Sittlichen. Kevelaer 1979). Ks. Szostek, w dialogu z różnymi nurtami filozoficznymi i teologicznymi, przede wszystkim precyzuje i uzasadnia znaczenie godności osoby dla rozumienia dobra i zła moralnego oraz wynikające z tej afirmacji konsekwencje. Nadto Adam Rodziński rozwija tę antropologię etyczną w kierunku aksjologii i filozofii kultury, Jerzy Gałkowski w odniesieniu do ugruntowanych historycznie zagadnień wolności i pracy, a s. Barbara Chyrowicz podejmuje żywo dyskutowane kwestie z zakresu bioetyki. Problematykę etyczną podejmowała na KUL-u także Hanna Waśkiewicz, obok historii filozofii prawa, przede wszystkim zagadnienie praw człowieka, rozwijane przez wielu autorów w środowisku lubelskim (np. ks. Franciszek Mazurek), aż po etyczne odniesienia filozofii polityki (Alfred M. Wierzbicki).
Strona 8 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 6 7 [8] 9 10 11
Zacięcie metodologiczne filozofów na KUL-u jest wyrazem znakomitej kultury metodologicznej rozwijanej przez wychowanków ks. Kamińskiego. Na tej problematyce koncentrują dydaktykę i badania ks. Andrzej Bronk i ks. Józef Herbut, łącząc śladem mistrza analizy z zakresu ogólnej metodologii nauk z problematyką metafilozoficzną tak w wymiarze historycznym, jak i systematycznym. Troszczą się przy tym o przyswojenie środowisku jej światowych osiągnięć, z którymi dyskutują, jak również zmuszają do metodologicznego krytycyzmu własne środowisko. Wojciech Chudy reflektuje zaś na szerokim tle historycznofilozoficznym strukturę i dynamikę refleksji jako fundamentalnej władzy poznawczej w dziedzinie filozofii, a także ocenia jej rolę poznawczą i zwraca uwagę na zagrożenia wynikające z jej absolutyzacji w filozofii współczesnej.
Kulturę logiczną w środowisku KUL wzbogacił znakomicie Ludwik Borkowski, wychowanek szkoły lwowsko-warszawskiej. Łączył on ustawicznie nurt formalny, semiotyczno-metodologiczny i filozoficzny, a więc podejmował fundamentalne kwestie z zakresu logiki matematycznej i filozoficznej, filozofii logiki i nauki oraz historii logiki (Logika formalna. Systemy logiczne. Wstęp do metalogiki. Warszawa 1970, 19772; Formale Logik. Logische Systeme. Einführung in die Metalogik. Berlin 1976, München 1977; razem z Jerzym Słupeckim Elementy logiki matematycznej i teorii mnogości (Warszawa 1963, 19844; Elementy matematičeskoj logiki i teorija množestv. Moskwa 1965; Elements of Mathematical Logic and Set Theory. Oxford 1967; Wprowadzenie do logiki i teorii mnogości. Lublin 1991). Wychowankowie profesorów ks. S. Kamińskiego i L. Borkowskiego, zwłaszcza Stanisław Kiczuk i Urszula Żegleń (obecnie w Toruniu) starają się poszukiwać możliwości zastosowań logiki nie tylko w naukach empirycznych, ale także w filozofii, m.in. przez wykorzystanie logik temporalnych, zmiany czy zdań kauzalnych. Natomiast Zdzisław Dywan od zainteresowania systemami dedukcyjnymi przeszedł do szeroko rozumianej problematyki sztucznej inteligencji.
Strona 9 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 6 7 8 [9] 10 11
W zakresie historii filozofii uczniowie profesorów S. Swieżawskiego i ks. M. Kurdziałka choć dalej podkreślają wartość tzw. filozoficznej historii filozofii, najcenniejszej w perspektywie jej wykorzystania przez filozofię uprawianą w sposób systematyczny, to przecież w praktyce znacznie większy akcent kładą na badania z zakresu historii doktryn filozoficznych, a nawet historii kultury (literatury) filozoficznej, uznawanej przedtem tylko za przygotowanie do właściwej historii filozofii. Zespalając badania w zakresie filozoficznej historii filozofii z historią doktryn filozoficznych analizują rozwój filozofii dokonujący się w ramach ściśle pojętej filozofii klasycznej, a więc różnych form arystotelizmu chrześcijańskiego, czyli twórczości autorów należących do pierwszej i drugiej scholastyki (Jan Duns Szkot - o. Edward Zieliński; Jan od św. Tomasza - Elżbieta Wolicka-Wolszleger; kard. Bessarion, Jerzy z Trapezuntu, Franciszek de Silvestris z Ferrary - ks. Marian Ciszewski) czy też ujęć poprzedzających ten nurt (Boecjusz, Jan Szkot Eriugena, szkoła w Chartres - Agnieszka Kijewska, filozofia Rajmunda Lulla - Joanna Judycka) lub go kontestujących (Mikołaj z Kuzy - A. Kijewska, epistemologia i metafizyka pokartezjańska - Jan Czerkawski, wątki metafizyczne w filozofii procesu i epistemologii pragmatyzmu Johna Deweya - Piotr Gutowski). W zakresie historii kultury filozoficznej skoncentrowano się, czerpiąc wzór od monumentalnego opracowania kultury intelektualnej XV wieku (S. Swieżawski), na studiach z zakresu polskiej kultury filozoficznej ujmowanej konsekwentnie na szerokim tle europejskim. Dotyczyło to tak myśli średniowiecznych autorów krakowskich (Jerzy Rebeta, Kazimierz Wójcik, a zwłaszcza ks. Stanisław Wielgus podejmujący badania nie tylko w zakresie kultury filozoficznej, ale także teologicznej, prawniczej i przyrodniczej), jak i humanizmu renesansowego i arystotelizmu chrześcijańskiego drugiej scholastyki (J. Czerkawski) czy styku kultury filozoficznej drugiej scholastyki z myślą nowożytną, zwłaszcza z epistemologią, na tle dziejów oświaty (ks. Stanisław Janeczek). Dostrzeżono także znaczenie prac w zakresie zagwarantowania i poszerzenia bazy źródłowej w odniesieniu do dziejów filozofii średniowiecznej w formie prac edytorskich, zarówno ważnych rękopiśmiennych źródeł europejskich, jak też polskich przekładów fundamentalnych tekstów dla tradycji filozofii klasycznej, np. o. M.A. Krąpiec, ks. A. Maryniarczyk i T. Żeleźnik - grecko-łacińsko-polska wersji Arystotelesa Metafizyki. T. 1-2. Lublin 1996; o. Krąpiec - edycja łacińsko-polska Tomasza z Akwinu De ente et essentia. O bycie i istocie. Lublin 1981; S. Swieżawski - łacińsko-polskie wydanie Traktatu o człowieku. Summa teologiczna 1, 75-89 Poznań 1956, Kęty 20003), czy pod red. ks. A. Maryniarczyka De Veritate - O Prawdzie (Lublin 1999) De Bono - O Dobru (2003) i De Ideis - O idech (Lublin 2004).
Wydział Filozofii KUL jest żywym ośrodkiem przyciągającym najwybitniejsze autorytety filozoficzne. W dobie zniewolenia komunistycznego mieli tu gościnne wykłady nie tylko wybitni polscy historycy filozofii, którym ówczesne władze PRL często uniemożliwiały działalność dydaktyczną (Izydora Dąmbska, Marian Plezia, Władysław Tatarkiewicz, Roman Ingarden), ale także wybitni mediewiści z Belgii, Francji i Niemiec. Współcześnie, zwłaszcza w ramach cyklu Stanisław Kamiński Memorial Lectures Jacek Woroniecki Memorial Lectures, wydział gości najbardziej znanych filozofów współczesnych. Zwieńczeniem licznych sympozjów organizowanych przez Wydział Filozofii był w 1996 r. V Światowy Kongres Filozofii Chrześcijańskiej Wolność w kulturze współczesnej, w którym wzięło udział ponad trzysta osób, a wygłoszono 170 odczytów. Wydział wydaje także szereg czasopism, z których najważniejsze to wychodzące od 1948 r. “Roczniki Filozoficzne” (wydawane przez Towarzystwo Naukowe KUL), “Ethos” (organ Instytutu Jana Pawła II), seria wydawnicza Studies in Logic and Theory of Knowledge (T. 1-4. Lublin 1985-1998) czy “Acta Mediaevalia” (publikowane przez Instytut Historii Kultury w Średniowieczu) i “Człowiek w kulturze” (wydawane przez Fundację Lubelskiej Szkoły Filozofii). Przedsięwzięciem na skalę ogólnopolską jest także zaplanowana na dziesięć tomów Powszechna Encyklopedia Filozofii (T. 1-8. Lublin 2000-2007) wydawana przede wszystkim przez środowisko związane z o. Krąpcem.
Strona 10 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 [10] 11
*
A. Wawrzyniak, Z.J. Zdybicka, Z dziejów metafizyki i nauk pokrewnych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 1918-1968, “Roczniki Filozoficzne” 17(1969), z. 1, s. 63-121; K. Wójcik, Zarys dziejów historii filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w: tamże, s. 171-208; S. Mazierski, Z dziejów specjalizacji filozofii przyrody na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w: tamże, z. 3, s. 5-14; W kręgu filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. “Życie i Myśl” 19(1978), nr 11, s. 21-72; E. Morawiec, Odkrycie metafizyki egzystencjalnej. Studium historyczno-analityczne, Warszawa 1994; S. Kiczuk, Spór o stosowalność logiki formalnej do filozofii w szkole lubelskiej, “Roczniki Filozoficzne” 44(1996), z. 1, s. 5-18; J. Czerkawski, Szkoła lubelska na tle sytuacji filozofii w powojennej Polsce, “Roczniki Filozoficzne” 55(1997), z. 1, s. 166-190; W. Chudy, Spór w Szkole Lubelskiej o podstawy i punkt wyjścia etyki, w: tamże, s. 200-210; S. Janeczek, Filozofia na KUL-u. Nurty - osoby - idee, Lublin 1998; Księga Jubileuszowa na 50-lecie Wydziału Filozofii KUL, red. A.B. Stępień, J. Wojtysiak, Lublin 2000; M.A. Krąpiec, A. Maryniarczyk, Lubelska Szkoła Filozoficzna, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 6, Lublin 2005, s. 532-550; S. Janeczek, Lubelska Szkoła Filozofii Klasycznej, “Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 18(2006) s. 143-159 (bibliogr).
Por. bibliografia rozszerzona
J. Iwanicki, Problematyka filozoficzna w ciągu ostatniego 50-lecia w Polsce, “Ateneum Kapłańskie” 51(1959), t. 58, s. 255-293; A.B. Stępień, Środowisko filozoficzne KUL, “Znak” 13(1961), s. 574-579; J. Kalinowski, Ontologia czy aitiologia?, “Znak” 15(1963), s. 1069-1076; M. Gogacz, Z dziejów historii filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (l918-1968), “Roczniki Filozoficzne 16(1965), z. 1, s. 177-190; Wydział Filozofii KUL, “Zeszyty Naukowe KUL 8(1965), nr 3, s. 33-53; A.B. Stępień, Filozofia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1919-1966), “Znak” 20(1968), s. 1195-1213, 1619; S. Majdański, Cz. Wojtkiewicz, Logika na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (z okazji 50-lecia Uczelni), w: tamże, s. 123-170; A. Wawrzyniak, Z.J. Zdybicka, Z dziejów metafizyki i nauk pokrewnych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 1918-1968, “Roczniki Filozoficzne” 17(1969), z. 1, s. 63-121; K. Wójcik, Zarys dziejów historii filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w: tamże s. 171-208; (uzupełnienia) “Roczniki Filozoficzne” 19(1971), z. 1, s. 53 n.; S. Mazierski, Z dziejów specjalizacji filozofii przyrody na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w: tamże, z. 3, s. 5-14; Dwudziestopięciolecie Wydziału Filozoficznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, “Roczniki Filozoficzne” 20(1972), z. 1, s. 145-162; E. Wolicka, Studium filozofii teoretycznej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1968-1972, “Roczniki Filozoficzne” 21(1973), z. 1, s. 94-106; S. Kamiński, Refleksja metodologiczna w środowisku naukowym KUL, “Biuletyn Informacyjny KUL” 5(1976), nr 1, s. 11-17; M. Kurdziałek, Historia Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL (1946-1976), “Zeszyty Naukowe KUL” 19(1976), nr 4, s. 57-63; S. Majdański, Refleksja metodologiczna w środowisku filozoficznym KUL - próba metarefleksji, “Zeszyty Naukowe KUL” 19(1976), nr 2, s. 21-43; W kręgu filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, “Życie i Myśl” 19(1978), nr 11, s. 21-72; Z.J. Zdybicka, O wierność rzeczywistości i pełną prawdę o człowieku - Polska Szkoła Filozofii Klasycznej, “Summarium” 9(1980), s. 109-115; M. Gogacz, Tomizm egzystencjalny na tle odmian tomizmu, w: Kierunku Boga, red. B. Bejze, Warszawa 1982, s. 59-81; M.A. Krąpiec, Człowiek - kultura - uniwersytet, wybór i oprac. A. Wawrzyniak, Lublin 1982, s. 275-309; S. Kamiński, O metodzie filozofii klasycznej, “Roczniki Filozoficzne” 34(1986), z. 1, s. 5-20; A. Bronk, Demarkacjonizm lubelskiej szkoły filozoficznej, “Roczniki Filozoficzne” 35(1987), z. 1, s. 345-364; T. Szubka, R. Wierzchosławski, Lubelska szkoła filozoficzna, “W drodze” 1987, nr 6, s. 92-99; Sz.W. Ślaga, Profesor Kazimierz Kłósak, w: W poszukiwaniu prawdy. Pamięci Profesora Kazimierza Kłósaka, red. M. Lubański, Sz. Ślaga, Warszawa 1987, s. 12-28; S. Kamiński, Jak filozofować. Studia z metodologii filozofii klasycznej, red. T. Szubka, Lublin 1989; A. Bronk. S. Majdański, Klasyczność filozofii klasycznej. “Roczniki Filozoficzne 39-40(1991-1992), z. 1, s. 367-391; Z.J. Zdybicka, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej KUL wobec współczesnych potrzeb intelektualnych, w: Zadania filozofii we współczesnej kulturze, red. Z.J. Zdybicka, Lublin 1992, s. 13-20; E. Morawiec, Odkrycie metafizyki egzystencjalnej. Studium historyczno-analityczne, Warszawa 1994; S. Kiczuk, Spór o stosowalność logiki formalnej do filozofii w szkole lubelskiej, “Roczniki Filozoficzne” 44(1996), z. 1, s. 5-18; J. Czerkawski, Szkoła lubelska na tle sytuacji filozofii w powojennej Polsce, “Roczniki Filozoficzne” 55(1997), z. 1, s. 166-190; W. Chudy, Spór w Szkole Lubelskiej o podstawy i punkt wyjścia etyki, w: tamże, s. 200-210; M.A. Krąpiec, Czym jest filozofia klasyczna, w: tamże, s. 156-165; S. Janeczek, Filozofia na KUL-u. Nurty - osoby - idee, Lublin 1998; Księga Jubileuszowa na 50-lecie Wydziału Filozofii KUL, red. A.B. Stępień, J. Wojtysiak, Lublin 2000; M.A. Krąpiec, A. Maryniarczyk, Lubelska Szkoła Filozoficzna, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 6, Lublin 2005, s. 532-550; S. Janeczek, Lubelska Szkoła Filozofii Klasycznej, “Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 18(2006) s. 143-159 (bibliogr.).
Stanisław Janeczek
Powyższy tekst ukazał się jako: Wydział Filozofii. W: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. 90 lat istnienia. Red. G. Kramarek, E. Ziemann. Lublin 2008 s. 89-106.
Strona 11 z 11 :: Idź do strony: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 [11]
Ostatnia aktualizacja: 30.07.2015, godz. 11:08 - Andrzej Zykubek