Filozofią zajmowano się w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim od początku istnienia tej uczelni. W ramach Wydziału Nauk Humanistycznych funkcjonowała sekcja (grupa) nauk filozoficznych. Poza tym zajęcia z zakresu filozofii prowadzono na innych wydziałach. Czołowymi nauczycielami dyscyplin filozoficznych lub pokrewnych byli: ks. Idzi Radziszewski, ks. Stanisław Domińczak, Bohdan Rutkiewicz, Jacek Woroniecki OP, ks. Józef Pastuszka, Henryk Jakubanis, ks. Antoni Szymański. Statut KUL z 1938 r. przewidywał utworzenie, obok dotychczasowych czterech, nowego wydziału filozoficznego.
Przerwa wojenna spowodowała, że Wydział Filozofii Chrześcijańskiej erygowano dopiero w 1946 r. (uroczyste otwarcie Wydziału miało miejsce 10 XI 1946 r., zajęcia rozpoczęły się kilka dni wcześniej). Zasadniczą rolę w jego organizacji odegrał ks. Józef Pastuszka, pierwszy dziekan. Obok niego głównymi wykładowcami byli: Stefan Swieżawski, ks. Stanisław Adamczyk, ks. Antoni Korcik, gościnnie Stefan Harassek, nieco później Feliks W. Bednarski OP.
Pierwszy okres Wydziału (1946-1949) to okres organizacji i pierwszych promocji doktorskich, wśród nich: ks. Jerzego Ablewicza, ks. Stanisława Kamińskiego, Józefa Majkowskiego SJ, ks. Mariana Kurdziałka, ks. Wacława Eborowicza, ks. Jana Drzazgi. W 1949 r. podzielono Wydział na dwie sekcje: filozofii teoretycznej i filozofii praktycznej. Na tą drugą przeszli pracownicy z zawieszonego wtedy Wydziału Prawa i Nauk Społecznych (Jerzy Kalinowski, Czesław Strzeszewski, Jan Turowski i inni). Do grona nauczających dołączyli: ks. Stanisław Kamiński (1949), ks. Marian Kurdziałek (1950) i doktor Wydziału Teologicznego KUL, dominikanin z Krakowa, Mieczysław A. Krąpiec (1951).
Przybycie ks. Mieczysława Dybowskiego ożywiło zainteresowanie psychologią empiryczną. Studia psychologiczne umieszczone były najpierw na sekcji filozofii teoretycznej, następnie na sekcji filozofii praktycznej. Liczba studentów w latach 1950- 1952 wzrosła z niecałych pięćdziesięciu do ponad tysiąca. Nastały jednak czasy stalinowskie: izolacja od innych ośrodków, trudności z zamieszczaniem publikacji. Ówczesne władze państwowe nakazały niektórym profesorom (m.in. ks. J. Pastuszce, ks. S. Adamczykowi, Cz. Strzeszewskiemu) opuścić Uniwersytet. Dziekanem został Jerzy Kalinowski, uaktywnili się S. Swieżawski, o. M. A. Krąpiec, ks. S. Kamiński, na stałe doszedł ks. Józef Iwanicki, a od 1954 r. ks. Karol Wojtyła.
Trzeci okres Wydziału (1952-1956) to czas znaczących przemian. Mimo zewnętrznych ograniczeń - a może dzięki nim - nastąpiła konsolidacja środowiska, pod jęto różne formy współpracy, prowadzono żywe dyskusje, w które zaangażowani byli zarówno wykładowcy, jak i studenci. Był to czas tworzenia szkoły lubelskiej (jako pierwszy nazwy tej użył ks. Kazimierz Kłósak, który przez kilka lat intensywnie działał na specjalizacji filozofii przyrody). Twórcami jej byli: J. Kalinowski, S. Swieżawski, o. M. A. Krąpiec, do nich dołączył ks. K. Wojtyła i ks. S. Kamiński.

Szkoła lubelska

Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XX w.

Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte przyniosły - podjęte przez nowe pokolenie uczniów - inne problemy badawcze. Również pod wpływem wydarzeń zewnętrznych, politycznych, niektórzy zajęli się tematyką bardziej z pogranicza filozofii społeczeństwa i filozofii kultury - postmodernizm i publicystyka okołofilozoficzna (Piotr Jaroszyński, Henryk Kiereś i inni). Niektórzy zajęli się aktualnymi dyskusjami w ramach filozofii analitycznej i nawiązali bezpośrednie kontakty z przedstawicielami rozmaitych orientacji w ramach tego nurtu (szczególnie Tadeusz Szubka, Piotr Gutowski, Urszula Żegleń, Stanisław Judycki, Paweł Kawalec, Jacek Wojtysiak). Nowe pokolenie koncentruje także swoje zainteresowania na bardziej tradycyjnej problematyce metafizycznej (ks. Andrzej Maryniarczyk, Włodzimierz Dłubacz, ks. Piotr Moskal) lub etycznej (s. Barbara Chyrowicz, Kazimierz Krajewski, ks. Alfred Wierzbicki).
Wraz z powołaniem do istnienia Wydziału Filozofii (1946), erygowano Katedrę Kosmologii. W związku z jej reorganizacją, w roku akademickim 1957/1958, powstała sekcja filozofii przyrody. W 1992 r. sekcja filozofii przyrody została poszerzona o kierunek: ochrona środowiska, a w roku 1996 o kolejny kierunek: matematyka o profilu informatycznym. Dwa ostatnie kierunki stały się podstawą do utworzenia w r. 1997. Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego. W ramach sekcji filozofii przyrody badania z zakresu kosmologii, filozofii nauk przyrodniczych i filozofii biologii zapoczątkowali ks. Kazimierz Kłósak, ks. Stanisław Adamczyk, ks. Stanisław Mazierski, ks. Włodzimierz Sedlak, Teresa Ścibor-Rylska. Aktualnie tę problematykę kontynuują: ks. Zygmunt Hajduk, ks. abp Józef Życiński, Zenon Roskal (w zakresie filozofii nauk przyrodniczych), ks. Józef Turek (kosmologia), Henryk Piersa (filozofia przyrodoznawstwa), ks. Stanisław Zięba, Zbigniew Wróblewski (ekofilozofia), Józef Zon, Marian Wnuk (filozofia biologii, biologia teoretyczna).
Jako szczególny dorobek lubelskiej szkoły filozoficznej można wymienić:

1. ukształtowanie i rozwijanie oryginalnej postaci tomizmu egzystencjalnego, zwłaszcza w zakresie filozofii bytu i filozofii człowieka (M. A. Krąpiec i jego uczniowie - ks. A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, H. Kiereś, Ks. B. Czupryn, P. Skrzydlewski, P. Gondek, A. Gudaniec, Z. Pańpuch);
2. pionierskie często badania w zakresie metodologii filozofii i stosowalności logiki do filozofii (ks. S. Kamiński, J. Kalinowski, ks. J. Iwanicki, A. B. Stępień, S. Majdański, ks. J. Herbut, S. Kiczuk, ks. A. Bronk; to podejście kontynuują aktualnie w zakresie logiki: P. Garbacz, M. Lechniak, B. Rej-Czernecka, ks. M. Tkaczyk, a zakresie metodologii P. Kawalec, A. Lekka-Kowalik, M. Walczak, R. Wierzchosławski);
3. ukształtowanie szkoły mediewistycznej (głównie na seminarium S. Swieżawskiego) i jej rozwijanie przez ks. M. Kurdziałka oraz (do czasu jego odejścia na ATK) M. Gogacza. Badania z zakresu mediewistyki, historii filozofii nowożytnej i dziejów filozofii w Polsce kontynuują uczniowie S. Swieżawskiego i ks. M. Kurdziałka (m.in. J. Czerkawski, K. Wójcik, ks. abp S. Wielgus, o. I.E. Zieliński, ks. M. Ciszewski, Ks. R.J. Weksler-Waszkinel, A. Kijewska, P. Gutowski, ks. S. Janeczek, a także P. Gut, M. Podbielski, M. Komsta. Nadal większość mediewistów w Polsce wywodzi się ze szkoły Swieżawskiego (istotne uzupełnienie samoświadomości historyczno-filozoficznej stanowiły, trwające już od lat pięćdziesiątych, wykłady i badania - wraz z lektoratem sanskrytu - z zakresu filozofii indyjskiej i chińskiej, prowadzone najpierw przez ks. F. Tokarza, następnie przez L. Cyborana, aktualnie kontynuowane przez M.S. Ziębę i P. Sajdka);
4. kontynuacja (w ramach katedr etyki oraz Instytutu Jana Pawła II) zainicjowanych przez ks. K. Wojtyłę badań antropologicznych i etycznych (ks. T. Styczeń, A. Rodziński, J. Gałkowski, ks. A. Szostek, W. Chudy, s. B. Chyrowicz, ks. A. Wierzbicki, K. Krajewski, M. Czachorowski); K. Wojtyła sformułował pewną wersję personalizmu, która - zarówno od strony metodologicznej, jak i merytorycznej - stanowi połączenie filozofii bytu w duchu tomizmu egzystencjalnego z filozofią podmiotu w duchu klasycznej fenomenologii;
5. prowadzenie badań z zakresu filozofii religii i metodologii nauk religiologicznych (podejście ze strony metafizyki - s. Z. Zdybicka i jej uczniowie - W. Dłubacz, ks. P. Moskal, podejście ze strony semiotyki i metodologii nauk - ks. A. Bronk, ks. J. Herbut);
6. utworzenie (drugiego obok krakowskiego) ośrodka badań nad fenomenologią, a zwłaszcza nad filozofią R. Ingardena (A. B. Stępień, S. Judycki, J. Wojtysiak, A. Gut);
7. rozwijane są też badania z zakresu filozofii społeczeństwa, polityki i prawa (J. Kłos, K. Wroczyński, R. Wierzchosławski, K. Stępień).

Wśród absolwentów Wydziału Filozofii są członkowie Episkopatu, profesorowie uniwersytetów i PAN, liczni pracownicy naukowo-dydaktyczni różnych uczelni, członkowie różnych gremiów i stowarzyszeń naukowych (także zagranicznych), politycy, dziennikarze, wydawcy; wielu podjęło ważne społecznie zawody i funkcje.