Książka: Historia filozofii

 

Przedmowa [fragment]

 

Prezentowany obecnie już dziesiąty tom z serii Dydaktyka Filozofii ma uzupełniać bogate spektrum ujęć syntetycznych lub podręcznikowych poświęconych całokształtowi dziejów filozofii funkcjonującej w kręgu kultury euroatlantyckiej, sygnalizując tylko – choć, wydaje się, instruktywnie – odrębność filozofii orientalnych od stylu myślenia właściwego filozofii Zachodu. Wobec […] dominacji praktyki prezentacji dziejów filozofii według układu wyznaczonego przez kolejne dokonania indywidualnych filozofów, których liczbę wyznacza zwykle objętość całościowego ujęcia dziejów filozofii, niniejszy tom stara się dopełnić tę prezentację nade wszystko o perspektywę historii tradycji i formacji filozoficznych, w pewnej mierze także problemów filozoficznych. Równocześnie redaktorzy pozwalają sobie zachęcić do lektury poprzednich tomów niniejszej serii, ukazujących specyfikę metodologiczną i problemową podstawowych dyscyplin filozoficznych (metafizyka, epistemologia, etyka, antropologia, filozofia Boga, filozofia religii, filozofia przyrody), uwzględniających wcale obszernie aspekt rozwoju właściwej im problematyki. Należy też mieć nadzieję, że podobnie użyteczna będzie lektura kolejnych tomów niniejszej serii, poświęconych tym razem filozofii kultury, w tym estetyki i filozofii techniki, oraz filozofii społeczno-politycznej. Ufamy, że dzięki takiemu integralnemu podejściu filozofia jawić się będzie jako istotny element kultury Zachodu, fundamentalny w aspekcie poznania rzeczywistości – od czasów nowożytnych, dzieląc tę funkcję z wąsko pojętą nauką – i w zakresie kształtowania racjonalnych podstaw światopoglądu czy nawet jako istotny wymiar ludzkiej egzystencji, co tłumaczy jej związki z różnymi formami religii, moralności czy aktywności społeczno-politycznej, a także literatury i sztuki. Niekiedy ścisły splot tych dziedzin przybiera formę swoistego tygla, w którym filozofia dominuje, zastępując inne dziedziny kultury, a czasami znów w nim się gubi.

 

Odpowiednio do tych idei, a także kierując się praktycznym względem w miarę proporcjonalnego rozkładu prezentowanych treści, niniejszy tom ma trzyczęściową strukturę, przy czym część druga i trzecia typowo dla syntetycznych ujęć dziejów filozofii omawia kolejno trwałość i dynamikę dziedzictwa filozofii starożytnej, średniowiecznej, nowożytnej i współczesnej, niezależnie od trudności w wydzielaniu tych epok […]. O ile część druga akcentuje charakterystyczną dla starożytności i średniowiecza programową ciągłość tradycji, która miałaby być źródłem jej płodności („Moc zakorzenienia”), o tyle część trzecia zwraca uwagę na radykalizm i skomplikowanie zmian dokonujących się w dziejach filozofii nowożytnej i współczesnej, programowo akcentujących wymóg oryginalności, a nawet kontestacji tradycji, co bywa traktowane jako warunek autentycznego filozofowania („Meandry przemian”).

 

Część pierwsza, zatytułowana „Style filozofowania”, zwraca uwagę na rozmaitość podejść metodologicznych ujawniających się we współczesnej historii filozofii. Jest ona niejako skazana na uchwycenie równowagi między dwoma stylami historii filozofii, gdy początkowo ujawnił się jej wymiar historyczny, a więc opisowo-dokumentacyjny, źródłowy i erudycyjny, czasami włączając ją w dzieje progresywnie pojętych dziejów kultury, począwszy od oświeceniowej „historii rozwoju umysłu ludzkiego” po dziewiętnastowieczny i dwudziestowieczny pozytywizm i ewolucjonizm. Z czasem wzmocnił się jej wymiar bardziej filozoficzny, począwszy od apriorymu Immanuela Kanta nakazującego porządkowanie wypowiedzi filozoficznych, by wypracować optymalny model filozofowania, w formie rozmaitych historii idei, pojęć czy problemów, a współcześnie metod uzasadniania czy przynajmniej argumentacji.

 

Człon pierwszy części pierwszej, zatytułowany „Filozofia a jej dzieje”, omawia rozmaite koncepcje historii filozofii, a także jej rolę w uprawianiu filozofii […]. Z kolei człon drugi części pierwszej, zatytułowany „Filozofia chrześcijańska w polskiej filozofii współczesnej”, ilustruje różne formy tytułowych stylów filozofowania ujawniające się w dziejach polskiej filozofii wieku XX i początków XXI […].

 

Redaktorzy

 

Historia filozofii. Cz. I: Style filozofowania, red. Stanisław Janeczek, Anna Starościc [seria: Dydaktyka Filozofii, t. 10, red. S. Janeczek], Lublin: Wydawnictwo KUL 2020, ISBN 978-83-8061-866-4, ss. 651.

 

Spis treści

Przedmowa    |   7-39

 

Filozofia a jej dzieje

• Robert Spaemann, Kontrowersyjna natura filozofii    |   43-58
• Joanna Judycka (UG), Filozoficzna historia filozofii    |   59-74
• Jan Czerkawski (KUL), Badania nad dziejami filozofii a historyzm   |   75-86
• Ks. Stanisław Janeczek (KUL), Historia filozofii jako historia kultury filozoficznej    |   87-105
• Alistair C. Crombie, Historia filozofii a historia nauki    |   107-119
• Jacek Kwaśniewski, Nauka – filozofia – religia. Historiografia problemu    |   121-153
• Mateusz Stróżyński (UAM), Egzystencjalny kontekst filozofii    |   155-190
• Anna Głąb (KUL), Filozoficzny wymiar literatury    |   191-211
• Jacques Maritain, Filozofia chrześcijańska a dzieje filozofii   |    213-220
• Ks. Franciszek Tokarz (KUL), Teizm czy ateizm filozofii i religii indyjskich    |    221-236
• Zbigniew Nerczuk (UMK), Filozofowie starożytni a ich obraz w historii filozofii    |   237-247
• Ireneusz Ziemiński (US), Filozofia nowożytna a filozofia współczesna – kłopoty z periodyzacją    |    249-270
• Stefan Swieżawski (KUL), Etos historyka filozofii   |    271-281

 

Filozofia chrześcijańska w polskiej filozofii współczesnej

• Anna Brożek (UW), Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej    |   285-339
• Stanisław Borzym (IFiS PAN), Krytycy szkoły lwowsko-warszawskiej    |   341-363
• Jan Woleński (Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów), Etyka niezależna w szkole lwowsko-warszawskiej    |   365-390
• Wojciech Chudy (KUL), Polski marksizm    |   391-411
• Piotr Duchliński (Akademia Ignatianum w Krakowie), Polska fenomenologia    |   413-462
• Ks. Stanisław Janeczek (KUL), Filozofia chrześcijańska w Lublinie    |   463-550
• Ks. Jan Krokos (UKSW), Filozofia chrześcijańska w Warszawie     |   551-588
• Kamil Trombik (UPJPII), Filozofia chrześcijańska w Krakowie    |   589-609
• Jacek Poznański SJ (Akademia Ignatianum w Krakowie), Krakowski ośrodek filozoficzny jezuitów    |   611-632

 

Indeks osobowy    |   633

 

 

Historia filozofii. Cz. II: Moc zakorzenienia, red. Stanisław Janeczek, Anna Starościc [seria: Dydaktyka Filozofii, t. 10, red. S. Janeczek], Lublin: Wydawnictwo KUL 2020, ISBN 978-83-8061-867-1, ss. 598.

 

Spis treści

 

Filozofia starożytna

• Dobrochna Dembińska-Siury (UW), Bóg w filozofii greckiej?    |    9-28
• Janina Gajda-Krynicka (UWr), Droga do Transcendencji w filozofii starożytnej    |   29-60
• Kazimierz Pawłowski (UKSW), Duchowy charakter filozofii greckiej    |   61-92
• Zenon E. Roskal (KUL), Filozofia i nauki przyrodnicze w starożytności    |   93-112
• Edward I. Zieliński OFMConv. (KUL), Metafizyczny wymiar filozofii grecko-rzymskiej    |   113-125
• Marian Wesoły (UAM), Ethos w filozofii helleńskiej    |   127-151
• Juliusz Domański (IFiS PAN), Patrystyczne postawy wobec dziedzictwa antycznego    |   153-183
• Agnieszka Kijewska (KUL), Dynamizm starożytnej kultury filozoficznej chrześcijańskiego Zachodu    |   185-207
• Ks. Tomasz Stępień (UKSW), Specyfika starożytnej kultury filozoficznej chrześcijańskiego Wschodu     |   209-229
• Giovanni Reale (Università Cattolica del Sacro Cuore), Paradygmaty metafizyki myśli greckiej i chrześcijańskiej   |    231-241
• Imelda Chłodna-Błach (KUL), Grecka „paidéia” i rzymska „humanitas” a chrześcijański ideał człowieka    |   243-271

 

Filozofia średniowieczna

• Artur Andrzejuk (UKSW), Średniowieczna filozofia arabska   |    275-309
• Abp Stanisław Wielgus (KUL), Starożytna i średniowieczna filozofia żydowska    |   311-336
• Izabella Andrzejuk (NTT), Artur Andrzejuk (UKSW), Problem filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich    |   337-353
• Agnieszka Kijewska (KUL), Platonizm średniowieczny   |    355-378
• Mikołaj Olszewski (IFiS PAN), Arystotelizm średniowieczny    |   379-403
• Ks. Marian Kurdziałek (KUL), Metafizyka Księgi Wyjścia    |   405-423
• Ks. Marian Kurdziałek (KUL), Człowiek obrazem świata    |   425-463
• Marcin Tkaczyk OFMConv. (KUL), Logika w wiekach średnich   |   465-524
• Elżbieta Jung (UŁ), Filozofia a nauka w średniowieczu    |   525-550
• Abp Stanisław Wielgus (KUL), Mit „ciemnego” średniowiecza    |   551-585

 

Indeks    |   587

 

 

Historia filozofii. Cz. III: Meandry przemian, red. Stanisław Janeczek, Anna Starościc [seria: Dydaktyka Filozofii, t. 10, red. S. Janeczek], Lublin: Wydawnictwo KUL 2020, ISBN 978-83-8061-868-8, ss. 769.

 

Spis treści

 

Filozofia nowożytna

• Stefan Swieżawski (KUL), Filozofia w Europie w XV wieku i jej uwarunkowania    |   9-60
• Danilo Facca (IFiS PAN), Humanizm filologiczno-historyczny i jego walory polityczno-edukacyjne   |    61-77
• Izabela Trzcińska (AGH), Między racjonalnością a mitem w okresie wczesnej nowożytności    |   79-96
• Ks. Stanisław Janeczek (KUL), Nowożytny arystotelizm chrześcijański   |    97-141
• Zbigniew Drozdowicz (UAM), Nowożytny racjonalizm w perspektywie historycznej    |   143-162
• Adam Grzeliński (UMK), Osiągnięcia i ograniczenia nowożytnego empiryzmu: filozofia, nauka, religia    |   163-188
• Alfred North Whitehead, Rodowód nowożytnej nauki    |    189-203
• Steven Shapin, Realia nowożytnej nauki    |   205-235
• Robert Spaemann (Ludwig-Maximilians-Universität München), Chrześcijaństwo i filozofia w nowożytności    |   237-248
• Ks. Alfred M. Wierzbicki (KUL), Egzystencjalizm religijny francuskiej filozofii XVII wieku w interpretacji Augusta Del Nocego   |    249-265
• Jan Czerkawski (KUL), Metafizyki nowożytne a metafizyka klasyczna   |    267-287
• Ks. Stanisław Janeczek (KUL), „Długie trwanie” w filozofii wieku XVIII   |    289-314
• Przemysław Gut (KUL), Pochodzenie naturalizmu doby oświecenia    |    315-325
• Ks. Stanisław Janeczek (KUL), Oświecenie chrześcijańskie   |    327-355
• Leon Miodoński (UWr), Filozofia – nauka – religia w idealizmie niemieckim    |   357-388

 

Filozofia współczesna

• Damian Leszczyński (UWr), Fazy filozofii podmiotu: Kartezjusz, Kant, Husserl   |   391-414
• Andrzej J. Noras (UŚ), Formy i znaczenie neokantyzmu a idea transcendentalizmu    |   415-437
• Honorata Jakuszko (UMCS), Dziedzictwo marksizmu    |   439-460
• Jowita Guja (AGH), „Hermeneutyka podejrzeń”    |   461-482
• Aleksander R. Bańka (UŚ), Tomizm lowański    |   483-505
• Ks. Kazimierz M. Wolsza (UO), Tomizm transcendentalny   |    507-529
• Piotr Duchliński (Akademia Ignatianum w Krakowie), Tomizm egzystencjalny    |   531-585
• Michał Głowala (UWr), Tomizm analityczny    |   587-612
• Ks. Stanisław Kowalczyk (KUL), Współczesny augustynizm    |   613-633
• Ks. Stanisław Kowalczyk (KUL), Pojęcie, historyczny rozwój i znaczenie personalizmu    |   635-659
• Tadeusz Szubka (US), Pojęcie, rozwój i złudzenia filozofii analitycznej    |   661-700
• Piotr Gutowski (KUL), Główne idee i znaczenie pragmatyzmu    |   701-715
• Stanisław Judycki (UG), Zagadka naturalizmu    |   717-735
• Andrzej Bronk SVD (KUL), Antyfundamentalistyczny zwrot filozofii ponowożytnej    |   737-753

 

Indeks osobowy   |   755