Kalevala |
|
Akseli Gallen-Kallela: wizualizacja Kalevali |
|
Wystawa: Kalevala, fiński epos narodowy
|
"'Kalevala' funkcjonuje nie tylko w warstwie słownej. Nasze potoczne o niej wyobrażenie ukształtował swoją wszechstronną działalnością ilustratorską Akseli Gallen-Kallela. W [eóżnych] encyklopediach, wydawnictwach przeglądowych sztuki europejskiej rzucają się w oczy reprodukcje jego płócien, fresków, motywów graficznych, takich zwłaszcza jak Kucie [młynka] Sampo, Matka Lemminkäinena nad ciałem syna, Kullervo wygłaszający klątwę, Louhi wydzierająca [młynek] Sampo ze statku Väinämöinena. Przemożna indywidualność artysty wyparła bez reszty poprzednie akademickie propozycje. Zamysł Lönnrota odczytywano plastycznie już od pierwszych wersji eposu. Była to nie tylko ewolucja nurtów i szkół artystycznych, ale całego widzenia historii, przełom w świadomości narodu, sprowadzenie dążeń i nadziei do wspólnego mianownika, odnalezienie stylu. Narzuca się tu porównanie ze St. Wyspiańskim - od kartonów 'Iliady' [przez tafle witraży] do scenografii 'Wesela' - i zuchwałe przypuszczenie, że gdyby zaistniała recepcja 'Kalevali' w Polsce z zachowaniem godziwych terminów, czyli około stu lat temu, niechybnie ilustrowałby ją właśnie on - wizjoner, dla którego baśń i tradycja nie były nigdy ucieczką do raju dzieciństwa, lecz powrotem do rzeczywistości prawdziwszej niż oglądana w lustrze czy przez okno". (Jerzy Litwiniuk, Od tłumacza, 'Kalevala', 1998) |
||
Dzieła Gallen-Kalleli wykraczały daleko poza zwykłe kategorie ilustracji: on po prostu widział Kalevalę. Kiedyś wyznał: "Legendy Kalevali wyzwalają we mnie najgorętsze uczucia do mojego kraju, [czuję się] jakbym w nich żył. Więc kiedy używam tych motywów w moich pracach, ja nie 'ilustruję' Kalevali, bo te obrazy istnieją jak żywe w mojej wyobraźni". |
|
W kraju zamieszkał z dala od cywilizacji, w Ruovesi; zaprojektował i zbudował tam dom, który nazwał 'Kalela'. Połączył w nim funkcje artystycznej pracowni oraz rezydencji, w unikalny sposób godząc rozwiązania tradycyjne i nowoczesne. Ta realizacja stała się jednym z najdoskonalszych przykładów narodowo-romantycznej architektury fińskiej. Akseli był zafascynowany tradycją fińską - tworzył ekslibrisy i projekty architektoniczne, wzory tkanin i szkice witraży, pełne historycznych motywów, symboli i odniesień do ludowego folkloru. Jeszcze przed końcem wieku dołączył do swojego nazwiska człon 'Kallela' (jak wyjaśniał, 'Gallen' było za mało fińskie; oficjalnie zmienił nazwisko w roku 1907). |
||
Akseli Gallen-Kallela Obrona Sampo (rabowanego przez Louhi); wyżej - olej na płótnie, z prawej - drzeworyt, 1896 (klocek 22,7 x 17,8; odbitka 23 x 18,5) |
Freski (murale), jakie Gallen-Kallela wykonał w pawilonie Fińskim na Wystawę Światową w roku 1900 w Paryżu przeniosły mu międzynarodową sławę i uznanie. Oczywiście, były tam motywy z 'Kalevali'. Niżej po lewej - freski Gallena na sklepieniu jednej z sal Fińskiego Muzeum Narodowego w Helsinkach, po prawej - jeden ze szkiców (gwasz) do fresków w Paryżu (Ilmarinen orze pole węży). Ten alegoryczny temat jeszcze powróci w twórczości Aksela Gallen-Kalleli - po latach (1916) podjął go znów na płótnie. |
||
Po kilka prac Gallena-Kalleli jest w Luwrze i w innych światowych muzeach, lecz najwięcej jego dzieł posiada Ateneum Art Museum (Antell Collection) w Helsinkach. Dla Finów pozostaje on niezmiennie malarzem i wizjonerem narodowym, geniuszem, postacią czczoną i wciąż żywo aktualną. |
||||
Akseli Gallen-Kallela Biografia napisana przez córkę artysty, Kirsti Gallen-Kallela (po fińsku, 2 t., 652 s., wydanie II popr., 1992) |
Akseli Gallen-Kallela Autoportret, 1897. ← W środku ornamenty inspirowane motywami etnicznymi (drzeworyt kolorowany) |
'Kalevala' - siła inspiracji; przykłady ilustracji różnych twórców - na osobnej stronie |
Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Ostatnia aktualizacja: 12.08.2008, godz. 03:21 - Jan Wasilewski