Aktualności / Wydarzenia
Projekty naukowców z KUL z dofinansowaniem w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ogłosiło wyniki naboru do Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki w module Dziedzictwo narodowe (konkurs 12). Do konkursu zgłoszono 189 wniosków. Minister zakwalifikował do oceny merytorycznej 128 wniosków. Wśród nagrodzonych projektów przeznaczonych do dofinansowania znalazło się sześć przygotowanych przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.
„Mikrohistoria totalitaryzmów. Społeczeństwo polskie pod okupacjami 1939-1948 - eksterminacja, eksploatacja, postawy i strategie przetrwania”
Kierownik: prof. dr hab. Marek Wierzbicki
Czas realizacji: 16.02.2024 – 16.02.2029
Kwota przyznana przez Ministra: 1 567 308,00 PLN
Przedmiotem badań jest społeczeństwo II Rzeczypospolitej na obszarach prowincjonalnych i jego egzystencja pod okupacją niemiecką i sowiecką w okresie II wojny światowej, jak również w pierwszych latach Polski komunistycznej. Celem projektu jest zdobycie i poszerzenie wiedzy na temat losów wielonarodowościowego społeczeństwa II Rzeczypospolitej na obszarach prowincjonalnych pod totalitarną okupacją niemiecką i sowiecką oraz w pierwszych latach rządów komunistycznych w Polsce (1939 -1948). Cele szczegółowe obejmują analizę polityki okupantów w rozbiciu na jej trzy aspekty oraz skutki:
1. Polityki ludnościowej III Rzeszy Niemieckiej i Związku Sowieckiego poprzez ustalenie czynników ją kształtujących oraz jej metod - eksterminacji pośredniej, przymusowych przesiedleń, ludobójstwa, zmian struktury społecznej oraz narodowościowej.
2. Polityki ekonomicznej niemieckich i sowieckich władz okupacyjnych jako narzędzia realizacji ich celów politycznych i militarnych: eksploatacji gospodarczej, eksterminacji obywateli polskich, zmiany struktury własnościowej oraz narzucenia własnego modelu ekonomicznego.
3. Polityki narodowościowej okupantów (ludnościowych, gospodarczych, społecznych, politycznych i konfliktów etnicznych) zmierzającej do zniszczenia żywiołu polskiego, fizycznej eliminacji ludności żydowskiej i Romów oraz wykorzystania aspiracji mniejszości narodowych II RP (Białorusinów, Ukraińców, Żydów i Litwinów).
4. Skutków polityki okupantów (ludnościowych, gospodarczych, społecznych, politycznych i konfliktów etnicznych) podczas II w. św. i po jej zakończeniu.
Specyfika zaproponowanych badań polega na zweryfikowaniu dotychczasowej wiedzy na temat polityki okupantów i postaw obywateli polskich na dotychczas słabo zbadanych obszarach wiejskich i małomiasteczkowych okupowanych ziem polskich poprzez zastosowanie badań wycinkowych tzn. przebadanie tych samych zjawisk i zagadnień w ośmiu wybranych powiatach przy użyciu metody mikrohistorycznej, monograficznej i porównawczej.
„Człowiek kanciasty - Jan Gwiazdomorski jako ikona polskiego prawa prywatnego"
Kierownik: dr hab. Hanna Witczak, prof. KUL
Czas realizacji: 20.02.2024 -20.02.2029
Kwota przyznana przez Ministra: 1 315 214,40 PLN
Celem projektu jest analiza i upowszechnienie materiału badawczego na temat osoby Profesora Gwiazdomorskiego, Jego osiągnięć w pracy naukowej i dydaktycznej oraz wpływu dorobku na kształtowanie świadomości społecznej (tym bardziej, że część prac Profesora nie doczekała się polskiego tłumaczenia, pozostając poza obiegiem naukowym). Projekt ma charakter wybitnie wielopłaszczyznowy, interdyscyplinarny, z uwzględnieniem nauk humanistycznych. Taki charakter projektu determinuje specyfikę planowanych badań, nie tylko edytorsko-dokumentacyjno-słownikowych, ale również ściśle związanych z krytyczną analizą opracowań naukowych Profesora. Kompleksowa analiza dorobku wymaga przeprowadzenia analizy językowej, jako metody właściwej naukom humanistycznym, nie tylko prac ściśle prawniczych odzwierciedlających zainteresowania badawcze Profesora, ale również Jego opublikowanych prac wspomnieniowych, które z uwagi na specyfikę języka i strukturę przekazu, niezwykle uporządkowany sposób relacjonowania i analizy faktów, stanowią ewenement we wspomnieniowej literaturze obozowej.
Projekt zakłada przeprowadzenie kwerend dokumentacyjno-historycznych i naukowych w archiwach i bibliotekach oraz wywiadów z wychowankami, podczas których pozyskane zostaną materiały związane z pracą zarówno naukową, dydaktyczną i etosem pracy Profesora. Pozwolą one kompleksowo odtworzyć nie tylko zakres badań, ale także etapy kariery akademickiej i działalność dydaktyczną. Badanie akt osobowych umożliwi również odtworzenie aspektów życia rodzinnego i ukazanie postawy społecznej Profesora oraz jego pozanaukowej działalności. Wobec bogatej aktywności pozanaukowej Profesora, konieczne będą też kwerendy w Archiwum Narodowym w Krakowie (radny m.Krakowa) oraz w Centralnym Archiwum Wojskowym (kariera wojskowa). Osobna część badań obejmie okres tragicznych doświadczeń wojennych (obóz koncentracyjny w Sachsenhausen) oraz szykan czasów komunizmu (przysmusowa relegacja z UJ związana z przeniesieniem do UWr).
„Teologiczno-duchowe, pedagogiczne i kulturowe znaczenie pism bł. Marceliny Darowskiej (1827-1911)”
Kierownik: ks. prof. dr hab. Marek Chmielewski
Czas realizacji: 12.02.2024 -12.02.2029
Kwota przyznana przez Ministra: 1 038 912,00 PLN
Celem projektu jest zewidencjonowanie, uporządkowanie, a przede wszystkim opracowanie oraz krytyczna edycja najważniejszych i najcenniejszych dla teologii (mistyki), pedagogiki oraz kultury polskiej pism Darowskiej. Wymaga to ich transkrypcji, merytorycznego opracowania – badań przez interdyscyplinarny zespół w aspekcie oryginalnych treści ascetyczno-mistycznych, pedagogicznych oraz kulturowych i przygotowania do druku. Wiąże się to z koniecznością obróbki formalno-językowej odpowiednio do wymogów współczesnego edytorstwa.
Marcelina Darowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP jest jedną z najwybitniejszych polskich mistyczek XIX w., szczególnie zaangażowaną w społeczne odrodzenie rozbiorowej Polski. Wypracowała inspirowany jej życiem duchowym oryginalny system wychowania dziewcząt i kobiet do odpowiedzialnego podjęcia zadań małżeńsko-rodzinnych, społecznych i patriotycznych.
Za życiowe powołanie uznała misję służenia Ojczyźnie, dlatego założyła zgromadzenie zakonne, którego charyzmatem jest wychowanie dziewcząt.
Bogate życie ascetyczno-mistyczne, intensywna działalność zakonotwórcza i szeroka działalność społeczna znalazły odbicie w jej pismach, które zawierają oryginalne treści o wysokim walorze teologiczno-duchowym, pedagogicznym i kulturowym. Autorka wypracowała własny język, szczególnie jeśli chodzi o ekspresję doświadczenia ascetyczno-mistycznego. Ponadto jej pisma zawierają bardzo bogaty materiał historyczno-faktograficzny, który pozwala lepiej rozumieć sytuację społeczno-kulturową Polski w XIX w., zwłaszcza w Galicji. Godne uwagi są jej poglądy patriotyczne oraz rozumienie roli kobiety w odrodzeniu i rozwoju Polski rozbiorowej (swoiście rozumiany feminizm). Szczególnie interesująca jest jej koncepcja wychowania, która z uwagi na rozproszone treści w całości pism, wymaga odpowiedniej rekonstrukcji. Wszystkie rękopisy i maszynopisy przechowywane w archiwum Zgromadzenia w Szymanowie.
„Źródła liturgiczno-muzyczne Opactwa Cystersów w Krakowie - Mogile jako przedmiot badań kultury staropolskiej”
Kierownik: ks. dr hab. Piotr Wiśniewski, prof. KUL
Czas realizacji: 2024 –2028 (48 miesięcy)
Kwota przyznana przez Ministra: 1 026 984,70 PLN
Przedmiotem badań są muzykalia przechowywane w Archiwum Opactwa oo. Cystersów w Krakowie-Mogile. Składają się na nie oryginalne, wytworzone przez cystersów, źródła monodii liturgicznej (3 antyfonarze, 4 procesjonały, 1 hymnarz) i polifonii religijnej (37 mszy, 8 cyklów nieszpornych, 15 litanii, 113 arii religijnych i kontrafaktur, 18 offertoriów, 3 pasje oraz pastorelle, kolędy, śpiewy procesyjne, Stabat Mater, psalmy, motety). Tradycja cystersów od początku istnienia zakonu miała na celu odtworzenie liturgii w jej czystej i pierwotnej postaci, opisanej w Regule św. Benedykta, na której opierało się życie mnichów. Szczegółowym działaniom badawczym i edytorskim poddamy utwory muzyki wielogłosowej, jako świadectwa specyfiki kultury muzycznej podkrakowskiego ośrodka Cystersów w Mogile. Planowana edycja będzie więc wyborem reperturau sakralnego najbardziej wartego upowszechnienia, dotychczas dostępnego tylko w ograniczonej formie źródeł rękopiśmiennych. Wstępne kwerendy pozwalają stwierdzić, że jest to zbiór utworów liturgicznych o dużym potencjale badawczym, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że liczne z nich zachowały się tylko w ośrodku mogilskim i nie są zupełnie znane w obiegu naukowym i artystycznym. Tematykę określa użytkowy charakter kompozycji wykonywanych podczas celebracji liturgicznych przez miejscowych muzyków, duchownych i świeckich, o różnym stopniu artystycznego wykształcenia. Zgromadzone w archiwum cysterskim zbiory dostarczają wiedzy na temat charakteru kultury i poziomu artystycznego środkowoeuropejskiego opactwa w Mogile jako ośrodka reprezentatywnego dla staropolskiej kultury muzycznej w zestawieniu z innymi europejskimi centrami religijnej kultury muzycznej. W ten sposób udokumentowane zostanie dziedzictwo narodowe w zakresie religijnej kultury muzycznej. Celem badań jest zdobycie kompletnej wiedzy na temat tworzonej w ciągu stuleci własnej muzyki religijnej w Opactwie cysterskim w Mogile.
„Nowożytne piśmiennictwo bożogrobców w Polsce”
Kierownik: ks. dr Andrzej Kwaśniewski
Czas realizacji: 12.02.2024 – 12.02.2029
Kwota przyznana przez Ministra: 747 853,80 PLN
Materiał wyselekcjonowany do badań to piśmiennictwo autorstwa przedstawicieli zakonu bożogrobców w Polsce w nowożytności. Badane zbiory są rozproszone w różnych bibliotekach i archiwach: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Archiwum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Archiwum i Biblioteka Kapituły Krakowskiej, Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach, Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu, Biblioteka Parafialna w Miechowie i inne.
Ważniejsi autorzy i ich niemal kompletny wykaz publikacji zamieszczony jest w „Słowniku Polskich Teologów Katolickich”. Dotyczy to jednak zaledwie części autorów. Faktycznie jest to około 30% podstawowego wykazu. Większość danych na temat całokształtu piśmiennictwa nie trafiła do słownika. Jednych autorów opracowano, innych pominięto. Kierownik projektu przez lata kolekcjonował brakujące informacje. Pozwoliło to na stworzenie ciągle nie w pełni kompletnej listy ponad 30-u autorów i ponad 100-u druków i niewydanych rękopisów. Zachowane źródła to głównie starodruki i w mniejszym stopniu rękopisy.
Bogaty materiał cechuje się przynależnością do różnych historycznych dziedzin wiedzy: teologia, filozofia, kaznodziejstwo, duchowość, historia, hagiografia i in. Utrwalone w piśmiennictwie obszary zainteresowania badanej grupy zakonników wskazują na główne idee i sposób ich przeżywania oraz kreowania i upowszechniania. Starodruki i rękopisy w języku łacińskim zostaną przetłumaczone na język polski. Ułatwi i przyśpieszy pracę zespołu naukowców nad rozległym materiałem. Tłumaczenia będą wykonywane przy współpracy z konkretnymi autorami planowanych referatów przedstawianych na konferencji.
Celem projektu jest przebadanie piśmiennictwa bożogrobców i sporządzenie studiów na ten temat w postaci tekstów naukowych.
„Edycja źródłowa Wspomnień i Dziennika z lat 1939-1945 ks. prof. Józefa Kruszyńskiego”
Kierownik: dr hab. Irena Wodzianowska
Czas realizacji: 20.02.2024 – 20.02.2028
Kwota przyznana przez Ministra: 756 349,30 PLN
Przedmiotem projektu badawczego w ramach NPRH są zapiski obejmujące lata 1939-1945 (Wspomnienia i Dziennik), autorstwa ks. prof. Józefa Kruszyńskiego (1877-1953). Autor studiował we włocławskim Seminarium Duchownym (1894-1899) oraz Akademii Duchownej w Petersburgu (1899-1902). W 1924 r. habilitował się na UJ w zakresie biblistyki. W 1923 r. podjął pracę na KUL, a w latach 1925-1933 sprawował funkcję rektora tej uczelni. Po wybuchu wojny aresztowany przez Gestapo, był więziony na Zamku Lubelskim. Po zwolnieniu krótko pracował w parafii św. Michała w Lublinie, a od 20 XI 1940 r. do 24 IX 1945 r., w związku z internowaniem bpa M. Fulmana, sprawował urząd wikariusza generalnego diecezji lubelskiej. Po drugiej wojnie światowej powrócił do diecezji włocławskiej, gdzie został oficjałem Sądu Biskupiego i proboszczem katedry włocławskiej.
Ze względu na osobę Autora zapiski te stanowią niezwykle cenne źródło historyczne, relacjonujące ówczesne wydarzenia w kilku płaszczyznach. Ze względu na pełnienie funkcji wikariusza diecezji oraz kontakty osobiste, ks. Kruszyński posiadał dobre rozeznanie spraw lokujących się zarówno w obszarze życia społeczno-politycznego (oraz niepodległościowego), jak i kościelnego. Utrzymywał kontakty z wieloma ważnymi postaciami rzeczywistości okupacyjnej i uczestniczył w istotnych wydarzeniach, co skrzętnie notował w systematycznie prowadzonym dzienniku, a po jego zniszczeniu (w obliczu zagrożenia rewizją), we „Wspomnieniach” z tego okresu.
Oprócz wysokiego waloru źródłowego, wynikającego z dokładności faktograficznej, „Wspomnienia” odznaczają się także bardzo wysokim poziomem literackim i wnikliwością w opisie rzeczywistości. Dzięki temu stanowią komplementarny obraz rzeczywistości okupacyjnej i dlatego ich wydanie znacząco przyczyni się do poszerzenia bazy źródłowej w badaniach nad tym okresem dziejów Polski, gdyż jest to materiał dotąd zupełnie nie eksplorowany przez historyków.
Informacje o wszystkich projektach wyłonionych w konkursie NPRH znajdują się na stronie:
https://www.gov.pl/web/nauka/informacje-o-nprh
