Z początkiem roku akademickiego 1924/1925 rektorem Uniwersytetu Lubelskiego został bp Czesław Sokołowski (1877-1951), sufragan podlaski. Jego zastępcami byli ks. Antoni Szymański i Leon Waściszakowski, a sekretarzem Uniwersytetu – ks. Józef Kruszyński. Ten ostatni był również prodziekanem Wydziału Teologicznego. Rektor-biskup obowiązki uniwersyteckie łączył z posługą duszpasterską w diecezji, dlatego podróżował między Lublinem a Siedlcami. W okresie swoich rządów przebywał w Lublinie: 8 października – 5 grudnia 1924 r., 13-23 grudnia 1924 r., 12-30 stycznia 1925 r., 17-23 lutego 1925 r., 10-23 marca 1925 r. Następnie 17 kwietnia 1925 r. złożył rezygnację. Na swojego następcę zaproponował ks. Kruszyńskiego, ale jednocześnie złożył projekt oddania Uniwersytetu jezuitom. Dlatego też Rada Biskupia Uniwersytecka zaproponowała na to stanowisko o. Jana Rotha SI. Jednak rozmowy z jezuitami nie przyniosły pozytywnych rezultatów. W gronie Senatu Akademickiego początkowo proponowano na to stanowisko rektora biskupa wileńskiego Jerzego Matulewicza. Tymczasem bp Marian Leon Fulman na pełniącego obowiązki rektorskie wyznaczył ks. A. Szymańskiego. Faktycznie jednak wykonywał je ks. Kruszyński i to jego 17 czerwca 1925 r. Rada Biskupia Uniwersytecka wybrała nowym rektorem.

Przed nowym włodarzem stały trudne zadania. Przede wszystkim Uczelnia miała problemy finansowe, ze względu na brak stabilnych funduszy. Jej gmach wymagał remontu, ponieważ odnowione i użytkowane było tylko skrzydło wschodnie. Dyplomy nie były uznawane przez państwo, jako potwierdzenie ukończenia studiów wyższych, dlatego też niewiele studentów rekrutowało się na UL. Wkrótce sprawy te zostały przez ks. rektora Kruszyńskiego rozwiązane – np. wyremontowano pozostałą część gmachów, powołano do życia Fundację Potulicką im. hr. Anieli Potulickiej, uzyskano częściowe prawa akademickie z uznaniem dyplomów na czele, wybudowano Konwikt Księży Studentów. Ksiądz Józef Kruszyński zrezygnował z funkcji rektora 19 czerwca 1933 r., ale pełnił swoje obowiązki do 7 grudnia tego roku – łącznie przez 3095 dni.

Rada Biskupia Uniwersytecka z profesorami, ok. 1924 r.; rząd dolny: abp B. Twardowski, abp E. Dalbor, abp A. Kakowski, bp H. Przeździecki, bp M.L. Fulman; BU KUL

Bibliografia:

J. Kruszyński, „Moje wspomnienia, cz. 1: 1877-1939”, mps, Biblioteka seminaryjna we Włocławku; Spis wykładów i instycucyj uniwersyteckich. Rok akademicki 1924/1925, Lublin 1925; A. Wojtkowski, Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918-1944, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 64-65; P. Sieradzki, Przetrwać kryzys. Uniwersytet Lubelski w latach rektoratu o. Jacka Woronieckiego (1922-1924) oraz bpa Czesława Sokołowskiego (1924-1925), w: Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918-2018, t. I: 1918-1944, red. G. Bujak, Lublin–Warszawa 2019, s. 90-93; K. Kołodziejczyk, Kadencja rektora ks. Józefa Kruszyńskiego (1925-1933),w: tamże, s. 122-124.

dr Grzegorz Misiura