Wspomnienie - PU 5-6 (121-122)

ks. Janusz Mariański

Niestrudzony obrońca godności osoby ludzkiej

Ks. prof. Franciszek Mazurek należał do tych nauczycieli akademickich, którzy związali całą swoją karierę naukową i zawodową z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II. Po studiach teologicznych w Metropolitarnym Seminarium Duchowym w Lublinie, ukończył w 1964 r. studia magisterskie na Sekcji Społecznej Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL i w 1968 r. został zatrudniony na stanowisku asystenta. Po uzyskaniu stopnia naukowego doktora w 1969 r. został awansowany na stanowisko adiunkta. Stopień doktora habilitowanego i stanowisko docenta uzyskał w 1985 r., następnie został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 2002 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. W 2003 r. został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego. Przeszedł więc wszystkie szczeble kariery akademickiej. W latach osiemdziesiątych wykładał dodatkowo w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku.
Ks. prof. Franciszek Mazurek był kierownikiem Katedry Historii Katolickiej Nauki Społecznej i Etyki Gospodarczej oraz Kuratorem Katedry Katolickiej Nauki Społecznej. Od 2005 roku kierował Katedrą Katolickiej Nauki Społecznej i Etyki Społeczno-Gospodarczej. Pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji w krajowych i międzynarodowych instytucjach i stowarzyszeniach naukowych. Przewodniczył polskiej sekcji Międzynarodowego Instytutu Jacquesa Maritaina, był wiceprezesem Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie. Należał do Międzynarodowego Komitetu Naukowego pisma „La Societa” (Werona). Od wielu lat wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego „Roczników Nauk Społecznych”. Zasiadał w Radzie Naukowej „Zeszytów Społecznych KIK” i w Komitecie Redakcyjnym „Kościół i Prawo”.
Dorobek naukowy ks. prof. Franciszka Mazurka jest uznawany nie tylko wśród tych, których zainteresowania naukowe koncentrują się wokół katolickiej nauki społecznej, ale również wśród politologów, socjologów i przedstawicieli nauk prawnych. Jego prace naukowe publikowane są nie tylko w języku polskim, ale również w: niemieckim, francuskim, angielskim. W oparciu o literaturę światową dotyczącą praw człowieka, katolickiej nauki społecznej i szeroko rozumianych nauk społecznych (także socjologii) poszukiwał nowych teoretycznych koncepcji dla swojej teorii społecznej.
Głównym przedmiotem badań i zainteresowań ks. prof. Mazurka były prawa człowieka wyprowadzone z godności osoby ludzkiej. Widać to już wyraźnie w pracy habilitacyjnej: „Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła. Od papieża Leona XIII do papieża Jana Pawła II”, Lublin 1991. Autor pozostaje tam pod wpływem nauczania Jana Pawła II. Jeszcze przed nominacją na profesora nadzwyczajnego, podczas międzyuniwersyteckiej konferencji, zorganizowanej przez UNESCO i FIUC w 1981 r. w Salzburgu, ks. prof. Mazurek dał się poznać jako teoretyk praw osobowych człowieka. Wówczas zapoczątkował ten temat i rozwinął w międzynarodowym środowisku naukowym. Myślą przewodnią Jego badań była godność osoby ludzkiej, która jest fundamentalną normą moralną i źródłem wszystkich praw człowieka.
Ksiądz profesor opublikował 10 książek, kilkaset artykułów, wiele haseł encyklopedycznych i recenzji – łącznie ponad 200 pozycji; wykształcił 14 doktorów. W tym obszernym dorobku naukowym i pisarskim nie zamknął się w granicach uczelni czy Lublina. W wielu krajowych (Warszawa, Poznań, Wrocław, Katowice, Kielce, Szczecin, Stalowa Wola, Zamość) oraz zagranicznych (Wiedeń, Linz, Salzburg Konstancja, Mönchengladbach, Freiburg, Rzym) ośrodkach naukowych głosił uniwersalną prawdę o integralnych prawach człowieka, prawach wywodzących się z godności osoby ludzkiej.
Prace ks. prof. Mazurka cechuje szerokie spektrum tematyczne oraz metodologiczne. Dotyczą one, obok nauki społecznej Kościoła czy kwestii społecznych, zagadnień prawnych, politycznych, zawodowych i gospodarczych. Ks. prof. Mazurek zwraca tu szczególną uwagę na dziedzinę gospodarczą, wychodząc z założenia, że w niej właśnie jest najtrudniej o realizację praw i obowiązków człowieka zgodnych z myślą chrześcijańską.
Oryginalność publikacji ks. prof. Mazurka polega na przekonującym wywodzie, iż nie można poprzestać na tzw. pozytywno-prawnym podejściu do praw człowieka, lecz trzeba sięgać do ich ontologii i deontologii oraz stworzyć tym samym poza-, a poniekąd ponadpozytywny fundament ich ochrony. Takie ujęcie tematu nie ma żadnej analogii w nauce polskiej. Rozwijał On interdyscyplinarną metodę swych badań, rzadko stosowaną przez innych autorów. Centralną ich myślą była wrodzona godność osoby ludzkiej, która jest najwyższą wartością i źródłem wszystkich praw człowieka. Wyodrębnił też wyraźnie prawa człowieka od ich ochrony. Prawa są jedne, a sposobów ich ochrony wiele – prawnych i pozaprawnych. Rozwinął teorię integralną wszystkich praw człowieka – wolnościowych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Często podkreślał z naciskiem, że katolicka nauka społeczna nie jest konfesyjna, lecz uniwersalna. Nazywał ją nauką personalistyczną.
Ks. prof. Mazurek nie ograniczał się tylko do działalności naukowej. Rozwijał również bogatą działalność dydaktyczną, wychowawczą, organizacyjno-naukową oraz społeczną. Zakres jego pracy dydaktycznej był bardzo szeroki, a jej poziom merytoryczny doskonały i nowatorski. Składały się na nią wykłady: na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim od 1968 r.; w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku na Wydziale Prawa w latach 1992-1995; w Filii Wydziału Nauk Społecznych KUL w Stalowej Woli – wykłady zlecone; w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie – wykłady zlecone w roku 1998/99; wykłady w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu.
Zajęcia akademickie ks. Franciszka Mazurka cieszyły się dużym uznaniem studentów. Był wysoko ceniony zarówno jako wykładowca, jaki i promotor prac magisterskich i doktorskich. Jego zajęcia dydaktyczne, jeżeli nawet były niekiedy kontrowersyjne i wywołujące dyskusje naukowe, nigdy nie były nudne i standardowe. Cechowała Go postawa dialogu i osobowej relacji z innymi. Często powtarzał słowa: „z pełnym szacunkiem podejmujemy każdą okruszynę prawdy, niezależnie skąd pochodzi”.
Znaczący dorobek naukowy i dydaktyczny oraz szeroka współpraca naukowa wyróżniała Go wśród socjologów. Był wybitnym specjalistą w dziedzinie katolickiej nauki społecznej, znanym i cenionym uczonym. Do Jego koncepcji godności osoby nawiązuje wielu pedagogów, socjologów, prawników i humanistów. Powszechnie postrzega się Go jako kontynuatora i głównego przedstawiciela Lubelskiej Szkoły Katolickiej Nauki Społecznej, stworzonej przez śp. prof. Czesława Strzeszewskiego.
Pomimo nękających Go chorób, był aktywny do końca swojego życia. Jeszcze w roku akademickim 2008/2009 prowadził wykład „Katolicka nauka społeczna i etyka społeczno-gospodarcza” dla studentów socjologii oraz seminarium doktoranckie. W czasie ostatnich wakacji przygotowywał referat „Rozwój integralny w świetle społecznego nauczania Kościoła”, który miał wygłosić 12 października 2009 r. na sympozjum poświęconym encyklice społecznej Benedykta XVI „Caritas in veritate”.
Zmarł 21 sierpnia 2009 roku w Lublinie.