W roku 1969 została powołana Katedra Teologii Historii, przemianowana wkrótce na Katedrę Historii Dogmatów. Jej kierownikiem był ks. prof. dr hab. Czesław S. Bartnik (1969-1997). Po habilitacji ks. dr. Krzysztofa Góździa (1996) wybrano go na nowego kierownika Katedry (od 1997), natomiast ks. prof. Bartnikowi powierzono kierownictwo nowo utworzonej Katedry Teologii Historycznej (1997-2001). W ramach restrukturalizacji poszczególnych Wydziałów KUL (2014) połączono obie katedry w jedną Katedrę Historii Dogmatów i Teologii Historycznej, którą kieruje ks. prof. K. Góźdź. W Katedrze zatrudniony jest od 2016 roku ks. dr hab. Marcin Składanowski. Z Katedry Historii Dogmatów wyłoniły się po roku 2000 dwie kolejne katedry, stosownie do usamodzielnienia się jej adiunktów: Katedra Teologii Ikony (dr hab. K. Klauza) i Katedra Personalizmu Chrześcijańskiego (ks. dr hab. K. Guzowski).

Prace badawcze Pracowników Katedry skupiają się wokół następujących klasycznych tematów teologii dogmatycznej – od protologii po eschatologię, a także specjalistycznych tematów: dziejów myśli ludzkiej, historiologii, filozofii dziejów, teologii historii, teologii rzeczywistości ziemskich (dziejów, polityki, wyzwolenia, społeczeństwa, kultury, pracy, pokoju, Europy), a także metodologii, hermeneutyki, i przede wszystkim rozwijanego przez ks. prof. Bartnika i jego szkoły systemu personalizmu filozoficznego i teologicznego. Do tego dochodzą jeszcze badania nad teologią zachodnią, głównie niemiecką, włoską i hiszpańską oraz teologią latynoamerkańską, historią zbawienia - ogólną i szczegółową, antropologią teologiczną K. Rahnera, R. Guarginiego i W. Pannenberga, jak też polską i chrześcijańską historiozofią, a także teologią pośrednictwa oraz teologią ikony.

Od początku istnienia Katedry obroniono w niej kilkadziesiąt doktoratów i setki magisteriów. Ks. prof. Cz. S. Bartnik jest promotorem 62 doktoratów i 479 magisteriów i licencjatów, ponadto wykonał 96 recenzji doktorskich oraz 212 habilitacyjnych i profesorskich. Ks. prof. K. Góźdź jest promotorem 18 doktoratów (ponadto promotor dwóch doktoratów honoris causa: abpa Baltimore, Williama kardynała Keelera z USA i bpa Ludwika Gerharda Müllera z Regensburga), a także promotorem 176 magisteriów z różnych dyscyplin teologicznych, zarówno studentów polskich, jak i zagranicznych; recenzentem 9 postępowań o tytuł profesora, recenzentem 22 prac habilitacyjnych i 66 doktorskich we wszystkich ośrodkach teologicznych Polski a także zagranicą oraz 11 nostryfikacji.

Do głównych osiągnięć Katedry należy zaliczyć wydanie przez ks. prof. Cz. S. Bartnika podręcznika teologii dogmatycznej Dogmatyka katolicka, t. 1-2, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999-2003, ss. 861 + 1057. Autor podręcznika rozwija od początku swojej działalności naukowej system personalizmu uniwersalnego (Personalizm, Lublin 1995, 22000, 32001) i w tym duchu prowadzi badania nad różnorodną postacią teologii w ogóle.

Obecny kierownik Katedry, ks. prof. K. Góźdź, idzie w swoich badaniach w kierunku metodologicznego wykorzystania związku historii z teologią (Jesus Christus als Sinn der Geschichte, Regensburg 1988, ss. 284) w celu rozgraniczenia dwóch aspektów jednej i tej samej historii na historia profana i historia sacra (Teologia historii zbawienia, Lublin 2006, ss. 323) dla ukazania paradygmatu natury i nadnatury w relacji człowieka do Boga, a więc całej struktury antropologii teologicznej (Teologia człowieka, Lublin 2006, ss. 565), opierającej się także na badaniach nauk przyrodniczych i humanistycznych. Oznacza to wkład w ogólny dorobek nauk o człowieku istotnej jego części teologicznej, a mianowicie odniesienie transcendentne człowieka. Wyrazem tego są dalsze publikacje: Jezus. Twórca i Spełniciel naszej wiary, Lublin 2009, ss. 627; Kościół zbawienia, Lublin 2010, ss. 572; Droga ku Człowiekowi, Lublin 2011, ss. 555. Nowym kierunkiem badań ks. prof. Góździa jest krytyczne opracowanie myśli filozoficznej i teologicznej Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, które zaowocowało już wydaniem w języku polskim 10 tomów Opera Omnia (łącznie 14 woluminów; www.kul.pl/operaomnia). Owocem tych badań są ponadto „Teksty wybrane” Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, wydane w dwóch tomach: Nauczać i zgłębiać Bożą miłość” (t. 1, Lublin 2016, ss. 268) i Uwolnić wolność. Wiara a polityka w trzecim tysiącleciu (t. 2, Lublin 2018, ss. 180), a także ksiązki autorskie: Logos i Miłość. Teologia Josepha Ratzingera – Benedykta XVI (Lublin 2018) oraz Teologia jako spełnienie myśli ludzkiej (Lublin 2018).

Prowadzone są też badania nad historiozofią polską (ks. dr Mirosław Kowalczyk) i nad teologią pośrednictwa oraz chrystologią hiszpańską (ks. dr Janusz Lekan), a także nad eklezjologią włoską (ks. dr Lon Siwecki). Adiunkci ci przeszli jednak do innych katedr Instytutu, zgodnie z profilem ich badań naukowych.

Powstała w roku 1997 Katedra Teologii Historycznej kierowana była przez ks. prof. Cz. S. Bartnika w latach 1997-2001. Następnie jej kuratorem był ks. prof. K. Góźdź (2001-2008), a w roku 2008, po habilitacji ks. dr. M. Kowalczyka (U początków teologii historii w Polsce. F. Sawicki, K. Michalski, A. Pechnik) powołano go na jej kierownika. Funkcję tę pełnił do roku 2014. Katedra uprawia teologię, która uwzględnia myślenie historyczne, gdzie sama historia rozumiana jest jako locus theologicus. Stąd tematyka badań obejmuje: teologię historii, teologię historii zbawienia, teologię rzeczywistości ziemskich, teologię społeczno-polityczną, metodologię historyczną w teologii, historiologię personalistyczną. Aktualnie prowadzone są badania nad relacją teologii dziejów do historii powszechnej oraz roli personalizmu w interpretacji dziejów. Do szczególnych osiągnięć Katedry, poza już wyżej wymienionymi, należy jeszcze zorganizowanie konferencji międzynarodowych: - „Teologia o szatanie”, KUL (2000); - „Tajemnica Boga i człowieka Gottgeheimnis Mensch”, w 100. rocznicę urodzin Karla Rahnera (1904-1984), KUL (2004); - VII Kongres Teologów Polskich, KUL (12-15 września 2004); - czynny udział w Międzynarodowym Sympozjum Polonijnym w Doylestown i w Nowym Yorku (29-30. 04. 2005); - czynny udział w Redakcji Naczelnej Encyklopedii Katolickiej (2009-2014, t. 9-20); - redakcja „Leksykon Polskich Dogmatyków XX i XXI wieku”, Lublin 2010, ss. 426; - „Kościół – Znak między narodami”, KUL (2013); - wydawanie czasopism teologicznych: „Roczniki Teologiczne”, z. 2: Teologia dogmatyczna (1997-2008 – ks. K. Góźdź; 2008-2014 – ks. M. Kowalczyk); „Teologia w Polsce” nowa seria (2007-2011, ks. K. Góźdź). Pracownicy Katedry współpracują w ostatnich latach m.in. z: Libreria Editrice Vaticana z siedzibą w Państwie Watykańskim (Piazza San Pietro; I-00193 Roma) oraz Institut Papst Benedikt XVI, Regensburg/Niemcy (Bismarckplatz 2; D-93047 Regensburg).

Pracownicy Katedry otrzymali następujące nagrody naukowe. Ks. prof. Cz. S. Bartnik: Nagroda Lubelskiego Towarzystwa Naukowego za rok 2003 („Nobel Lubelski”) za książki: Teilhardyzm jako historia uniwersalna; Matka Boża; Gorycz proroctwa. Polska a Unia Europejska; Nagroda im. Ks. I. Radziszewskiego TN KUL za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego (2005). Ks. prof. K. Góźdź: Nagroda Lubelskiego Towarzystwa Naukowego za rok 2006 („Nobel Lubelski”) za książkę Teologia Człowieka; Feniks pro autore 2013 – Nagroda Stowarzyszenia Wydawców katolickich za t. 11 i 12 Opera Omnia; Feniks pro autore 2014 – Nagroda Stowarzyszenia Wydawców katolickich za t. 8/1 i 8/2 Opera Omnia; Rektorskie Wyróżnienie w kategorii Wydarzenie Roku Akademickiego 2013/14 (2014); Nagroda „Laur Uniwersytecki” im. ks. Idziego Radziszewskiego za stworzenie edycji polskiej OPERA OMNIA Josepha Ratzingera (2017). Ponadto pracownicy Katedry zajmują ważne stanowiska w gremiach naukowych Polski i zagranicy: Ks. prof. Cz. S. Bartnik był członkiem: Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (1990-2002); Komisji Nauki Wiary przy Episkopacie Polski (1996-2010); Komitetu Nauk Teologicznych PAN (2004-2007), Ks. prof. K. Góźdź jest członkiem: Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (od 2011); Komitetu Nauk Teologicznych PAN (od 2007); Komisji Nauki Wiary przy KEP (od 2010); Międzynarodowej Komisji Teologicznej w Watykanie (od 2014). Ks. prof. K. Góźdź w latach 2005-2011 był prezesem Towarzystwa Teologów Dogmatyków. 

Autor: ks. Krzysztof Góźdź, ks. Mirosław Kowalczyk
Ostatnia aktualizacja: 16.12.2021, godz. 14:43 - Grzegorz Barth