Marian Surdacki

 

PL: Infirmeria Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wieku. Perspektywy badawcze

EN: The Holy Spirit Infirmary in Rome in the 17th-18th centuries – research prospects

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 110 (2018)

Strony / pages: 381-394

 

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.110.19

 

 

 

Streszczenie

Szpital Świętego Ducha w Rzymie, ufundowany w 1198 r, przez papieża Innocentego III, a zarządzany przez szpitalny zakon Świętego Ducha, był największą placówką charytatywną w Europie w średniowieczu i czasach nowożytnych w Europie. Aż do zjednoczenia Włoch pełnił dwie funkcje: przytułku dla podrzutków (brefotrofium) oraz szpitala-lecznicy dla chorych (infirmeria). Funkcja opiekuńcza Szpitala Świętego Ducha, jako przytułku dla dzieci porzuconych, została już kompleksowo zbadana i opracowana przez piszącego te słowa (Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, Lublin 1998; Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Conferenze 115, Varsavia - Roma 2002). W przeciwieństwie do brefotrofium, w dotychczasowych badaniach bark jest nie tylko szczegółowych studiów ale i przyczynkarskich artykułów naukowych, poświęconych infirmerii szpitala Św. Ducha w Rzymie w jakimkolwiek okresie. Z tego względu warto pokusić się do opracowanie drugiej części szpitala rzymskiego, pełniącej funkcję lecznicy dla chorych. Takie badania zamierza podjąć autor tego artykułu.

Szpital Świętego Ducha był lecznicą wielooddziałową i wielofunkcyjną, przystosowaną do kuracji różnorodnych chorób, co w wtedy było zjawiskiem wyjątkowym.. Badania mają wykazać w jakim stopniu infirmeria rzymska, stosująca innowacyjne i prekursorskie rozwiązania w leczeniu chorych, miała inspiracyjny i modelowy wpływ na rozwój medycyny i kształtowanie się nowoczesnego szpitala europejskiego. Powstanie monografii infirmerii szpitala Św. Ducha byłoby pionierskim osiągnięciem, a szpital doczeka się integralnego – dwuczęściowego opracowania dwu odrębnych instytucji, znajdujących się w tym samym kompleksie budowlanym. Badania mają ukazać infirmerię Św. Ducha w kontekście przemian modelu opieki medycznej i społecznej na tle „rewolucji” naukowych XVII i XVIIII w. i zachodzących przemian w Europie przełomu XVIII i XIX w.

Słowa kluczowe: Infirmeria, szpital, Rzym, chorzy, medycyna, zakon Świętego Ducha

 

Summary

The Holy Spirit Hospital in Rome, founded in 1198 by Pope Innocent III and managed by the  Hospitallers of the Holy Spirit was the biggest charity in medieval and modern Europe. Until the unification of Italy, it had two functions: an orphanage for foundlings (brefotrofium) and a hospital for the ill (infirmary). The Holy Spirit Hospital as an orphanage for abandoned children has already been thoroughly studied by the author of this article (The Children Abandoned in the Holy Spirit Hospital in Rome in the 18th century, Lublin 1998; Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Conferenze 115, Varsavia - Roma 2002). The current literature lacks not only detailed studies but also contributory articles devoted to the Holy Spirit Infirmary in Rome in any period (contrary to brefotrofium). Therefore it is worth studying the other function of the Roman hospital, namely the infirmary for ill people. And the author of the following article intends to do this task.

The Holy Spirit Hospital was an infirmary with a number of wards and functions adapted for the treatment of various diseases, which was an exceptional phenomenon at the time. The aim of the research is to show to what extent the Roman infirmary, using innovative and pioneering treatments of the ill, influenced the development of medicine and the shape of the modern European hospital. The monograph about the Holy Spirit Hospital would be a pioneering achievement and the hospital would have an integral, two-part study of the two separate institutions functioning in the same buildings. The research intends to present the Holy Spirit Infirmary in the context of the changes in medical and social care against a background of the scientific ‘revolutions’ of the 17th and 18th centuries and changing Europe at the turn of the 19th century.

Key words: an infirmary, a hospital, Rome, the ill, medicine, the Hospitallers of the Holy Spirit

 

 

 

Bibliografia / References

Antosiewicz K., Opieka nad chorymi i biednymi w krakowskim Szpitalu Świętego Ducha (1220-1741), „Roczniki Humanistyczne”, 26 (1978) z. 2, s. 35-79.

Antosiewicz K., Zakon Ducha Świętego w Polsce średniowiecznej, „Nasza Przeszłość”, 23 (1966) s. 167-198.

Bleker J., Hess V. (red.): Die Charité. Geschichte(n) eines Krankenhauses. Akademie-Verlag, Berlin 2010.

Brambilla B., La medicina nel Settecento: dal monopolio dogmatico alla professione scientifica, in Storia d’Italia, Annali 7, Malattia e medicina, a cura di Franco Della Peruta, Torino 1984.

Canezza A., Casalini M., Il Pio istituto di S. Spirito e ospedali Riuniti di Roma, Roma 1933.

Canezza A., Gli arcispedali di Roma nella vita cittadina nella storia e nell’arte, Roma 1933.

Chaney E., Philanthropy in Italy: English Observations on Italian Hospitals 1545-1789, w: The Evolution of the Grand Tour: Anglo-Italian Cultural Relations since the Renaissance, 2nd ed., London 1998.

Jones C., The Charitable Imperative: Hospitals and Nursing in Ancient Regime and Revolutionary France, London 1999.

Conforti M., The Biblioteca Lancisiana and the 1714 edition of Eustachi’s anatomical plates, or Ancients and Moderns reconciliated, in Conflicting duties, science, medicine and religion in Rome, 1550-1750, edited by Maria Pia Donato and Jill Kraye, London, Warburg Institute, 2009, p. 323-330.

Cosmacini G., La medicina dei papi, Bari-Roma 2018.

Cosmacini G., Storia della medicina e della sanità in Italia. Dalla peste europea alla guerra mondiale. 1348-1918, Bari 1994.

Da Altari P.B., L’ospedale romano di S. Spirito in Sassia e i Cappucini. Note storico-commemorative del I centenario dell’assistenza spirituale affidata ai cappucini 1856-1956, Roma 1956.

De Angelis P., Arcispedale di Santo Spirito in Saxia nel pasato e nel presente, Roma 1952.

De Renzi S., Storia della medicina italiana, Bologna 1966.

Drossbach G. Christliche caritas als Rechtsinstitut: Hospital und Orden von Santo Spirito in Sassia (1198-1378) (Kirchen- und Staatskirchenrecht 2), Paderborn 2005.

Fanucci C., Trattato di tutte le opere pie dell’alma città di Roma, Roma 1601.

Fischer E.P., Die Charité: Ein Krankenhaus in Berlin - 1710 bis heute, Berlin 2010.

Focuault M., Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, Warszawa 1987.

Foucault M., Narodziny kliniki, Warszawa 2009.

Eunice D. Howe, Art and culture at the Sistine court: Palatina's Life of SixtusIV and the frescoes of the Hospital of Santo Spirito, Roma 2005.

Gregoire R., Servizio dell’anima quando del corpo nell’ospedale di Santo Spirito, „Ricerche per la Storia Religiosa di Roma”, 3 (1979) s. 221-254.

Grois B., Das Allgemeine Krankenhaus in Wien und seine Geschichte, Mit einem Geleitwort von Erna Lesky, Wien 1965; Innsbruck/Wien/Bozen 2010.

Harig G., Ärzte und Patienten der Charité im 18. Jahrhundert, w: Miniaturen zur Geschichte, Kultur und Denkmalpflege Berlins, 18 (1985) s. 26-36.

Jetter D., Das europäische Hospital. Von der Spätantike bis 1800, Köln 1986.

Komaryńska H., Szpital Bonifratrów w Krakowie w XBVII-XVIII wieku, Lublin 2010.

Korpalska W. K., Sześć wieków opieki zdrowotnej w Bydgoszczy, Toruń 2008.

La carità cristiana in Roma, a cura di V. Monachino, Bologna 1968.

Morichini C.L., Degl’istituti di pubblica carità e di istruzione primaria in Roma, Roma 1835.

Morichini C.L., Deg’istituti di pubblica carità ed istruzione primaria e delle prigioni in Roma, Roma 1842.

Murken A.H., Vom Armenhospital zum Großklinikum. Die Geschichte des Krankenhauses vom 18. Jahrhundert bis zur Gegenwart, 3. Auflage, Köln 1995.

Noszczyk W., Zarys dziejów medycyny w Polsce, t. 1-3, Warszawa 2016.

Pappalardo I., Litotomi e oculisti Preciani e Norcini-Soppressione nell’ospedale di Santo Spirito nel 1751, Roma 1963.

Pazzini A., La medicina nella storia, nell’arte,nel costume, Milano 1963.

Pfeiffer P., Das Allgemeine Krankenhaus in Wien von 1784: vor dem Hintergrund der Geschichte des Hospitalwesens und der theresianisch-josephinischen Gesundheits- und Fürsorgepolitik im 18. Jahrhundert, Munster 2012.

Piazza C.B., Opere pie di Roma, descritte secondo lo statopresente e dedicate alla Santità di N.S. Innocenzo XI dall’abbate Carlo Bartolomeo Piazza degli Oblati di Milano, Roma 1679.

Pękacka-Falkowska K., Toruńska medycyna i farmacja wobec powietrza morowego w świetle niemieckojęzycznego starodruku medycznego z 1709 roku, „Klio”, 11 (2008) s. 53-88.

Rhomberg H.P., Das Hospital. Heil- und Pflegestätten im Wandel der Zeit, Lindenberg im Allgäu 2015.

Piccialuti M.,La carità come metodo di governo. Istituzioni caritative a Roma da pontificato di Innocenzo III a quello di Benedetto XIV, Torino 1994.

Risse G.B., Mending bodies, Saving Souls: A History of Hospitals, New York 2009.

Robinson J.O, The Royal and Ancient Hospital of St Bartholomew (Founded 1123), “Journal of Medical Biography”, 1999, vol 1 (1): 23-30.

Savio P., Ricerche sui medici e chirurghi dell’ospedale di Santo Spirito in Sassia (secc. XVI–XVIII), „Archivio della Società Romana di Storia Patria”, XCIV (XXV della serie III), 1971, s. 18-42.

Scheutz M. et al. (red.), Hospitals and Institutional Care in Medieval and Early Modern Europe, London 2009.

Sluijter R., Oud, afgesloofd, behoeftig en arm. Bejaardenzorg in Leiden in de achttiende eeuw., Doctoraalscriptie Universiteit Leiden, 1995.

Srogosz T., Problemy, sanitarno-zdrowotne w działalności administracji Rzeczypospolitej w okresie stanisławowskim, Łódź 1993.

Surdacki M., Dzieci porzucone w Rzymie i okolicach w XVIII wieku, „Roczniki Nauk Społecznych”, 22 (1994) z. 2, s. 84-108.

Surdacki M., Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, Lublin 1998.

Surdacki M., „Figli legitimi” w Rzymie i Państwie Kościelnym w XVIII w. „Roczniki Nauk Społecznych”, 23 (1995) z. 2, s. 87-100.

Surdacki M., Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Conferenze 115, Varsavia-Roma 2002.

Surdacki M., Losy wychowanków Szpitala Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, „Roczniki Nauk Społecznych”, 25 (1997) s. 141-168.

Surdacki M., Małżeństwa wychowanek Szpitala Świętego Ducha w Rzymie w XVII–XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 1996, nr 2, s. 137-156.

Surdacki M., Życie religijne podopiecznych Szpitala Świętego Ducha w Rzymie w XVII i XVIII wieku, „Roczniki Nauk Społecznych”, 24 (1996) z. 2, s. 315-333.

Surdacki M., Marriages of Wards of Rome’s Holy Spirit Hospital in the 17th and 18th centuries, „Acta Poloniae Historica”, 79 (1999) s. 99-122

Surdacki M., La vita religiosa nel „Conservatorio” dell’ospedale di Santo Spirito in Roma, nei secoli XVII-XVIII, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 27 (1998) nr 54, s. 149-165.

Surdacki M., L’abbandono dei bambini a Roma e dintorni nel secolo XVIII, „Archivio della Società romana di storia patria”, 123 (2000) s. 169-199.

Surdacki M., I trovatelli nelle famiglie affidatarie a Roma e nei dintorni nel Settecento, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 30 (2001) nr 59, s. 91-120.

Surdacki M., Il ”Conservatorio” e la ”Scuola dei putti” nell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII, Atti del convegno internazionale sull’antico ospedale di Santo Spirito di Roma, „Il Veletro. Rivista della Civiltà Italiana”, 45 (2001) nr 5-6, s. 253-267.

Surdacki M., Le condizioni fisiche degli ospiti del brefotrofio di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, „Medicina nei secoli”, 14 (2002) nr 1, s. 111-134.

Surdacki M., Le nutrici a Roma e nello Stato pontificio nei secoli XVII-XVIII, „Archivio della Società romana di storia patria”, 125 (2002) s. 105-126.

Surdacki M., La scuola per i maschi nell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII., „Studium”, 99 (2003) nr 2, s. 256-284.

Surdacki M., La sorte degli esposti dell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nel ’700 , „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 36 (2007) nr 72, s. 7-43.

Surdacki M., Il Conservatorio di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 38 (2009) nr 75, s. 21-42.

Szarszewski A., Lekarzy czujne oczy. Medykalizacja w Gdańsku doby oświecenia, „Klio”, 15 (2010) s. 59-93.

 

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

Marian Surdacki – prof. historii; kierownik Katedry Wychowania i Opieki Społecznej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II;

e-mail: surdacki@kul.pl

ORCID 0000-0002-4649-8567