Opiekun roku – relikt przeszłości czy potrzeba rzeczywistości?

 

 

Na studia przychodzą ludzie, którzy wybrali konkretne kierunki studiów, planują swoją przyszłość zawodową i społeczną, często zmienili miejsce zamieszkania. Ludzie, którzy zaczynają swoje dorosłe życie, niejednokrotnie z dala od rodziców, wchodzą w rzeczywistość akademicką i na swojej drodze jako jedną z pierwszych osób spotykają opiekuna roku. W szkole podstawowej ani w średniej nikogo takiego nie było, po co więc opiekun na studiach?

 

Według Słownika Języka Polskiego opiekun to ktoś, kto się kimś opiekuje, a definicja opieki to: „dbanie o kogoś, o coś”, zatem opiekun to ktoś, kto dba o kogoś innego. Definicji ani żadnej wzmianki o opiekunie roku nie znajdziemy w przepisach ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. 2023, poz.742). Nie ma też mowy o opiekunie roku w przepisach Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (Dz.U. 2021, poz. 661). Niemniej wiele uczelni w Polsce, w tym Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, o opiekunie roku mówi w Regulaminie studiów. Przepis § 12 Regulaminu studiów KUL stanowi, że opiekunowie roku powoływani są spośród nauczycieli akademickich w celu usprawnienia realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych Uniwersytetu, a zadania i tryb powoływania opiekuna roku określa Rektor.

 

Na KUL obowiązuje Zarządzenie Rektora KUL w sprawie wprowadzenia Regulaminu opiekuna roku. Regulamin określa zasady powoływania, kompetencje i obowiązki opiekuna roku. Znajdziemy w nim więc wszystko, co opiekuna roku dotyczy. Kompetencja powoływania opiekuna roku należy do dziekana wydziału, który może to działanie realizować z własnej inicjatywy lub na wniosek dyrektora instytutu. Opiekuna roku powołuje się spośród nauczycieli akademickich zatrudnionych na wydziale dla studentów pierwszego roku na konkretnym kierunku studiów na cały cykl kształcenia. Oznacza to, że nauczyciel opiekuje się konkretnym rocznikiem studentów od pierwszego do ostatniego roku studiów, a więc trzy lata na studiach I stopnia, pięć lat na studiach II stopnia, a pięć lat na studiach jednolitych magisterskich. Dzięki temu i opiekun i studenci mają możliwość poznania się nawzajem i zbudowania relacji. Jeśli dany rocznik jest duży i przekracza stu studentów, dziekan może powołać dwóch opiekunów takiego roku.

 

Zgodnie z Regulaminem opiekun roku ma swoje obowiązki i zadania. Do obowiązków opiekuna roku należy przede wszystkim zorganizowanie ze studentami pierwszego roku spotkania na początku pierwszego roku. Takie spotkanie powinno odbyć się w pierwszych dniach października, tuż po rozpoczęciu roku. Podczas tego spotkania opiekun roku powinien:

1. Przedstawić studentom podstawowe informacje dotyczące organizacji roku akademickiego, tzn. zapoznać ich z kalendarzem akademickim, w którym wskazane są daty i terminy rozpoczęcia i zakończenia semestrów, sesji egzaminacyjnych, dni wolnych od zajęć dydaktycznych, ferii świątecznych, a także poinstruować, gdzie ten kalendarz można znaleźć;
2. Poinformować o tym jak wygląda proces kształcenia na studiach, jaki jest system ocen, czym różni się tok studiów o procesu uczenia się w szkole podstawowej czy średniej;
3. Zaprezentować system pomocy materialnej, a zwłaszcza wskazać gdzie można znaleźć informacje na ten temat i jaka jednostka administracyjna zajmuje się wsparciem studentów w tym zakresie;
4. Przedstawić Regulamin studiów i wskazać jego najważniejsze elementy, a także wymienić najważniejsze akty prawne, które dotyczą studentów, np. o ewaluacji zajęć dydaktycznych, o zasadach odbywania praktyk czy też dotyczące dyplomowania.

 

Podczas pierwszego spotkania studenci powinni dowiedzieć się jak wygląda struktura organizacyjna Uniwerystetu, kto to jest Rektor, a kto to dziekan, z czym do kogo i w jakich sprawach należy się zwracać, a także jakie jednostki organizacyjne są ważne z punktu widzenia studenta. Spotkanie powinno zakończyć się wyborami starosty roku i ustaleniem zasad komunikacji pomiędzy starostą i całym rocznikiem.

 

Można byłoby się zastanowić czy na tym etapie rola opiekuna roku nie powinna się skończyć. Po przekazaniu wszystkich niezbędnych informacji i wybraniu starosty roku studenci z pewnością poradziliby sobie w meandrach rzeczywistości akademickiej. Niemniej wydaje się, że w kulturze akademickiej wciąż ważne powinno być, a coraz częściej staje się nawiązywanie kontaktów, budowanie więzi, odnawianie tak istotnych dawniej relacji mistrz-uczeń. Dlatego też konieczne jest zapewnienie przez opiekuna roku o dostępności i pozostawienie kontaktu oraz sposobów, zasad i możliwości komunikacji.

 

Skoro opiekun roku ma dbać o powierzonych mu studentów, winien wiedzieć co się u nich dzieje, jakie mają problemy, czym żyją. Tę wiedzę może pozyskiwać zarówno podczas indywidualnych spotkań, czy przez starostę roku, ale z pewnością ważne będą spotkania organizowane z całym rokiem przynajmniej dwa razy w semestrze. To wtedy można przypomnieć co zapisano zmieniających się aktach prawnych, jakie ciekawe zajęcia w programie znajdą się w rozpoczynającym się semestrze, jakie aktywności poza procesem kształcenia mogą podejmować studenci, ale także można dowiedzieć się z jakimi trudnościami borykają się na studiach, co ich cieszy, co można by było poprawić, żeby zachęcić innych do studiowania.

 

Opiekun roku z pewnością na swojej drodze spotka się z indywidualnymi problemami studentów, bardzo osobistymi, związanymi z sytuacją rodzinną czy zdrowotną. Spotka się też z oczekiwaniami odnośnie do pomocy w rozwiązywaniu tych problemów i zapewne będzie chciał pomóc, pokierować, znaleźć wsparcie. Jest to więc rola bardzo odpowiedzialna i trudna, ale wydaje się niezbędna także dziś, kiedy rzeczywistość daje wiele radości i nadziei, lecz często przytłacza i tłamsi. Pomimo trudu związanego niejednokrotnie z zaangażowaniem emocjonalnym poszczególnych nauczycieli akademickich, konieczne jest dostrzeżenie roli opiekuna roku i dowartościowanie znaczenia, a także przypominanie studentom o tym, że mają wsparcie i pomoc w osobach swoich opiekunów. Opiekun roku, który potrzebuje nowych pomysłów, wsparcia, albo konsultacji, zwłaszcza ten, który zaczyna swoją drogę w takiej roli, otrzyma pomoc i zrozumienie w Centrum Dydaktyki Akademickiej.