De geschiedenis van de neerlandistiek
aan de Johannes Paulus II Katholieke Universiteit Lublin

 

 

• Pastoor Idzi Radziszewski (1871-1922) studeert filosofie aan de Katholieke Universiteit in Leuven (Lowanium, Louvain) in België en verdedigt daar zijn doctoraat. Hij legt contacten met de academische wereld van Leuven. Hij raakt geïnspireerd door het idee van een moderne katholieke universiteit, die geloof en wetenschappelijk onderzoek combineert.

Ks. prof. Idzi Radziszewski (foto: KUL)

• 1908 - Pastoor dr. Idzi Radziszewski publiceert in Warschau het boek Wszechnica katolicka w Lowanium (Louvain). In dit wetenschappelijke werk bespreekt de latere rector van de KUL het concept van een katholieke universiteit, maar besteedt hij ook aandacht aan de complexe sociaal-culturele situatie in België. Hij merkt de aanwezigheid op van Vlaamse studenten die Nederlands spreken. Hij benadrukt hun sociale en organisatorische activiteiten en hun banden met de Vlaamse beweging. Hij vermeldt ook (in het Nederlands) de namen van een aantal Vlaamse verenigingen en tijdschriften.

Eerwaarde dr Idzi Radziszewski, Wszechnica katolicka w Lowanium (Louvain) (Polona)

 

• 1908-1909 In Leuven publiceert eerwaarde dr. Antoni Szymański, de latere rector van de KUL en opvolger van Idzi Radziszewski, onder pseudoniem zijn proefschrift over de christendemocratie in Frankrijk.
• 1918 De Katholieke Universiteit van Lublin (toen de Universiteit Lublin genoemd) wordt gesticht. In december beginnen de eerste colleges. In de Nederlandse katholieke pers verschijnt een reeks artikelen over deze universiteit. 
  Een artikel uit Het vaderland (28 september 1918) met de eerste informatie in de Nederlandse pers over het openen van de Katholieke Universiteit Lublin. Het artikel noemt Karol Jaroszyński, een steenrijke zakenman en katholieke filantroop, die de universiteit in de eerste jaren grotendeels financierde. Bron: Delpher
   
• 1920 - Pater dr. Gommar Michiels, een Belg (Vlaming) en kenner van het canoniek recht, komt naar Polen. Hij begint met colleges aan de KUL en reist in zijn vrije tijd door Polen om de taal, cultuur en gewoonten te leren kennen.

Pater prof. Gommar Michiels in de jaren 1920 (Universiteitsarchief KUL)

 

• 1923 - In Nederland ontstaat de Katholieke Universiteit Nijmegen. Vanaf het begin wordt er correspondentie uitgewisseld en komen er wederzijdse contacten tussen deze universiteit (later - de Radbouduniversiteit) en de Katholieke Universiteit Lublin. 
  Wensen van pater professor Jacek Woroniecki OP voor de Katholieke Universiteit Nijmegen. De Tijd, 28 juni 1923 (bron: Delpher)
   
• 1923 - In het in Kraków (Krakau) uitgegeven tijdschrift Przegląd współczesny, gewijd aan internationale betrekkingen, diplomatie en economie, publiceert pater dr. Gommar Michiels een artikel:  De Vlaamse beweging in België. Dit is het eerste wetenschappelijke artikel dat gekoppeld kan worden aan de neerlandistiek geschreven door een onderzoeker uit de Katholieke Universiteit Lublin. Gommar Michiels bespreekt verschillende sociolinguïstische aspecten (de taalgrens in België, de definitie van het Nederlands, de culturele betekenis ervan) en neemt het op voor de Vlaamse Beweging, die op vreedzame wijze streeft naar culturele soevereiniteit voor de Vlamingen in België. Hij sluit zijn tekst af met de slogan van de Vlaamse Beweging na de Eerste Wereldoorlog: “Alles voor Vlaanderen - Vlaanderen voor Christus!”

  

Eerste pagina van het artikel van prof. Gommar Michiels (Małopolska Biblioteka Cyfrowa)

• Ca. 1924-1930 - Gommar Michiels houdt in Radom (en waarschijnlijk ook in Lublin en mogelijk ook in andere Poolse steden) lezingen over de Vlaamse Beweging en de katholieke sociale beweging in België. Gommar Michiels leert Pools en heeft veel bewondering voor de Poolse cultuur. 

Affiche ter promotie van de lezing van pater prof. Gommar Michiels over België, jaren 30 van de 20e eeuw (Polona)

• 1931 - Pastoor dr. Stefan Wyszyński, de latere primaat van Polen en grootkanselier van de Katholieke Universiteit van Lublin, publiceert de resultaten van zijn studiereis door West-Europa in het boek Główne typy Akcji Katolickiej za granicą (De belangrijkste vormen van katholieke actie in het buitenland). Twee hoofdstukken zijn gewijd aan de beoordeling van de activiteiten van katholieke organisaties in België en Nederland, waarbij hij de aandacht vestigt op de sociale en culturele problematiek van deze landen. 
• 1939 - 1945 De Tweede Wereldoorlog, die met de aanval van Nazi Duitsland op Polen begint, betekent een breuk in de contacten tussen KUL, Nederlandse en Belgische universiteiten. Onder de Duitse bezetting (anders dan in Nederland of België) worden universiteiten niet geopend. KUL wordt gesloten en doet dienst als een Duits militair ziekenhuis. Het bibliotheekgebouw in de Chopin-straat wordt tijdens Aktion Reinhardt door de SS ingezet als opslagplaats voor geroofd Joods bezit.
• Universitaire docenten in het bezette Polen worden vervolgd, sommigen duiken onder, velen worden slachtoffer van repressie door Nazi Duitsland of door de Sovjetunie. Hiervan getuigen de gedenktafels op de muur van de Academiekerk.  

• In Lublin ontstaat de beruchte concentratie- vernietigingskamp Majdanek, waar behalve Polen en Joden duizenden gevangenen uit het hele door Nazi Duitsland bezette Europa terechtkomen. Tijdens Aktion Erntefest (november 1943) worden ongeveer 43 000 Poolse Joden door de Nazi's omgebracht, een deel van hen in Majdanken. Niet ver van Lublin bevindt zich een ander  vernietigingskamp - Sobibor, waar veel transporten met Joodse gevangenen uit Nederland, onder meer uit Westerbork, terechtkomen. Ook onder de slachtoffers van Majdanek bevinden zich Joden uit Nederland en België. Na de oorlog zette zich Holocaust-overlevende Jules Schelvis in voor de herinnering van de slachtoffers van Sobibór.

• Ook Nederlandse politieke gevangenen worden in 1943-1944 naar Lublin gebracht. Een groep Nederlandse politieke gevangenen wordt in de werkkamp aan de Lipowa-straat (vlakbij KUL) tewerkgesteld. 

• Na 1945 In 1944 wordt de Katholieke Universiteit Lublin heropend maar de situatie is nu anders. Een katholieke hogeschool wordt door de communistische authoriteiten gedoogd. Het is echter een "verdachte" institutie, die elk moment opnieuw kan worden gesloten, en die alleen kan rekenen op de beperkte middelen van de katholieke kerk in Polen. 

• 1951 - Norbert Morciniec, later een vooraanstaand Pools neerlandicus, taalkundige en literatuurwetenschapper, begint een studie Germanistiek aan de Katholieke Universiteit van Lublin. Hij kan deze echter niet afmaken vanwege de sluiting van de germanistiek aan de KUL door de autoriteiten van de Volksrepubliek Polen, en verhuist daarom in 1955 naar de Universiteit van Warschau. In latere jaren verbindt prof. Morciniec zijn professionele loopbaan met de Universiteit van Wrocław, waar hij medeoprichter is van de Erazmus van Rotterdam-leerstoel voor Nederlandse Filologie. 

• 1956 - Na de dood van Stalin en de komst van Nikita Chroesjtsjov begint de "dooi" in de Sovjetunie, een "reset" van diplomatieke verhoudingen met het Westen. Deze koerswijziging heeft verregaande gevolgen voor de Oostbloklanden. In Polen komt kardinaal Stefan Wyszyński vrij na drie jaar lang gedetineerd te zijn. 

• 1957 - Kardinaal Stefan Wyszyński ontmoet in Rome de rector van de KU Leuven, bisschop H. van Waeyenberg, en maakt daarmee de weg vrij voor het herstel van de onderlinge contacten. De nieuwe rector van de KUL, pater prof. Marian Rechowicz, brengt een bezoek aan Leuven. 

• 1959 - De KUL krijgt bezoek van een groep vertegenwoordigers van de Katholieke Universiteit Nijmegen, die een bus als geschenk voor de universiteit meebrengen (foto: Het geheugen/Delpher, Katholiek Documentatie Centrum Nijmegen) 

• 1959 - Prof. Jerzy Kłoczowski bezoekt de Katholieke Universiteit in Leuven en legt daarmee de basis voor de samenwerking tussen historici van de KUL en Leuven. Aan Belgische zijde neemt de middeleeuwse kerkhistoricus prof. Jozef Maria de Smet (1916-1996) hier actief aan deel.

Prof. Jozef Maria de Smet

(uit de boekencollectie Nederlandse filologie van de KUL)

 

• 1971 - Tijdens een bijeenkomst tussen vertegenwoordigers van de KUL en de Katholieke Universiteiten van Leuven en Louvain, waaraan aan Poolse zijde onder meer prof. Jerzy Kłoczowski, toenmalig decaan van de Faculteit Letteren, deelneemt, worden overeenkomsten voor academische uitwisseling ondertekend. Leuven wordt vertegenwoordigd door prof. Jozef Maria de Smet en prof. L. Génicot. In de jaren 1971-1977 nemen bijna 100 Poolse onderzoekers, medewerkers van de KUL, deel aan deze uitwisselingen.

Opdracht aan prof. Kłoczowski in het jubileumalbum van de Katholieke Universiteit Leuven (uit de collectie Nederlandse filologie van de KUL)

• Jaren 1970-1980 - Prof. Jozef Maria de Smet richt in België de Vereniging van Vrienden van de KUL op en een beursfonds voor wetenschappers van de KUL die uit Polen komen. Hij organiseert inzamelingen voor de KUL en na 1980 ook humanitaire hulp voor Polen.
• 1977 – Aan de KUL wordt het Centrum voor Nederlandse Cultuur opgericht. De oprichter en eerste directeur was prof. Michał Kaczmarkowski (1934-2003), taalkundige en klassiek filoloog. In de jaren 1979-1983 is de historicus en mediëvist prof. Eugeniusz Wiśniowski directeur van het Centrum voor Nederlandse Cultuur van de KUL, daarna wordt deze functie bekleed door Michał Kaczmarkowski.
• 1977 - Aan de KUL vindt een Pools-Belgische wetenschappelijke conferentie (België-Polen) plaats, georganiseerd in samenwerking met de Katholieke Universiteit Leuven en de Université Catholique de Louvain. De conferentie vond plaats naar aanleiding van het bezoek van koning Boudewijn I en koningin Fabiola aan Polen in oktober 1977. In 1988 verschijnt een boek onder redactie van Jerzy Rebeta; tot de auteurs behoren vooraanstaande wetenschappers als Leopold Génicot, Andrzej Borowski, Jacek Woźniakowski, Reginald de Schryver, Henri Fassbender, Marcel Janssens, Mieczysław Albert Krąpiec en Jerzy Kłoczowski.

 

• 1982 - De KUL verleent prof. Jozef Maria de Smet een eredoctoraat als erkenning voor zijn verdiensten voor de universiteit.
• 1995 - Prof. Marcel Janssens, literatuurwetenschapper en Nederlandstalige filoloog, ontvangt een eredoctoraat van de KUL.
• Jaren 1980-2015 - Onderzoek naar de geschiedenis van de Pools-Belgische contacten in de literatuur wordt uitgevoerd door prof. Maria Barbara Styk, poloniste en onderzoekster van het Poolse theater. Haar werk resulteert in talrijke publicaties, waaronder de bloemlezing Belgia w relacjach Polaków (1999).

   

• 2002 – Het Centrum voor Nederlandse Cultuur wordt geleid door professor Andrzej Budzisz, in de jaren 1998-2004 vice-rector van de Katholieke Universiteit van Lublin. Dankzij zijn werk vindt er een verdere ontwikkeling en verzelfstandiging plaats van de instelling, die Nederlandse taallessen aanbiedt, bijeenkomsten organiseert en een aanzienlijke boekencollectie verzamelt.
• 2008 - De Leerstoel voor Nederlandse Taal- en Literatuur wordt opgericht. De eerste voorzitter is prof. dr. Maarten Klein, taalkundige en onderzoeker van het werk van Louis Couperus, jarenlang verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.
  Louis Couperus, De binocle - Lornetka teatralna. Een tweetalige uitgave verzorgd door Maarten Klein en Agnieszka Flor-Górecka. Een van de eerste boekpublicaties van de nieuwe leerstoel.
  
• 2008-2013 - Professor Koen Jaspaert (1956-2017), taalkundige en hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven, en voormalige directeur van de Taalunie had een sleutelrol bij het ontwikkelen van het programma van de studie Nederlandse taal- en letterkunde. Hij werd geholpen door dr. Rinaldo Neels, die het eerste docententeam organiseert. Prof. Jaspaert werkte samen met de KUL op basis van een bilaterale overeenkomst met de Katholieke Universiteit Leuven.

Prof. dr Koen Jaspaert (Taalunie)

• 2000-heden - De neerlandistiek aan de KUL wordt bezocht door wetenschappers uit Nederlandstalige landen. Onze gasten geven lezingen en ontmoeten studenten en docenten. Tot de gasten behoorde prof. Flip Droste (1928-2020), onderzoeker, schrijver en publicist verbonden aan de KU Leuven. De opleiding Nederlands heeft nauwe banden met de Nederlandse Taalunie, de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, Comenius, het Overleg Poolse Neerlandistiek (OPON), de Nederlandse Ambassade en Vlaamse Diplomatieke Vertegenwoordiging in Polen.   

Flip Droste, foto Stefanie Bogaerts (archief van de opleiding Nederlandse filologie aan de KUL)

 

• 2008 - In de eerste jaren van de opleiding Nederlands zijn prof. dr. Maarten Klein, prof. dr. Koen Jaspaert, mgr. Rinaldo Neels, dr. Agnieszka Flor-Górecka, dr. hab. Marcin Polkowski, dr. Joanna Włodarczyk-Kaziród en dr. hab. Muriel Waterlot werkzaam als docenten. Gedurende enkele jaren werkt prof. dr. Ludo Jongen, literatuurwetenschapper aan de Universiteit Leiden en expert op het terrein van de Middelnederlandse literatuur als hoogleraar Nederlandse literatuur in Lublin.
• 2008 - De eerste studenten beginnen hun studie aan de opleiding Nederlandse filologie (bachelor).
• 2013 - prof. dr. Wilken Engelbrecht, taalkundige en hoofd van de neerlandistiek aan de Universiteit van Olomouc (Tsjechië), wordt hoogleraar in Lublin en hoofd van de leerstoel voor Nederlandse Taal- en Literatuur. Een masteropleiding Nederlandse filologie wordt opgestart.
• 2018 - Als gevolg van de hervorming van het hoger onderwijs in Polen wordt de leerstoel opgesplitst in twee leerstoelen: de leerstoel Nederlandse Taal (hoofd: prof. dr. Wilken Engelbrecht) en de leerstoel Nederlandse Letterkunde (hoofd: dr. habil. Marcin Polkowski, prof. KUL). De coördinatoren van het college Nederlands zijn dr. Agnieszka Flor-Górecka (in de jaren 2018-2024) en dr. Kamila Tomaka (vanaf 2024).

 

Samengesteld door Marcin Polkowski