Katedra Źródłoznawstwa, Archiwistyki i Dydaktyki Historii

Instytut Historii KUL

Plan badawczy

Nowo powstała 1 marca br. Katedra Źródłoznawstwa, Archiwistyki i Dydaktyki Historii, działająca w strukturach Instytutu Historii KUL, prowadzi badania źródłoznawcze, łącząc uprawianie klasycznych nauk pomocniczych historii (paleografii, dyplomatyki, statystyki, demografii historycznej) i archiwistyki z nowoczesnymi technologiami w zakresie edytorstwa historycznego i digitalizacji zespołów źródeł wytwarzanych przede wszystkim przez instytucje kościelne od średniowiecza do czasów najnowszych.

W Katedrze zatrudnionych jest sześciu pracowników, którzy realizują indywidualne i zespołowe projekty badawcze związane z przygotowaniem krytycznych edycji źródłowych, opracowaniem inwentarzy archiwalnych, a także tworzeniem udostępnianych on-line repozytoriów cyfrowych. Obecnie badania prowadzone są w następujących obszarach:

  • edytorstwo źródeł historycznych (P. Kras, T. Nowicki, P. Rachwał, N. Turkiewicz)
  • paleografia i kodykologia (P. Kras)
  • archiwistyka i dzieje ustroju (T. Nowicki, ks. G. Bujak, P. Rachwał, R. Derewenda)
  • demografia i statystyka historyczna (P. Rachwał, T. Nowicki)
  • dydaktyka historii: analiza programów nauczania historii w szkołach podstawowych i średnich, propedeutyka i dzieje szkolnictwa (J. Szady, R. Derewenda)
  • chronologia, komputystyka i kosmologia średniowieczna i nowożytna (N. Turkiewicz)

Plany badawcze pracowników Katedry:

 

Ks. dr hab. Grzegorz Bujak, prof. KUL

  1. Studia źródłoznawcze nad dziejami polskiego katolicyzmu w okresie międzywojennym.
  2. Badania nad Kościołem katolickim i społeczeństwem II RP
  3. Analiza struktur organizacyjnych Kościoła katolickiego w II RP
  4. Studia porównawcze nad procesami modernizacyjnymi w polskim katolicyzmie w I poł. XX w.

Dr Robert Derewenda

  1. Badania nad najnowszą historią Kościoła katolickiego w Polsce.
  2. Opracowanie monograficzne historii Ruchu Domowy Kościół – gałęzi rodzinnej Ruchu Światło-Życie w latach 1973-2001.
  3. Inwentaryzacja i krytyczne opracowania źródeł do dziejów Ruchu Światło-Życie w latach 1969-2019” udział w projekcie pt. „Krajowe Kongregacje Odpowiedzialnych Ruchu Światło-Życie – programy, uczestnicy, archiwalia”.
  4. Opracowanie monografii nt. historii Niezależnego Związku Zawodowego Milicjantów.
  5. Dydaktyka historii: programy nauczania historii i metodologia ich realizacji w szkole średnie.

Dr hab. Paweł Kras, prof. KUL

  1. Procesy in causa fidei w piętnastowiecznej Polsce: technologia rejestracji, struktura, funkcje dokumentacji.

Badania stanowią kontynuację badań prowadzonych od końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Ich celem będzie przygotowanie łacińsko-polskiej edycji procesów utrakwistów na Kujawach w XV wieku w oparciu o acta episcopalia i akta konsystorskie diecezji włocławskiej. Edycja wraz ze zbiorem studiów zostanie przygotowana we współpracy z dr. hab. Adamem Szwedą z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Poznaniu w ramach grantu NPRH Fundamenty Epoka jagiellońska i jej dziedzictwo w I Rzeczypospolitej do 1795 r.: historia religii i kultury, dzieje idei afiliowanym przy Polskim Towarzystwie Historycznym.

  1. Badania nad pobożnością dynastii jagiellońskiej

Wychodząc od prac s. prof. U. Borkowskiej nad modlitewnikami królewskimi zostanie przygotowana krytyczna edycja modlitewnika Aleksandra Jagiellończyka, znajdującego się w British Library w Londynie, który jest jednym z najcenniejszych zabytków tego typu. Publikacja planowana na rok 2022 zostanie przygotowana we współpracy z prof. dr. hab. Markiem Walczakiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego w ramach grantu NPRH Fundamenty: Epoka jagiellońska i jej dziedzictwo w I Rzeczypospolitej do 1795 r.: historia religii i kultury, dzieje idei afiliowanym przy Polskim Towarzystwie Historycznym.

  1. Przygotowanie nowej angielskiej monografii na temat beginek świdnickich i działalności inkwizycyjnej na Śląsku, z edycją łacińsko-angielską protokołu przesłuchań z 1332 roku Planowana publikacja zostanie przygotowana wspólnie z dr. hab. Tomaszem Gałuszką OP z Papieskiego Uniwersytetu Jana Pawła II w Krakowie w ramach grantu NPRH Universalia 2.1, afiliowanym przy Wydziale Nauk Humanistycznych KUL (2019-2021). W oparciu o polską monografią pt. Proces beginek świdnickich w 1332 roku: studia historyczne i edycja łacińsko-polska, Lublin 2017 (wydanie drugie poprawione, Lublin 2018), która w 2018 roku otrzymała II Nagrodę im. Stefana Kuczyńskiego przyznawana przez „Studia Źródłoznawcze” za najlepszą monografię w dziedzinie nauk pomocniczych historii zostanie przygotowana przepracowana angielska monografia, która ukaże się w serii „Heresy and Inquisition in the Middle Ages” w ramach York Medieval Press i zostanie wydana przez zasłużone brytyjskie wydawnictwo Boydell & Brewer.

 

  1. Opracowania studium źródłoznawczego pt. Herezja i inkwizycja w średniowiecznej Polsce, w którym zostaną w sposób systematyczne przeanalizowane różne rodzaje źródeł do badań nad heterodoksją i przemocą religijną w późnośredniowiecznej Polsce. Monografia będzie propozycją nowoczesnej refleksji na strukturą, dyskursem i wartością poznawczą tekstów średniowiecznych, której celem będzie przełamanie tradycyjnych narracji związanych z postrzeganiem polskiego husytyzmu. Równie ważne będzie ukazanie konstrukcji i technologii wytwarzania dokumentacji sądów kościelnych, które rozpatrywały sprawy związane z herezją.
  2. Badania nad życiem i poglądami Andrzeja Gałki z Dobczyna

Projekt zakłada przygotowanie krytycznej łacińsko-polskiej edycji korespondencji Andrzeja Gałki z Dobczyna i listów z nim związanych wraz ze studium monograficznym poświęconym karierze, poglądom Andrzeja Gałki i jego konfliktowi z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim.

 

Dr hab. Tomasz Nowicki, prof. KUL

  1. Ukończenie opracowania spuścizny archiwalnej ks. prof. Tadeusza Stycznia.

Dokumentacja aktowa spuścizny jest już opracowana zewnętrznie oraz wewnętrznie. Opracowania wymaga jeszcze dokumentacja fotograficzna (kilkaset fotografii różnych formatów oraz negatywy). Obecnie trwające prace polegają na kolejnym szczegółowym przejrzeniu dokumentacji aktowej oraz pisaniu inwentarza archiwalnego do spuścizny. W roku 2020 planowane jest uporządkowanie fotografii oraz wydanie wersji drukowanej inwentarza wraz ze szczegółowym wstępem opracowanym zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej. Te prace prowadzę wspólnie z drem Grzegorzem Misiurą z Pracowni Badan nad Dziejami KUL

 

  1. Elektroniczne Archiwum Ośrodka Badań nad Myślą Jana Pawła II – Instytut Jana Pawła II: przygotowanie bazy danych i komentarza merytorycznego

Z Ośrodkiem Badań nad Myślą Jana Pawła II – Instytutem Jana Pawła II planowane jest złożenie projektu w trwającej edycji NPRH (kierownik dr hab. Agnieszka Lekka-Kowali, prof. KUL), którego celem będzie uporządkowanie, uzupełnienie, opracowanie i udostępnienie zasobów archiwalnych związanych z działalnością Ośrodka Badań nad Myślą Jana Pawła II KUL „Instytut Jana Pawła II KUL” w formie bazy danych dostępnej on-line (na zasadach Open Access). Udostępnianym zasobom będzie towarzyszył komentarz merytoryczny z analizą prowadzoną w kierunku wytyczenia nowych zagadnień i obszarów badawczych. Zadania prowadzone wspólnie z drem Robertem Derewendą polegać będą na uporządkowaniu i opracowaniu zasobów w formie profesjonalnego, nowoczesnego archiwum cyfrowego. Oprócz tego w planach jest uzupełnienie opracowania zasobów Instytutu o informacje o Instytucie i jego krajowych i międzynarodowych kontaktach poprzez przeprowadzenie kwerend w ośrodkach polskich (Trzebinia, Kraków – archiwum archidiecezjalne i zakonne, Bagno – dom prowincjonalny Salwatorianów; Warszawa – archiwa: nuncjatury, Episkopatu Polski i IPN) i zagranicznych (Rzym – Ośrodek Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II oraz archiwum domu generalnego Salwatorianów, Liechtenstein, USA – archiwa Akademii Filozoficznej w Dallas, z którą Instytut współpracował).

 

  1. Księgi metrykalne Lubelszczyzny z czasów zaboru austriackiego - inwentaryzacja, digitalizacja i opracowanie

W projekcie, którego kierownikiem jest dr hab. Piotr Rachwał, składanym w trwającej obecnej edycji NPRH, planowany jest mój udział jako wykonawcy w uzupełnieniu bazy danych elementami treści zawartymi w materiale źródłowym. W planach badawczych, które będą realizowane w ramach projektu konieczne będzie powiązaniem konkretnych obszarów na materiale źródłowym z odpowiednimi rekordami z bazy danych.

  1. Opracowanie monografii dotyczącej historii III Liceum Ogólnokształcącego im. Unii Lubelskiej w Lublinie

Od kilku lat trwają prace nad przygotowaniem monografii dotyczącej historia szkoły, która w 2021 roku będzie obchodzić stulecie swojego istnienia. W książce współautorskej (z Joanną Szady oraz Dorotą Weredą z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego w Siedlcach) jestem odpowiedzialny za opracowanie części prozopograficznej dotyczącej nauczycieli oraz uczniów. Na obecnym etapie niemal ukończona jest kwerenda archiwalna. Pod koniec przyszłego roku planowane jest wydanie drukiem dziejów szkoły.

 

  1. Opracowanie monografii dotyczącej dziejów Konwiktu Księży Studentów KUL

Zadanie zlecone Pracowni Badań nad Dziejami KUL przez JM Księdza Rektora. Efektem tych badań ma być monografia wieloautorska omawiające różne aspekty związane z dziejami budynku. Mój udział polega na opisaniu zasobu archiwalnego znalezionego w konwikcie, sięgającego lat 50. Te prace już trwają i część tego odnalezionego zasobu jest już opisana. We współpracy z dr hab. Ireną Wodzianowską zostanie przygotowany rozdział dotyczący mieszkańców konwiktu.

 

Dr hab. Piotr Rachwał

  1. Badania nad ruchem naturalnym ludności Polski, w tym także kontynuacja badań nad populacją Lubelszczyzny. W obszarze tych badań poruszone zostaną bardziej szczegółowe problemy, tj.: model rodziny i ekonomiczne aspekty funkcjonowania gospodarstwa domowego; standardy życia; transformacja demograficzna na ziemiach polskich oraz teoria przejścia epidemiologicznego. W ramach prowadzonych prac zostanie stworzona baza danych zawierająca informacje o faktach ruchu naturalnego z terenu dawnej Polski (XVII-XIX/XX w). Efektem badań będzie określenie zależności pomiędzy rozwojem populacji a procesami gospodarczo-społecznymi, czynnikami klimatycznymi i innymi.
  2. Prace w zakresie szeroko pojętej humanistyki cyfrowej, w tym zabezpieczanie i upowszechnianie źródeł historycznych do badań społeczno-gospodarczych i demograficznych. W ramach prowadzonych działań zostanie rozbudowany portal internetowy, na którym udostępniane są staropolskie księgi metrykalne [https://ksiegimetrykalne.pl/]; wydanie drukiem katalogu ksiąg metrykalnych i akt stanu cywilnego przechowywanych w archiwach parafialnych Lubelszczyzny.
  3. Edycja naukowa najstarszych ksiąg metrykalnych Lublina.
  4. Badania genealogiczne oraz demograficzne populacji wschodnich ziem Polski, z zastosowaniem metody nominatywnej. Próba implementacji AI, metod statystycznych oraz komputerowej obróbki tekstów źródłowych na potrzeby badań historycznych.

Dr hab. Joanna Szady

  1. Przygotowanie opracowania w zakresie zagadnień historycznych, krajoznawczo-turystycznych i dydaktycznych w formie tekstów naukowych wraz ze wzbogacaniem własnego warsztatu naukowo-badawczego i przekazywaniem nabytej wiedzy i umiejętności w środowiskach naukowych i pozanaukowych.
  2. Studia źródłoznawcze w zakresie dziejów żeńskich zgromadzeń zakonnych oraz historii edukacji szkolnej i pozaszkolnej.
  3. Upowszechnianie wiedzy i wymiana doświadczeń badawczych oraz pozyskiwanie i opracowywanie nowych źródeł historycznych w zakresie historii społecznej, historii Kościoła, edukacji i turystyki kulturowej.

Dr Natalia Turkiewicz

  1. Wydanie monografii będącej pokłosiem rozprawy doktorskiej (Computus chirometralis Jana z Głogowa. studium chronologii technicznej z przekładem i komentarzem, Rzeszów 2020 (przyjęta do druku).
  2. Rozpoczęcie prac nad przygotowaniem publikacji będącej podstawą w przewodzie habilitacyjnym z zakresu chronologii i komputystyki średniowiecznej i nowożytnej.
  3. Opracowanie kilku artykułów naukowych z zakresu komputystyki i kosmografii dotyczących m.in. traktatów Durandusa i Bedy Czcigodnego ze szczególnym zwróceniem uwagi na warstwę pojęciową.
  4. Planowany udział w projekcie: Księgi metrykalne Lubelszczyzny z czasów zaboru austriackiego - inwentaryzacja, digitalizacja i opracowanie. W projekcie, którego kierownikiem jest dr hab. Piotr Rachwał, składanym w trwającej obecnej edycji NPRH, planowany jest mój udział jako wykonawcy w uzupełnieniu bazy danych elementami treści zawartymi w materiale źródłowym i analiza danych pod kątem językowym.
  5. Planowany udział w projekcie dotyczącym wydania najstarszych ksiąg metrykalnych parafii w Lublinie.

Plan badawczy_pdf

Autor: Natalia Turkiewicz
Ostatnia aktualizacja: 21.12.2020, godz. 15:55 - Tomasz Nowicki