Badania i zajęcia z literatury staropolskiej prowadzone były od początku istnienia polonistyki na KUL-u, czyli od momentu podjęcia przez Uniwersytet działalności naukowej i dydaktycznej w 1918 r. W okresie dwudziestolecia międzywojennego staropolszczyzną na KUL-u zajmowali się: Stanisław Ptaszycki, ks. Cezary Pęcherski, Wiktor Hahn, Julian Krzyżanowski, Henryk Życzyński i Ludwik Kamykowski.

 

Stanisław Ptaszycki (1853-1934) należał do grona profesorów-organizatorów uczelni, przybyłych z Akademii Duchownej w Petersburgu. Główny trzon jego publikacji naukowych dotyczących staropolszczyzny (M. Reja, Górnickiego, M. Bielskiego, krytyczne edycje Wizerunku i Psałterza Reja) ukazał się przed podjęciem pracy w Lublinie. W okresie zatrudnienia na KUL-u (1918-1926) publikował prace z zakresu historii i bibliotekoznawstwa, wykładał także (w r. 1918/1919) średniowieczną literaturę religijną w Polsce.

Ks. Cezary Pęcherski (1881-1925), uczeń I. Chrzanowskiego, od 1918 r. aż do śmierci w 1925 r. zatrudniony był na stanowisku zastępcy profesora. Przygotował dwutomową monografię o wymowie sejmowej w XVI w., ukończoną krótko przed śmiercią, dotychczas nieopublikowaną. W swoich wykładach Pęcherski uwzględniał następujące zagadnienia: historia poezji polskiej XVI w., twórczość prozaików i pisarzy politycznych XVI w., „analiza metodyczna" arcydzieł prozy polskiej XVI w. i wybranych dzieł Jana Kochanowskiego. W 1921 Uniwersytet Lubelski na stanowisko profesora zwyczajnego zaangażował Wiktora Hahna (1871-1959). Aż do momentu przejścia na emeryturę w 1939 r. wykładał w Lublinie historię literatury polskiej od jej początków do w. XVIII. W okresie prowadzenia zajęć na KUL-u powstały prace o Janie Kochanowskim i Szymonie Szymonowicu. W 1958 r. uhonorowowany został tytułem doktora honoris causa KUL.

Henryk Życzyński (1890-1941), uczeń Wiktora Hahna, został zaangażowany w 1927 r. w charakterze zastępcy profesora. W r. akadem. 1934/35 prowadził wykład poświęcony Kochanowskiemu, opublikował też artykuły o wierszu w Sielankach Szymonowica (1929), o Kochanowskim (1930) i o Sobótce (1934). Przelotnie z polonistyką KUL-owską zetknęli się Julian Krzyżanowski (wykłady w r. akadem. 1925/26 na temat literatury polskiej XVII w. i romansu polskiego w w. XVI) oraz Ludwik Kamykowski (zajęcia zlecone w r. 1934/35 - wykład monograficzny Barok w Polsce).

 

W pierwszym powojennym roku akademickim 1944/45 literaturę staropolską wykładali Stefan Kawyn oraz Jan Parandowski. Staropolszczyzną zajmował się także zatrudniony w 1944 r. Jan Słomkowski (do 1956 r.). W l. 1953-1956 zajęcia zlecone prowadził Juliusz Nowak-Dłużewski. Podczas pobytu na KUL-u zajmował się teatrem staropolskim oraz staropolską fraszką polityczną. Wymienieni do tej pory uczeni wywodzili sie z innych środwisk naukowych i z KUL-em związani byli na ogół dość luźno, co nie sprzyjało rozwojowi badań nad staropolszczyzną. Sytuacja ta zaczęła się zmieniać wraz rozpoczęciem pracy przez absolwentów polonistyki KUL-owskiej, Jerzego Starnawskiego i Stefana Nieznanowskiego. Starnawski studia na KUL-u ukończył w r. 1948, a w 1958 r. został mianowany docentem. Większość jego prac dotyczących dawnej literatury polskiej powstała jednak po odejściu z KUL. Pracownikiem sekcji w l. 1957-1967 był Stefan Nieznanowski. W centrum jego zaintersowania znalazł się polski barok, co znalazło wyraz w rozprawie doktorskiej O poezji Kaspra Miaskowskiego i w licznych artykułach (Początki baroku w poezji polskiej, Matka Boska w poezji baroku i czasów saskich). Problematyka staropolska pojawiła się także w badaniach Stefana Sawickiego (Matka Boska w poezji średniowiecza i renesansu), lecz w całości jego dorobku naukowego zajmuje miejsce drugorzędne.

 

Przełomowym wydarzeniem w dziejach badań nad literaturą staropolską na KUL-u była przeprowadzona w 1975 r. reorganizacja ówczesnej Sekcji (obecnie Instytutu) Filologii Polskiej. Z dotychczasowych dwóch Katedr Historii Literatury Polskiej utworzono cztery, wyspecjalizowane w badaniach poszczególnych epok Katedry: Historii Literatury Staropolskiej, Literatury Polskiej Oświecenia i Romantyzmu, Literatury Polskiej Pozytywizmu i Młodej Polski oraz Literatury Współczesnej. Pierwszym kierownikiem Katedry Historii Literatury Staropolskiej została prof. Jadwiga Sokołowska (1925-1991), z KUL-em związana od 1969 r, najpierw jako starszy asystent, następnie adiunkt (1970), docent (1972) i prof. nadzwyczajny (1984). Od 1976 r. aż do śmierci kierowała utworzoną w 1975 r. Katedrą Historii Literatury Staropolskiej. Pełniła również funkcje kierownika Międzywydziałowego Kursu Edytorskiego (1971-1991), kierownika Sekcji Filologii Polskiej (1975-1980), była także członkiem Komitetu Redakcyjnego „Roczników Humanistycznych" (z. 1) i serii prac Zakładu Badań nad Literaturą Religijną. Zainteresowania naukowe prof. Jadwigi Sokołowskiej skupiały się na literaturze polskiego i europejskiego renesansu i baroku. Opublikowała m. in.: Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki (Warszawa 1971), Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy (Warszawa 1978), Patrząc na rozmaite świata tego sprawy. Antologia polskiej poezji renesansowej (Warszawa 1984), I w odmianach czasu smak jest. Antologia polskiej poezji epoki baroku (Warszawa 1991). Z inicjatywy prof. J. Sokołowskiej ukazały się także dwa zeszyty „Roczników Humanistycznych" poświęcone literaturze staropolskiej (1979, z. 1; 1984, z. 1). W czasie pełnienia przez prof. Sokołowską obowiązków kierownika Katedry zajęcia zlecone z literatury staropolskiej prowadził mgr Ryszard Montusiewicz (1983-1990), a w 1987 r. na stanowisku asystenta zatrudniona została uczennica prof. Sokołowskiej, mgr Mirosława Hanusiewicz-Lavallee.

 

Po nagłej śmierci prof. Sokołowskiej w 1991 r. jej zajęcia i obowiązki w Katedrze przejęła prof. Alina Nowicka-Jeżowa z Uniwersytetu Warszawskiego, w 1992 r. mianowana kierownikiem Katedry. W czasie pracy na KUL-u opublikowała m. in.: Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej (Warszawa 1992), Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowosci XVI-XVIII wieku (Lublin 1992). W latach dziewięćdziesiątych zajęcia w Katedrze prowadzili także dr Adam Karpiński (zatrudniony na etacie) i mgr Dariusz Chemperek (godziny zlecone, 1993-1995). W 1995 r. pracę w Katedrze rozpoczęła mgr Justyna Dąbkowska-Kujko, a w 1998 mgr Wiesław Pawlak. Po odejściu w 1995 r. prof. Nowickiej-Jeżowej nadzór nad Katedrą sprawował (jako kurator) prof. Józef Fert. Od 1999 r. kierownikiem Katedry jest prof. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee. Od 2001 r. pracę w Katedrze rozpoczęła mgr Agnieszka Czechowicz, a w 2005 r. mgr Barbara Niebelska-Rajca (do 30.09.2021 r.).

Autor: Wiesław Pawlak
Ostatnia aktualizacja: 05.10.2021, godz. 09:26 - Wiesław Pawlak