Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii

Przedmiotem badań Katedry Etnomuzykologii i Hymnologii jest żywa tradycja polskich śpiewów religijnych i ich źródeł. Realizacja badań przebiega na kilku poziomach: utrwalanie śpiewów tradycyjnych poprzez badania terenowe obejmujące teren Polski, a także innych krajów gdzie te śpiewy funkcjonują. Na bazie zebranych materiałów powstają naukowe opracowania dotyczące monografii pojedynczych pieśni bądź gatunków pieśni, kultury i tradycji muzycznej parafii lub regionów, a także prace o charakterze syntetycznym z zakresu szeroko pojętej problematyki etnomuzykologicznej.

W katedrze prowadzone są też badania hymnologiczne obejmujące kwerendę, dokumentację oraz opracowania źródeł rękopiśmiennych i drukowanych wydawanych w Polsce i za granicą, obejmujących zarówno śpiewniki i kancjonały, jak też inne edycje dotyczące pośrednio śpiewów religijnych. Oprócz tych zagadnień podejmowane są badaniach wielogłosowych muzykaliów archiwalnych, źródeł ikonograficznych (m.in. ikonografia instrumentów muzycznych) oraz problematyka kultury muzycznej różnych regionów kraju. W znacznym zakresie prowadzone obecnie badania są kontynuacją tradycji badań empirycznych rozpoczętych w KUL w 1970 roku. Efektem pracy w terenie jest zbiór ponad 25 tys. nagranych pieśni, zdeponowany w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego Muzykologii KUL, uznawany za jeden z największych tego typu zbiorów w Europie. W pracach badawczych i stacjonarnych obozach etnomuzykologicznych biorą udział zarówno pracownicy naukowi, jak i studenci. Zebrany w terenie materiał foniczny jest unikatowy. Udało się zachować go dla przyszłych pokoleń jako jeden z prze-jawów niematerialnego dziedzictwa polskiej kultury. Opracowywany jest z zamiarem jego wydania w serii „Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich”, których pierwszy tom ukazał się w roku 1990. Doświadczenia badawcze nieżyjących już pracowników katedry (ks. prof. dr hab. Bolesław Bartkowski, dr hab. Antoni Zoła, prof. KUL) posłużyły też przy redagowaniu Śpiewnika liturgicznego (1991 r.), który był dziełem zbiorowym wydanym pod redakcją ks. prof. dr. hab. Karola Mrowca. Stopniowo systematyczne badania empiryczne rozszerzano na takie kraje jak Ukraina, Białoruś, Litwa oraz kraje pozaeuropejskie (np. kultura muzyczna wyspy Flores w Indonezji). Obecnie w Katedrze podejmowane są także antropologiczne i interdyscyplinarne interpretacje ludowej kultury muzycznej – świeckiej i religijnej, które zaowocowały m.in. monografiami dr hab. Tomasza Rokosza, prof. KUL: „Między mową a śpiewem. Słowo, muzyka i obrzęd w kontekście przemian” (2019) oraz „Lasowiacka szopka z lalkami. Tradycyjne widowisko i jego repertuar muzyczny” (2023).Katedra współpracuje z innymi ośrodkami badawczymi w Polsce, które zajmują się podobną problematyką, a także z ośrodkami zagranicznymi. Zebrany materiał empiryczny jest archiwizowany w zbiorach Katedry i w miarę możliwości udostępniany innym ośrodkom badawczym lub osobom zainteresowanym tą problematyką. Część zebranych materiałów została opublikowana na płytach przy współpracy z różnymi zespołami wykonawczymi (na przykład Kapela Brodów, Fundacja Muzyka Kresów i inne). Zebrane w trakcie wieloletnich badań terenowych materiały foniczne sukcesywnie przenoszone są do domeny cyfrowej we współpracy z Instytutem Sztuki PAN. W zakresie fonograficznym ważnym osiągnięciem Katedry było zdobycie I nagrody na Ogólnopolskim Festiwalu „Fonogram Źródeł 2014” przyznanej za dwie płyty CD zawierające unikatowe nagrania z Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego Muzykologii KUL, dołączone do publikacji Aldony Plucińskiej „Polskie zwyczaje rodzinne”. Pracownicy Katedry mają duże osiągnięcia w zakresie dydaktyki uniwersyteckiej, która łączona jest z działalnością naukową.

Do tej pory w Katedrze powstały 2 prace habilitacyjne, 12 prac doktorskich, 138 prac magisterskich (w tym 4 prace z wyróżnieniem) oraz 117 prac licencjackich (w tym 30 prac z wyróżnieniem). Obecnie realizowane są także kolejne prace doktorskie, magisterskie i licencjackie. Zainteresowanie tradycją ludową sprawia, że coraz więcej osób i instytucji interesuje się nawiązywaniem kontaktów bezpośrednich lub pośrednich z Katedrą Etnomuzykologii i Hymnologii w celu zapoznania się z wynikami badań naukowych lub z materiałami archiwalnymi. Na skutek tego działalność Katedry jest znana tak w Polsce jak i za granicą. Daje to możliwość ustalenia dalszych perspektyw badawczych które powinny iść w kilku kierunkach: zintensyfikowanie badań terenowych w celu jak najszybszego utrwalenia ginących tradycji, dokonanie kwerendy w archiwach polskich i za-granicznych w celu zebrania informacji o rękopiśmiennych i drukowanych przekazach pieśni religijnych, prace edytorskie nad systematycznym udostępnianiem zbioru w postaci kolejnych tomów serii „Polskie pieśni religijne społeczności katolickich”, a także seria wydawnictw płytowych z bezpośrednimi przekazami fonicznymi poszczególnych gatunków pieśni. Akcentujemy dalszą potrzebę prowadzenia badań terenowych w celu rejestrowania tradycyjnych śpiewów, zarówno na terenie Polski, jak i za granicą, zwłaszcza wśród Polonii. Jesteśmy otwarci na badania tradycji muzyki społeczności katolickich w krajach pozaeuropejskich. Obecnie rozszerzamy przedmiot badań także na tradycyjną muzykę instrumentalną i świecką. Kolejny postulat dotyczy prowadzenia badań terenowych, nowymi sposobami i środkami technicznymi (rejestrowanie całych obrzędów w tzw. czasie realnym oraz dokonywanie zapisów techniką audio-video). Dodatkową wartością, która może towarzyszyć badaniom naukowym, jest wspieranie konkretnych wspólnot i grup. Punktem dojścia takich działań jest powrót ludowych śpiewów religijnych w miejsca, z których zostały pozyskane – do lokalnych społeczności, aby wspierały i ubogacały żywą tradycję – niematerialne dziedzictwo kultury.