Czy religijność sprzyja ochronie środowiska przyrodniczego?

W ostatnim czasie postanowiliśmy przeprowadzić badania pokazujące relacje między religijnością, jakością środowiska a zamożnością społeczeństwa. W tym celu skonstruowaliśmy model ekonometryczny nawiązujący do dwóch prowadzonych dotychczas w tym zakresie nurtów badań: pierwszy nurt wskazywał na istnienie relacji pomiędzy religijnością a zamożnością społeczeństwa, natomiast drugi skupia się wokół hipotezy środowiskowej krzywej Kuznetsa, opisującej zależności pomiędzy dochodami a jakością środowiska.

Przyjęta w naszych badaniach próba badawcza obejmuje 53 państwa położone w Ameryce Północnej i Południowej, Afryce, Europie, Azji i Australii. Historia formacji ich gospodarek jest różna i złożona. Jednakże, na podstawie danych z lat 1960-2018 możemy stwierdzić, że państwa biedniejsze charakteryzują się większą religijnością oraz większym zanieczyszczeniem środowiska. Państwa, które charakteryzują się najwyższą religijnością, to państwa chrześcijańskie i chrześcijańsko-muzułmańskie leżące przede wszystkim w Afryce, takie jak: Ghana, Kenia, Niger i Nigeria. Degradacja środowiska w tych gospodarkach wynika głównie z efektów skali, czyli wzrostu produkcji, przy którym rośnie także zanieczyszczenie. Należy zauważyć, że do takiego zjawiska może przyczyniać się między innymi internacjonalizacja ich gospodarek z rosnącymi eksportem i zużyciem energii oraz rodzaj przemysłu i stosowane technologie produkcji.

Natomiast w państwach bogatszych i zarazem mniej religijnych, zmniejszenie degradacji środowiska następuje w wyniku dwóch efektów: efektu technologicznego oraz efektu kompozycji. Efekt technologiczny polega na zastępowaniu starych metod produkcji, nieprzyjaznych ekosystemom Ziemi, przez metody nowe, nie dewastujące środowiska lub czyniące to w znacznie mniejszym stopniu. Efekt kompozycji wynika z kolei ze zwiększenia udziału produkcji tych sektorów gospodarki, które, jak np. usługi, w mniejszym stopniu niż np. przemysł ciężki przyczyniają się do degradacji środowiska.

Najprostsze rekomendacje dla polityk w państwach rozwijających się (biedniejszych), to oczywiście wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych i efektywne wspieranie inwestycji w technologie przyjazne środowisku. W naszych badaniach dodatkowo zwracamy uwagę na instytucje religijne, które mogą odgrywać znaczącą rolę w procesach ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego poprzez kształtowanie postaw proekologicznych. Przykładem takiego oddziaływania religii jest niewątpliwie aktualna działalność papieża Franciszka, którego encyklika Laudato si. W trosce o wspólny dom jest wymownym głosem, że w religii można odnaleźć potencjał naprawczy dewastowanego środowiska.

** Badania finansowane w ramach „Regionalnej Inicjatywy Doskonałości” przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.

Materiał ukazał się:

• Gość Niedzielny Lubelski