Nauka / Zespół Ekspertów KUL / Eksperci / Monika ADAMCZYK

Idzie starość

Monika ADAMCZYK | 2021-10-15

Strategie organizowania sobie życia w starości to szerokie zagadnienie, obejmujące aspekty materialno-ekonomiczne, społeczne i psychologiczne. W swoim podstawowym znaczeniu odnosi się przede wszystkim do codziennych czynności, takich jak pielęgnacja ciała i poruszanie się, a także do ról społecznych, takich jak relacje interpersonalne i odpoczynek. Chociaż ograniczenia uczestnictwa w normalnym starzeniu się są dobrze znane, niewiele miejsca poświęca się w dyskursie publicznym i naukowym, planowanym strategiom organizacji życia w starości, stosowanym w celu złagodzenia możliwych ograniczeń i przeciwdziałania potencjalnemu wykluczeniu społecznemu osób starszych, które może być konsekwencją zaburzeń uczestnictwa społecznego. Podjęcie takich rozważań na szerszą skalę jest niezwykle ważne, ponieważ zgodnie z przewidywaniami w ciągu najbliższych lat liczba osób starszych wymagających opieki wzrośnie na świecie co najmniej dwukrotnie.

Aktualnie rządy wielu krajów mają trudności z zapewnieniem wysokiej jakości opieki osobom o ograniczonych możliwościach funkcjonalnych i poznawczych. Jak wskazują prognozy, w roku 2050 będzie ponad dwukrotnie więcej osób powyżej 80. roku życia niż obecnie, kraje rozwinięte będą miały do czynienia z postępującym procesem podwójnego starzenia się. Odsetek osób z tej grupy wiekowej w populacji ogólnej wzrośnie z 3,9% w 2010 roku do 10% w 2050 roku w krajach OECD oraz z 4,7% do 11,3% w 26 krajach Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii. W przypadku Polski zmiany piramidy wieku w 2014 roku liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 12 mln. 452 tys., co stanowiło 32,3% populacji ogólnej populacji. W 2020 roku liczba osób 60+ wzrosła do 14 mln. 434 tys. i stanowiła 37,7% populacji ogólnej. Przy czym obserwowany jest duży wzrost liczby osób w tak zwanym czwartym wieku. W 2014 roku osoby w wieku 80 lat i więcej stanowiły w Polsce blisko 3,9% populacji ogólnej, w 2020 było to 4,4%. Szacuje się, że nawet połowa z nich będzie wymagała pomocy w codziennym życiu, dlatego tak ważne jest zidentyfikowanie problemów osób przeżywających starość już dziś, a także poznanie opinii na temat organizacji życia w tej fazie osób, które nie przekroczyły jeszcze umownego progu starości. Ten problem jest istotnych także z uwagi na fakt, że w Polsce opieka długoterminowa wymaga intensywnych działań naprawczych. W 2019 roku ogółem w Polsce funkcjonowało 115 hospicjów dysponujących 2 288 łóżkami. Tylko w ciągu tego jednego roku opiekę uzyskało tam 22 537 osób. W przypadku oddziałów opieki paliatywnej sytuacja jest jeszcze gorsza, łącznie w Polsce w 2019 roku działało 39 takich placówek, dysponujących 669 łóżkami. W tego typu placówkach pomoc znalazło w tym czasie 9 196 osób. Oczywiście mamy tu do czynienia z opieką obejmującą osoby w bardzo złym stanie zdrowia. Należy jednak podkreślić, że cały sektor pomocy społecznej wymaga intensywnych działań naprawczych.

Przesunięcie fazy późnej dorosłości i starości właściwej w głąb ludzkiego życia, w samej swej istocie świadczy o postępie i jest pozytywnym zjawiskiem. Człowiek chcę żyć dużej, jednak ta sytuacja rodzi konieczność, zdefiniować starość na nowo w jej wymiarze społecznym oraz określenia strategie radzenia sobie z potencjalnymi problemami pojawiającymi się w tej fazie życia. Jest to ważne z kilku powodów. Po pierwsze, starzenie się nie musi wiązać się z obniżeniem sprawności psychofizycznej czy wycofaniem z pełnienia ról społecznych. Potwierdzają to liczne badania nad rozwojem człowieka w ciągu całego życia. Po drugie, według szacunków WHO, w latach 2000-2050 populacja osób w wieku 60 lat i więcej potroi się (z 600 mln do 2 mld). Problem starzenia się społeczeństw dotyczy wszystkich krajów, ale najbardziej widoczny jest w krajach słabo rozwiniętych, gdzie liczba osób starszych wzrośnie z 400 milionów w 2000 roku do 1,7 miliarda w 2050 roku. Ta zmiana demograficzna będzie miała znaczący wpływ na zdrowie publiczne i systemy opieki społecznej. Po trzecie, osoby, które ze względu na swój stan zdrowia zmuszone są do korzystania z opieki długoterminowej, powinny mieć zapewnioną taką możliwość w postaci infrastruktury instytucjonalnej oraz wykwalifikowanego personelu. Jakość opieki długoterminowej w starszym wieku jest ważna z trzech powodów. Po pierwsze, osoby korzystające z usług opiekuńczych domagają się większego głosu i kontroli nad własnym życiem, co oznacza, że stają się świadomymi konsumentami usług opiekuńczych. Po drugie, ponieważ koszty usług opiekuńczych stale rosną-z 1,6 % PKB w krajach OECD do co najmniej dwukrotności tej wartości do 2050 r. Taki wzrost kosztów opieki długoterminowej podlega presji, związanej z koniecznością poprawy rozliczalność. Taka sytuacja może rodzić problemy związane z redukcją kosztów, przekładającą się na spadek jakości usług. Po trzecie, rządy mają obowiązek chronić osoby starsze wymagające szczególnej opieki przed potencjalnymi nadużyciami i wykluczeniem społecznym ze względu na wiek.

Monika Adamczyk
Kontakt

monika.adamczyk@kul.pl