Nauka / Zespół Ekspertów KUL / Eksperci / Marek WIERZBICKI
Niepodległa Polska
11 listopada 1918 roku zakończyła się I wojna światowa, tego dnia Niemcy podpisały w Compiegne pod Paryżem zawieszenie broni na warunkach kapitulacji. W wyniku I wojny upadły trzy europejskie mocarstwa, które wcześniej dokonały rozbioru Polski, a zwycięskie państwa Ententy zaaprobowały plan utworzenia niepodległego państwa polskiego, co oznaczało, że nasz kraj po 123 latach niewoli, mógł powrócić na mapy świata.
Polacy przyjęli to wydarzenie z ogromną satysfakcją. Świętowali bardzo uroczyście ów historyczny moment wychodząc masowo na ulice polskich miast, miasteczek oraz wiosek, aby dać wyraz swojej spontanicznej radości. To nie był przypadek, ponieważ fakt odzyskania niepodległości przez Polskę był co do rangi równorzędny z takimi wydarzeniami jak Chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem czy Unia Lubelska.
Spełniły się marzenia kilku pokoleń o odbudowie niepodległej Rzeczypospolitej. Ale zanim stało się to możliwe, w okresie zaborów naród polski musiał instytucje nieistniejącego państwa. Szczególnie ważną rolę w tym procesie odegrała polska inteligencja, która, jako warstwa oświecona, przejęta misją przewodzenia mniej świadomym narodowo grupom i warstwom społecznym, szerzyła i pielęgnowała najważniejsze wartości i dzieła polskiej kultury. Ta zaś stanowiła jedno z najważniejszych narzędzi wzmacniania polskiej świadomości narodowej, dzięki której można było przetrwać najtrudniejsze momenty niewoli.
Wybuch I wojny światowej dał nadzieję na wprowadzenie sprawy polskiej na arenę międzynarodową. U boku Austro-Węgier powstały wówczas Legiony Polskie, których Pierwszą Brygadą dowodził późniejszy marszałek Józef Piłsudski. W ten sposób powstała kadra przyszłego Wojska Polskiego odrodzonej Rzeczypospolitej. We Francji powstała armia polska pod dowództwem generała Józefa Hallera, zwana „Błękitną Armią”; formacje wojskowe Polaków powstawały również Rosji. W USA owocną działalność na rzecz sprawy polskiej prowadził Ignacy Jan Paderewski – światowej sławy pianista i kompozytor. Te oraz inne inicjatywy – m. in. proces polonizacji oświaty i administracji na ziemiach polskich - spowodowały, że kiedy nadszedł 11 listopada 1918 r. Polacy byli już dość dobrze przygotowani do odbudowania swojego państwa.
Należy podkreślić, że choć nasze społeczeństwo było podzielone na różne obozy polityczne, których liderzy rywalizowali ze sobą, to potrafiło zjednoczyć się wokół idei niepodległości i podporządkować decyzjom swoich przywódców, którzy przewodzili narodowi w realizacji wspólnego celu. Najważniejsi z nich to: Józef Piłsudski, twórca Wojska Polskiego, później jego naczelny wódz oraz pierwszy naczelnik odrodzonego państwa polskiego; Roman Dmowski, przywódca obozu Narodowego, reprezentant Polski na konferencji pokojowej w Paryżu; Wincenty Witos - lider polskich chłopów, premier RP w czasie decydujących chwil wojny polsko-bolszewickiej; Ignacy Daszyński, stojący na czele polskich robotników, wicepremier w rządzie Wincentego Witosa; Wojciech Korfanty, działacz narodowy na Górnym Śląsku i w zaborze pruskim, który był jednym z przywódców Powstań Śląskich; a ponadto wspomniany już Ignacy J. Paderewski. Słusznie określamy ich mianem Ojców Niepodległości.
Uznanie Polski jako państwa przez mocarstwa światowe nie oznaczało, że odbudowa niepodległego kraju była łatwa. W latach 1918-1921, Polacy musieli stoczyć w sumie 6 wojen i powstań narodowych aby mogli stworzyć terytorium państwa polskiego. Powstanie Wielkopolskie, trzy Powstania Śląskie, wojnę z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński, wojnę z Ukraińcami o Lwów i Galicję wschodnią. Najważniejszą z nich okazała się wojna polsko-bolszewicka, która została rozpoczęta, ponieważ Rosja bolszewicka chciała wywołać rewolucję w Niemczech, przechodząc przez Polskę na zachód Europy; natomiast państwo polskie kierowane ówcześnie przez Józefa Piłsudskiego zmierzało do odrzucenia Rosji daleko na wschód poprzez utworzenie niepodległej Białorusi, Litwy i Ukrainy, związanych sojuszem z Polską. Proces budowania terytorium i instytucji państwa polskiego powiódł się wyłącznie dzięki wysiłkowi i poświęceniu milionów Polaków, którzy w krytycznych momentach, a szczególnie w sierpniu 1920 r. potrafili zjednoczyć swe siły do przeprowadzenie kolejnych akcji militarnych i odparcia bolszewickiej agresji.
Po odzyskaniu niepodległości musieli też sprostać trudnym wyzwaniom czasu pokoju, m. in. ogromnej biedzie i zacofaniu, konfliktom etnicznym, konieczności odbudowy gospodarczej kraju, tworzenia od podstaw przemysłu zbrojeniowego, ujednolicenia prawa, systemu edukacji, likwidacji różnic ustrojowych i kulturowych, które wynikały z pozostawania przez ponad 120 lat pod rządami trzech zaborców prowadzących politykę wymierzoną przeciwko interesom narodu polskiego. Trwającą 20 lat intensywną odbudowę państwa polskiego przerwał wybuch II wojny światowej 1 września 1939 roku, która po raz kolejny zmieniła oblicze Europy, w tym również naszego kraju.
Materiał opublikowany w:
marek.wierzbicki@kul.pl
