Zielony Lublin - kilka słów o współczesnym znaczeniu terenów zieleni miejskiej

W ostatnim czasie uwagę światowych mediów, coraz częściej przykuwają problemy dotyczące postępujących zmian klimatycznych i negatywnych skutków antropopresji na środowisko przyrodnicze. Związane jest to między innymi z faktem, że w dniach od 31 października do 12 listopada w Glasgow odbywa się szczyt klimatyczny ONZ COP26. Przywódcy 196 państw wraz z przedstawicielami różnych podmiotów gospodarczych debatują o metodach powstrzymania globalnego ocieplenia i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. W podjętą problematykę wpisuje się również dyskusja nad wizją miast przyszłości, które obecnie znacząco przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska i zmian klimatycznych. Jedną z koncepcji poprawy tej sytuacji są miasta zrównoważone, czyli takie, które rozpoznają potrzeby wszystkich mieszkańców w poszanowaniu zasobów środowiska przyrodniczego i zapewnią środowisku przyrodniczemu zdolność pochłaniania i neutralizacji efektów działalności człowieka. Przejawem tej idei jest między innymi pomysł tak zwanych miast zielonych (Green City) opartych na rozwoju zielonej infrastruktury. Choć koncepcja ta nie jest nowa i sięga do XIX –wiecznej wizji miast ogrodów Ebenezera Howard’a (1850-1928), to jest wciąż aktualna i wskazuje, jak ważne miejsce zajmują tereny zieleni w kompozycji przestrzennej oraz w programie funkcjonalnym obecnych miast.

Według Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku terenami zieleni są: „parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe, cmentarze, zieleń towarzysząca drogom na terenie zabudowy, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom, dworcom kolejowym oraz obiektom przemysłowym”, które wraz roślinnością naturalną lub seminaturalną mogą współtworzyć system przyrodniczy miasta. O wzrastającej roli zieleni w strukturach miejskich świadczą również liczne i popularne rankingi. Jednym z nich jest Ranking Miast Zielonych opublikowany na łamach miesięcznika Forbes (11/2021). W klasyfikacji polskich miast w 2021 roku na najwyższym podium uplasował się Lublin, wyprzedzając między innymi Gdańsk i Poznań. Warto przy okazji tak zaszczytnego wyróżnienia przybliżyć statystyki dotyczące zieleni Lublina. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2019 roku udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w całkowitej powierzchni miasta stanowi 5,3%. Warto podkreślić, że wskaźnik ten w ostatnich 10 latach maleje, gdyż w 2009 wynosił 8,1%. Obecnie na terenie Lublina funkcjonuje 8 dużych parków miejskich o łącznej powierzchni 130 ha i 53 zieleńce zajmujące w sumie 105 ha, zieleń osiedlowa zajmuje zaś powierzchnię 59,83 ha. Pomijając jednak suche fakty liczbowe warto zauważyć, że oblicze przyrodnicze Lublina w ostatnich latach wyraźnie się zmienia. Autorzy rankingu oceniając zieleń miasta uwzględnili i docenili wiele innowacyjnych proekologicznych rozwiązań. Na wyróżnienie zasłużyła między innymi realizacja projektu rewitalizacji Parku Ludowego, która wraz z Parkiem Zawilcowa udostępnionym w 2018 roku, stanowi ważne elementy większego projektu, a mianowicie rewitalizacji doliny Bystrzycy. Wykonane inwestycje oraz plany podjęcia kolejnych inicjatyw, w tym utworzenia nowego dużego Parku Nadrzecznego stanowią doskonałą ilustrację, jak ważnym ogniwem struktur miejskich jest zieleń. Pełni ona bowiem wiele funkcji ekologicznych, technicznych i zdrowotnych, w tym najważniejsze z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju, a mianowicie ograniczenie efektu „miejskiej wyspy ciepła”. Ponadto zieleń zwiększa bioróżnorodność gatunkową i siedliskową ekosystemu miejskiego, poprawia warunki areosanitarne, sprzyja efektywniejszemu retencjonowaniu i infiltracji wód opadowych, ogranicza hałas oraz erozję gleb. Nie wolno także zapomnieć, że poprzez liczne kulturowe usługi ekosystemowe wpływa na jakość życia mieszkańców dostarczając korzyści rekreacyjnych i wypoczynkowych. Tereny zieleni miejskiej, jako nieodzowne składniki struktury urbanistycznej, pełnią także funkcję miastotwórczą i kompozycyjną dopełniając strukturę przestrzenną, architekturę, zespoły zabytkowe oraz wpływają na odbiór estetyczny miasta.