Debata Areopagu Uniwersytetów na UJ o wojnie i przemocy

„Prawo do przemocy? Prawne aspekty wojny” była tematem kolejnej debaty, która w ramach Areopagu Uniwersytetów odbyła się 15 grudnia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Podczas dwugodzinnej dyskusji eksperci, którzy analizowali m.in. naturę konfliktu, w tym wojny, odnosili się także do trwającej od 24 lutego agresji Rosji wobec Ukrainy, a także wskazali na ogromną skalę polskiej pomocy wobec ukraińskich uchodźców.

Gości wydarzenia w auli Collegium Novum UJ przywitał rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel, który zwrócił uwagę, że Areopag Uniwersytetów jest bardzo ważnym przejawem demokratyzacji życia publicznego, w tym także społeczności akademickiej i środowiska naukowego. Przypomniał też o inicjatywie Areopagu, którą podjął obecny na spotkaniu w Krakowie rektor KUL ks. prof. Mirosław Kalinowski. Dodał, że do drugiej edycji cyklu debat – zatytułowanej „Uniwersytet a wojna” – zaproszony został Uniwersytet Śląski i jego eksperci.

– Pułapką jest to, że z faktu istnienia przemocy wyciąga się wniosek, że aby się jej pozbyć należy sięgnąć po jeszcze większą przemoc – powiedział prof. Marek Drwięga (UJ) specjalista w zakresie etyki, który poprowadził debatę. Przypomniał przy tym słowa francuskiego filozofa Jeana-Paula Sartre'a, że „przemoc uprawomacnia się zwykle jako przeciwprzemoc” dając tym samym okazję do nowej jej manifestacji. Wprowadzając ekspertów w temat zagadnienia prof. Drwięga omówił także określenia przemocy w tradycji refleksji nad tym zjawiskiem, a także przedstawił jej klasyfikację.

W dyskusji, która dostępna na kanale UJ na You Tube, głos zabrali politolodzy, historycy, prawnicy, filozofowie, także psychologowie, a wśród nich prof. Ewa Marciniak (UW), prof. Anna Potyrała (UAM), prof. Agnieszka Turska-Kawa (UŚ) oraz prof. Andrzej Gil (KUL). Eksperci omawiali m.in. naturę konfliktu, w tym konfliktu zbrojnego, jego przejawy i sposoby jego rozwiązywania, często odnosząc się do trwającej od 24 lutego 2022 r. inwazji Rosji na Ukrainę i wskazując m.in.  na ogromną pomoc polskiego społeczeństwa wobec ukraińskich uchodźców, która została zauważona na całym świecie.

– Polski Instytut Ekonomiczny zwrócił uwagę, że w tych pierwszych miesiącach wojny pomoc dwu-, trzykrotnie przekroczyła wydatki na wszystkie działania dobroczynne w poprzednim roku, 2021. Szacuje się, że było to ok. 5,5 miliarda złotych, ale jest możliwe również 9, a nawet 10 miliardów zł – podała prof. Turska-Kawa. – To jest niezwykle budujące – dodała, zaznaczając też, że skala tej pomocy była trudna do przewidzenia.

Ekspert KUL, politolog i historyk prof. Andrzej Gil z Instytutu Nauk o Polityce i Administracji KUL, omawiał m.in. relacje między polityką a przemocą, w tym wojną. Zwrócił uwagę, że przemoc, a także strach, są trwale obecne w historii ludzkiej cywilizacji, m.in. w starożytnych kulturach. – Wojna jest zjawiskiem naturalnym. Dla wszystkich tych kultur i społeczności wojna jest nie tylko zjawiskiem naturalnym, ale jest częścią ich życia, co prowadzi do tego, że wojna nie jest zaskoczeniem – mówił prof. Gil, wskazując, że wojna jako taka jest elementem ludzkiego doświadczenia.

– Nie ma takiej sytuacji, kiedy społeczeństwo negowałoby przemoc i wojnę jako taką. Ona po prostu jest. I czasami my jej podlegamy i czasami my ją stosujemy wobec kogoś i to jest doświadczenie właściwe dla nas jako ludzkości, cywilizacji w każdym miejscu i w każdym czasie – dodał ekspert KUL, wskazując również na ważne próby zabezpieczenia się ludzi przed wojną, w tym także poprzez religię.

– To zbudowanie fundamentu religijnego, który umożliwia wypracowanie pewnej koncepcji porozumienia, ale ona jest sankcjonowana nie elementem tej siły realnej, politycznej, która jest, ale jest ona sankcjonowana przez ten czynnik, który jest jakby poza nami – tłumaczył prof. Andrzej Gil. Wskazał też na ważne międzynarodowe sojusze, które w historii próbowały, choć jednak bezskutecznie, zbudować trwałe systemy bezpieczeństwa.

***

W debacie Areopagu Uniwersytetów, której przysłuchiwali się rektorzy uczelni, po raz kolejny udział wzięli przedstawiciele największych polskich uniwersytetów: Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i inicjatora przedsięwzięcia – Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Gościnnie w debacie udział wzięła ekspertka z Uniwersytetu Śląskiego.

Główną ideą Areopagu Uniwersytetów, któremu patronuje KRASP – Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, jest prowadzenie debaty publicznej o wyzwaniach współczesności w przestrzeni uniwersyteckiej. To inicjatywa środowiska akademickiego czterech uczelni: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W 2021 roku, w pierwszej edycji Areopagu Uniwersytetów, eksperci omawiali zagadnienia dotyczące pandemii COVID-19, w tym systemu wartości, granic etycznych medycyny, relacji społecznych i problemów gospodarczych.