Katedrę Archeologii Polski erygowano w 1946 roku. Pierwsze zajęcia prowadził doktor (następnie profesor) Stefan Nosek, zatrudniony nieco wcześniej w UMCS. Katedra miała od początku zasadniczo charakter usługowo-dydaktyczny skupiając się na nauczaniu I roku historii. Poza pierwszy rok wykraczały jedynie wykłady monograficzne. Katedra realizowała i realizuje do dziś swoje zadania, prowadząc opatrywane różnymi nagłówkami zajęcia z archeologii ziem polskich i słowiańskich. Wchodziły w grę wykłady, konwersatoria i ćwiczenia. W wykładach monograficznych pracowników katedry na specjalną uwagę zasługiwała problematyka archeologicznych świadectw chrystianizacji Polski. Pracujący dla omawianej komórki Instytutu archeologowie podejmowali też z reguły zajęcia na historii sztuki, wykładając tam przedmiot – sztuka społeczeństw pierwotnych. Programy dydaktyczne Katedry Archeologii Polski ulegały w ciągu blisko półwiecza wielu zmianom co było częściowo wynikiem osobliwej sytuacji placówki. Liczyły się również zmiany koncepcji roli, jaką archeologia ziem polskich winna odgrywać w programie studiów historycznych.

Wobec braku w KUL archeologii jako kierunku studiów i łączącej się z tym niemożności kształcenia przez uczelnię własnej kadry archeologów, katedra korzystała z usług naukowców zatrudnionych już gdzie indziej: Uniwersytet im. Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Łódzki oraz Instytut Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie. Spośród sporej liczby wykładowców tej grupy warto wymienić – w chronologicznej kolejności zatrudnienia – takie znane nauce postacie jak wspomniany Stefan Nosek, następnie Jan Kowalczyk, Andrzej Nadolski, Krzysztof Dąbrowski, Elżbieta Dabrowska-Zawadzka. Osoby prowadzące zajęcia w katedrze zmieniały czasem miejsca pracy poza KUL-em, a trafiały na naszą uczelnię w różnych etapach swej kariery naukowej. Niekiedy, po odejściu z KUL-u powracały doń po dłuższej lub krótszej przerwie. W okresie PRL-u zmiany kadry nauczającej w katedrze wynikały z trudności jakie czyniono pracownikom placówek państwowych przy podejmowaniu i kontynuowaniu pracy w KUL. Warto zauważyć, iż sytuacja, gdy część a nawet całość zajęć prowadzili mediewiści z Instytutu Historii, cechowała głównie ostatnie lata dziejów katedry.

Osobną pozycję w historii katedry zajmuje postać dr Marii Chyżewskiej-Sułowskiej (w 1970 roku wyszła za mąż za profesora historii KUL Zygmunta Sułowskiego). Absolwentka archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, zatrudniona jako asystentka w KUL w 1966 roku (od 1984 roku jako adiunkt) z przerwami powodowanymi przez stan zdrowia pracowała w katedrze do 1992 roku. Poczynając od 1969 roku prowadziła przez szereg lat samodzielne badania archeologiczne finansowane przez uniwersytet. W wykopaliska i opracowanie wstępne odkrywanego materiału angażowali się studenci historii z różnych lat. Badania koncentrujące się głównie w Piotrawinie nad Wisłą i sąsiednich miejscowościach, objęły też kilka innych osad Lubelszczyzny oraz dzielnicę Czwartek w Lublinie. Owe prace nadały na pewien czas katedrze charakter placówki naukowo-badawczej i zaowocowały serią publikacji, którą wieńczyło wydanie w 1984 roku przez PWN rozprawy doktorskiej Marii Chyżewskiej-Sułowskiej „Piotrawin nad Wisłą. Średniowieczny mikroregion osadniczy”. Zasługą badaczki było między innymi wprowadzenie do problematyki archeologicznej osiągnięć uprawianej w naszej uczelni historii parafii.

Pozostawione przez dr Chyżewską-Sułowską zbiory porządkuje od roku akademickiego 2001/2002 dr Katarzyna Pisarek-Małyszek. Opracowywanie tych materiałów, publikacje wiadomości o nich, tudzież wykorzystanie ich w dydaktyce dały podstawy utworzeniu w 2003 roku przy Instytucie Historii Zakładu Dokumentacji i Opracowania Zbiorów Materialnych. Powyższa komórka rozwojowa jest jeszcze mocno związana z Katedrą Archeologii, zarówno przez wyłącznie – jak dotąd – archeologiczny charakter zasobów Zakładu, jak też przez osobę wspólnego kuratora – profesora Czesława Deptuły oraz osobę wspomnianej dr Pisarek-Małyszek, asystentki przy katedrze.

Ponieważ dochodzący lub dojeżdżający na zajęcia archeologowie spoza KUL podejmowali prace głównie w formie zajęć zleconych, rzadziej na połowie etatu, zaś całkiem wyjątkowo na pełnym etacie, zastrzeżone dla specjalisty stanowisko kierownika katedry zazwyczaj wakowało. W tej sytuacji katedrze przydzielano kuratorów z grona mediewistów Instytutu Historii. Po odejściu profesora archeologii Andrzeja Nadolskiego, który sprawował funkcję kierownika katedry w latach 1957-1961, dojeżdżając do Lublina z Łodzi, kuratorami takimi byli kolejno profesorowie: Zygmunt Sułowski, Jerzy Kłoczowski (najdłużej), s. Aleksandra Witkowska oraz Czesław Deptuła. Od marca 2009 roku profesor Czesław Deptuła sprawuje funkcję kierownika katedry. Przy Katedrze Archeologii Polski jest zatrudniona dr Katarzyna Pisarek-Małyszek, absolwentka historii KUL i archeologii UMCS.

                                                                              oprac. prof. dr  hab. Cz. Deptuła