Spór o filozofię chrześcijańską. Warsztaty Filozoficzne

Organizatorzy Lubelskiego Seminarium Otwartego im. ks. Andrzeja Maryniarczyka SDB. zapraszają do udziału w Warsztatach Filozoficznych "Spór o filozofię chrześcijańską". Warsztaty odbędą się stacjonarnie w KUL 31 maja 2022 r. (wtorek) o godz. 10.00 w Zakładzie Metafizyki (sala GG 38). Gościem warsztatów będzie prof. Marcin Karas.

 ***

Jednym z głównych problemów w historii europejskiej kultury umysłowej jest relacja między filozofią a chrześcijaństwem. Problem ten sięga samych początków chrześcijaństwa. List do Kolosan przestrzega nas przed popadnięciem w „niewolę filozofii”, a List do Koryntian przeciwstawia mądrość grecką tajemnicy ukrzyżowania; jednakże w Liście do Rzymian czytamy o możliwości poznania Boga poprzez Jego dzieła za pośrednictwem przyrodzonych zdolności umysłu ludzkiego, wobec czego uchybienie Greków w tym względzie – zdaniem Pawła z Tarsu – miało raczej naturę moralną, a nie intelektualną.

Tertulian, powołując się na List do Kolosan, doszukuje się źródeł herezji i błędnych poglądów w działaniu rozlicznych szkół filozoficznych, pyta retorycznie, co wspólnego mają Ateny z Jerozolimą, i stawia odważną tezę: „Po Chrystusie Jezusie nie potrzebujemy już żadnych badań, a po jego Ewangelii żadnych dociekań”. Jednakże dostrzegając ten problem przed Tertulianem Justyn Męczennik odróżnia prezentowaną przez liczne szkoły mnogość filozofii od jednej – „cennej w oczach bożych” – filozofii, która prowadzi nas do Boga i którą utożsamia z chrześcijaństwem. Tertulian, ponieważ jest chrześcijaninem, odrzuca filozofię; Justyn, ponieważ jest chrześcijaninem, określa się mianem filozofa i postrzega chrześcijaństwo jako filozofię par excellence.

To napięcie między ludzką mądrością a tajemnicą Chrystusa było więc interpretowane różnie i stało się zarzewiem wielkich rozważań, trwających do naszych czasów i przynoszących różne propozycje odniesienia się do tego problemu. Zajmowało ono myślicieli starożytnych, średniowiecznych, nowożytnych i współczesnych, takich jak Augustyn z Hippony, Tomasz z Akwinu, Marcin Luter, Fryderyk Nietzsche, Lew Szestow, czy też Jan Paweł II i Benedykt XVI – by wymienić tylko niektórych.

Problem ten wybrzmiał również w debacie historyków filozofii w pierwszej połowie XX wieku za sprawą Émile’a Bréhiera i Étienne’a Gilsona. Bréhier postawił ogólne pytanie, czy istniało w historii coś takiego jak „filozofia chrześcijańska” i udzielił odpowiedzi przeczącej. Gilson przeciwstawił się takiemu poglądowi, twierdząc, że chrześcijaństwo wniosło do filozofii pewne nowości na gruncie teoretycznym (m.in. nauka o stworzeniu, tzw. metafizyka Księgi Wyjścia, nowe rozumienie człowieka). Ponadto oprócz komponentu teoretycznego w filozofii wyróżnić można element praktyczny. Pierre Hadot pisał o filozofii antycznej jako ćwiczeniu duchowym (exercitium spirituale) i również w tym przypadku zapytać można o relację między tak rozumianą filozofią a chrześcijaństwem. Czy chrześcijaństwo wniosło jakąś nowość do ćwiczeń duchowych? Co do zaoferowania mieli filozofowie greccy?

Pytania te można mnożyć i – poszukując na nie odpowiedzi – korzystać z dorobku wybitnych badaczy. Pytanie o relację między filozofią a chrześcijaństwem jest jednym z najgłębszych zagadnień dotyczących korzeni tożsamości europejskiej. Dlatego stawiane jest i stale przeformułowywane od pierwszego wieku po dzień dzisiejszy. W świetle tych zagadnień sądzimy, że warto podjąć je na nowo.   

Zapraszamy do udziału w Warsztatach Filozoficznych poświęconych zagadnieniu filozofii chrześcijańskiej, które odbędą się stacjonarnie w KUL 31 maja 2022 r. o godz. 10.00 w Zakładzie Metafizyki (sala GG38). Gościem warsztatów będzie prof. Marcin Karas.