"Zmykam oczy i patrzę na świat. Kiedyś kolorowy, dziś nie ma już barw. Czerń z bielą walczy – kontrasty dwa, tak jak radość z rozpaczą, między nimi ja”[1]. To fragment wiersza młodej kobiety – jednej z blisko 6 milionów niepełnosprawnych w Polsce (19% ludności naszego kraju) i jednej z ponad 650 milionów na całym świecie[2]. Jak można przywrócić kolory światu, w którym obok siebie żyją osoby sprawne i osoby z niepełnosprawnością?

Współczesny świat, w przeciwieństwie do minionych pokoleń, podejmuje wiele inicjatyw na rzecz osób z niepełnosprawnością. Wśród nich można wyróżnić Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych (The World Programme of Action Concerning Disabled Persons)[3], Konwencję Praw Osób Niepełnosprawnych, na mocy której powołano przy ONZ Międzynarodową Grupę Niepełnosprawnych (International Disability Caucus)[4] czy Europejskie Forum Niepełnosprawnych (European Disability Forum)[5]. Czy środki społecznego przekazu będą im towarzyszyć, wspomagać je, co więcej, ze względu na swoją siłę i misję komunikowania, inspirować i edukować społeczeństwa do takich międzyosobowych relacji, które przekreślą panujące w historii i obecnie przekonanie, iż „bycie niepełnosprawnym oznacza nieustanną konfrontację z problemami w codziennym funkcjonowaniu w rodzinie, w pracy, w urzędzie, na ulicy. Bycie niepełnosprawnym to częste zmaganie się z życiem w izolacji i na marginesie społeczeństwa. To napotykanie barier”[6]. Kształtujące kulturę i styl życia współczesnego człowieka środki społecznego przekazu winny dostrzegać w swej działalności nadawców medialnych i przekazywać odbiorcom, iż niepełnosprawność nie ogranicza się do konkretnej osoby, ale jest problemem społecznym: dotyka relacji między zdrowiem człowieka (uwzględniając jego wiek, płeć i wykształcenie), a społeczeństwem i środowiskiem, które go otacza[7]. Będzie to nowa jakość w funkcjonowaniu mass mediów, która pozwoli im nazywać się nowymi mediami, nawet jeśli dotychczas używano tego określenia tylko do najbardziej zaawansowanych technologii przekazu, związanych nade wszystko z historią Internetu i World Wide Web[8]. O poziomie nowych mediów decydować będzie nade wszystko przekaz uwzględniający wśród wielu aspektów życia, także ten związany ze zdrowiem ludzkim: jego sprawnością, niesprawnością, niepełnosprawnością czy czasowym ograniczeniem w wypełnianiu funkcji społecznych[9].

[1] M. Goślińska, U. Jabłońska, D. Karp, V. Szostak, A. Domanowska, Nie mogę się doczekać, Gazeta Wyborcza, Wysokie obcasy, 31 maja 2008r.

[2] Z roku na rok zwiększa się liczba osób z niepełnąsprawnością w Polsce, o czym świadczą statystyki sporządzane przez Główny Urząd Statystyczny. Podają one porównawczo, że w 1988 roku ogółem odnotowano 3735, 5 tyś. osób z niepełnosprawnością, zaś w roku 2002- 5456,7 tyś., Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007, Wydawnictwo ZWS, s. 210. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego na rok 2004 w Polsce żyje blisko 6 milionów osób niepełnosprawnych, z czego większość to osoby o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności: 46% spośród nich cierpi na choroby narządów ruchu, 30% choroby narządu wzroku, 13% choroby narządu słuchu. Por. M. Sochańska, A. Morysińska, T. Seroczyński, Korzystanie i postawy wobec Internetu. Niepełnosprawny w sieci, Biuletyn Informacyjny Bifron, 3/2006, s. 3.

[3] Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych (The World Programme of Action Concerning Disabled Persons) został opracowany w 1982 roku. Jego głównymi celami są: 1. Działania prewencyjne i ochrona osób niepełnosprawnych (prevention), które oznaczają przeciwdziałanie utracie sprawności lub wystąpieniu nieprawidłowości w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznych lub anatomicznym (impairments), a także przeciwdziałanie negatywnym skutkom niesprawności, które już mają miejsce; 2. Wspieranie pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i skuteczna rehabilitacja (rehabilitation) umożliwiająca osobie niepełnosprawnej osiągnięcie optymalnego intelektualnego, fizycznego i społecznego poziomu funkcjonowania; 3.Wyrównanie szans (equalization of opportunities), który zmieni dotychczasowy system społeczny, między innymi kulturowe i fizyczne bariery, które uniemożliwiały powszechne uczestnictwo osobom niepełnosprawnym w życiu społecznym. Tekst przytoczono za: http://www.unic.un.org.pl,data odczytu 11 lutego 2010 roku.

[4] 13 grudnia 2006 r., rezolucją 61/106, Zgromadzenie Ogólne NZ jednogłośnie przyjęło Konwencję Praw Osób Niepełnosprawnych. Jednocześnie utworzono Międzynarodową Grupę Niepełnosprawnych (International Disability Caucus), będącą koalicją 70 międzynarodowych, regionalnych i krajowych organizacji. Celem Konwencji jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym posiadania takich samych praw i obowiązków, z jakich korzystają inni członkowie społeczeństwa. 30 marca 2007 r. został również otwarty do podpisu Protokół Fakultatywny do Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych. Przewiduje on możliwość przedstawiania przez poszczególne osoby oraz grupy osób petycji w sprawie naruszania praw, które kierowane będą do Komitetu Praw Osób Niepełnosprawnych (The Committee on the Rights of Personos with Disabilities) po wyczerpaniu ścieżki legislacyjnej w danym kraju. Z 80 państw, które podpisały Konwencję, 36 nie złożyło swego podpisu pod Protokołem Fakultatywnym, w tym Polska. Tekst przytoczono za: http://www.unic.un.org.pl,data odczytu 11 lutego 2010 roku.

[5] Prace European Disability Forum rozpoczęto w roku 2002, w ramach przygotowań do Europejskiego Roku Niepełnosprawnych 2003. Głównym celem EDF jest promowanie integracji osób niepełnosprawnych w środkach społecznego przekazu. W ramach wspomnianego roku 2003 został zorganizowany przez Prezydencję Grecką europejski kongres na temat mass mediów i osób niepełnosprawnych w mass mediach (The European Congress on Media and Disability). Podczas Kongresu przyjęto także Europejską Deklarację w sprawie mediów i osób niepełnosprawnych (The European Declaration on Media and Disability), http://www.edf-feph.org,data odczytu 11 lutego 2010 roku.

[6] A. Ostrowska, J. Sikorska, Syndrom niepełnosprawności w Polsce. Bariery integracji, w: Szkoła Specjalna, nr 1/1997, s. 187.

[7] Za taką definicją niepełnosprawności opowiadają się Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych (The World Programme of Action for Disabled Persons) oraz Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (The Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities). Tekst przytoczono za: http://www.unic.un.org.pl,data odczytu 11 lutego 2010 roku.

[8] Por. T. Flew. New media. Oxford: Oxford University Press 2008 s. 3; Por. także: J. Jęczeń, Nowe media – nowa perspektywa oglądu człowieka i rodziny, [w:] Red. Gorbaniuk J., Parysiewicz B., Rodzina wobec współczesnych wyzwań społeczno-kulturowych, Centrum Badań nad Rodziną, T. 3, Wydawnictwo KUL Lublin 2009, s. 53-64; K. Fuery, New media. Culture and Image. PAKGRAVE MACMILLAN, New York 2009.

[9] Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadza następujące pojęcia niepełnosprawności, uwzględniając stan zdrowia człowieka: 1. Niesprawność (impariment) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym; 2. Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka; 3. Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami. Tekst przytoczono za: http://www.unic.un.org.pl, data odczytu 11 lutego 2010 roku.