Wstęp

W 30-tą rocznicę ukazania się Adhortacji Apostolskiej Familiaris consortio, stosownym wydaje się rozpoczęcie niniejszej refleksji na temat wychowania od koncepcji, jaką proponuje Jan Paweł II[1]. Pisze on, iż zadanie wychowania wypływa z „najbardziej pierwotnego powołania małżonków do uczestnictwa w stwórczym dziele Boga: rodząc w miłości i dla miłości nowa osobę, która sama w sobie jest powołana do wzrostu i rozwoju, rodzice tym samym podejmują zadanie umożliwienia jej życia w pełni ludzkiego[2]”. Wypowiedź ta jest kontynuacją soborowego nauczania o wychowaniu: „Rodzice, ponieważ dali życie dzieciom, w najwyższym stopniu są zobowiązani do wychowania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych jego wychowawców”[3]. To podstawowe stwierdzenie rozwiewa wszelkie wątpliwości, jakie pojawiają się przy zagadnieniu roli, jaką mają rodzice w procesie wychowania dzieci, a jaką inne podmioty i środowiska, w których dzieci dorastają: te tradycyjne: przedszkola, szkoły, organizacje, jak i te nowe, związane z rozwojem nowych technologii komunikacyjnych (mass media i multimedia). One tworzą nowy styl funkcjonowania rodziny w globalnym świecie, nowe wspólnoty wirtualne, nowe szanse i nowe zagrożenia związane z aktywnością dzieci i młodzieży w przestrzeni szeroko rozumianych mass mediów. Stąd niejednokrotnie pojawią się pytania typu: czy rodzice jeszcze wychowują? Jeżeli tak – to w jakim stopniu? Jeżeli nie – to gdzie i komu oddali swoje prawa i obowiązki związane z wychowaniem dzieci? Mimo różnych wątpliwości, jakie pojawiają się w zmieniającym się kulturowo świecie, należy stwierdzić, że rodzice wychowują. Poczęte z miłości życie jest formowane (wychowywane) intelektualnie i duchowo - początkowo przez samych rodziców, a następnie w relacji do różnych podmiotów społecznych i procesów cywilizacyjnych, jakie się dokonują. Rodzina jest pierwszą, lecz nie jedyną ani wyłączną wspólnotą wychowującą. Już „wymiar wspólnotowy, obywatelski i kościelny człowieka – jak zauważa Jan Paweł II w Familiaris consortio - wymaga i prowadzi do dzieła szerszego i określonego, będącego owocem uporządkowanej współpracy różnych czynników wychowawczych”[4]. Jakie zatem proporcje zachować w procesie wychowania pomiędzy tym, co dokonuje się wewnątrz wspólnoty, jaką jest rodzina, a tym, co proponuje świat zewnętrzny, w tym świat mass mediów i multimediów? Od tych proporcji zależy, czy przez rodzinę będzie się zmieniał świat, czy odwrotnie: różnorodność świata będzie zmieniała nasze rodziny, często wbrew im samym. Ponieważ te proporcje mogą być różne i nie zawsze sprzyjające rozwojowi rodziny i wychowaniu młodego pokolenia, stąd należy znaleźć zasadę porządkującą proces wychowania, szczególnie w odniesieniu do mass mediów.

[1] Adhortacja Apostolska Familiaris consortio Ojca Świętego Jana Pawła II o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym ukazała się w Rzymie, dnia 22 listopada 1981 roku, w Uroczystość Chrystusa Króla.

[2] Tamże n. 36.

[3] Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim, n. 3.

[4] Familiaris consortio, n. 40.