Urodził się 31 maja 1932 r. w Kamionce (obecnie Olchiwka, gmina Sosnówka) na Wołyniu. Był jedynym dzieckiem Antoniego Bagińskiego i Leonardy, a wnukiem Feliksa Bagińskiego, jednego z najzamożniejszych rolników w ówczesnej gminie Ludwipol, zarządzającego 15-hektarowym gospodarstwem. Rodzina Bagińskich posiadała także olejarnię i kuźnię. Żyjąc wśród większości ukraińskiej, rodzina Bagińskich, okazująca swoje przywiązanie do katolicyzmu i polskości, w czasie rzezi wołyńskiej stała się obiektem ataków ze strony bojówek OUN-UPA, a w ich wyniku przyszły biskup stracił wielu bliskich krewnych (4 ze strony ojca oraz 29 ze strony matki). Sam ocalał z rzezi dzięki pomocy życzliwych sąsiadów – Ukraińców. Po wkroczeniu na Wołyń Armii Czerwonej jego ojciec został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego, a on sam znalazł się w Chełmie. Po krótkim pobycie w tym mieście, z matką i ciotką udał się do Opola, gdzie z częścią ocalałej rodziny osiadł jego dziadek Feliks.

Przyszły biskup po ukończeniu szkoły podstawowej, od 1947 roku uczył się w II Męskim Liceum Ogólnokształcącym w Opolu, gdzie w 1951 uzyskał maturę i w tym samym roku wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego dla Śląska Opolskiego (od 1950 r. funkcjonującego w Nysie). Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1956 r. został skierowany do pracy duszpasterskiej na terenie administratury apostolskiej Śląska Opolskiego. Początkowo był wikariuszem parafii pw. św. Mikołaja w Pyskowicach (1956-1958), w tym czasie m.in. nadzorował budowę kościoła filialnego w Pniowie, należącego do parafii w Paczynie. W 1958 r. został skierowany do pracy duszpasterskiej w Nowej Wsi Królewskiej. W 1959 r. decyzją ordynariusza opolskiego bpa F. Jopa, objął funkcję prefekta alumnów w seminarium duchownym. Na tym stanowisku podjął współpracę ze swoim dawnym katechetą ks. Kazimierzem Gaworskim, także pochodzącym z diecezji łuckiej, a wówczas rektorem seminarium.

W tym czasie podjął studia teologiczne (w systemie zaocznym) na Wydziale Teologicznym KUL, uzyskując w 1962 r. magisterium na podstawie pracy Elementy składowe powołania kapłańskiego w nauce papieży XX wieku, napisanej od kierunkiem ks. prof. Władysława Poplatka.

W latach 1959-1976 pracę duszpasterską łączył w zajęciami dydaktycznymi w seminarium duchownym w Nysie, gdzie uczył języka łacińskiego, a od 1973 r. pełnił również funkcję wicerektora seminarium. W 1976 r. został proboszczem parafii pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Kluczborku i od 1979 r. pełnił jednocześnie funkcję dziekana kluczborskiego. Ponadto był członkiem diecezjalnej rady konsultorów. W 1981 od pap. Jan Pawła II otrzymał godność Kapelana Honorowego Jego Świątobliwości.

Dnia 8 VII 1985 r. został mianowany biskupem pomocniczym diecezji opolskiej (tytularnym biskupem Tagarata), a sakrę biskupią otrzymał 15 sierpnia 1985 r. w katedrze Podwyższenia Krzyża św. w Opolu.

W godle przyjętego herbu biskupiego umieścił wizerunek Bazyliki św. Piotra w Rzymie, do której kroczą ludzie. Motyw ten sam właściciel herbu wyjaśnił następująco: „Przed konsekracją biskupią byłem proboszczem dużej parafii miejskiej wspaniale prowadzonej przez mojego poprzednika. Będąc duszpasterzem tej wspólnoty parafialnej »czułem« w niej żywy, dynamiczny Kościół, dla którego warto żyć i pracować”. Zastosowany w tym godle obraz jest więc symbolem Kościoła jako Ludu Bożego, czyli koncepcji charakterystycznej dla współczesnej eklezjologii katolickiej, wykraczającej poza jego instytucjonalne rozumienie, której gorącym orędownikiem w swoim nauczaniu pasterskim był właśnie bp Jan Bagiński. Do tego wizerunku nawiązywała też przyjęta przez niego dewiza herbowa w postaci: SERVIRE DEO ET POPULO (Służyć Bogu i ludowi), pochodząca z Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Swoją tarczę herbową uzupełnił ponadto o wizerunek św. Jacka Odrowąża – patrona diecezji opolskiej. Motyw ten był dla właściciela herbu symbolem łączności Śląska Opolskiego z Kresami Wschodnimi, gdyż podkreślał wspólnotę losów św. Jacka oraz bpa Bagińskiego, a także licznych wiernych diecezji opolskiej, ekspatriowanych z Kresów Wschodnich.

W 1987 r. uzyskał licencjat teologiczny w Instytucie Teologiczno-Pastoralnym w Opolu, będącym wówczas filią KUL, a w 1989 r. doktorat na podstawie rozprawy pt. Teologiczne i psychologiczne kryteria zdatności do kapłaństwa, napisanej pod kierunkiem abpa prof. dr hab. Alfonsa Nossola, w Sekcji Teologii Dogmatycznej Wydziału Teologicznego KUL (opublikowana w: Servire Deo et populo. Księga pamiątkowa dedykowana Biskupowi Janowi Bagińskiemu z okazji 25. rocznicy święceń biskupich, red. J. Kopiec, Opole 2010, s. 33-184).

W kurii biskupiej pełnił funkcję wikariusza generalnego diecezji, przewodniczył także pracom wydziału duszpasterskiego. W Konferencji Episkopatu Polski był członkiem Komisji ds. Misji oraz Komisji ds. Zakonnych. Dnia 14 VIII 2009 r., w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, Ojciec Święty przyjął jego rezygnację z urzędu biskupa pomocniczego diecezji opolskiej.

Ważnym polem aktywności naukowo-kościelnej bpa Bagińskiego było tłumaczenie z łaciny dokumentów Kościoła, zamieszczanych na łamach „Wiadomości Urzędowych Diecezji Opolskiej”. W czasopiśmie tym publikował także nekrologii zmarłych kapłanów diecezji opolskiej, a także swoje przemówienia, homilie i listy pasterskie. W twórczości publicystycznej podjął także problematykę wołyńską (m.in. Wołyńskie wychowanie, „Wołanie z Wołynia” 5(1999), nr 5, s. 22-24). Pełną bibliografię prac bpa Bagińskiego zestawił J. Pyka (Bibliografia prac biskupa Jana Bagińskiego, w: Servire Deo et populo. Księga pamiątkowa dedykowana Biskupowi Janowi Bagińskiemu z okazji 25. rocznicy święceń biskupich, red. J. Kopiec, Opole 2010. s. 23-28).

Biskup Bagiński zmarł 19 V 2019 w Opolu, został pochowany przy kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Opolu, czyli w parafii, w której zamieszkał po ekspatriacji z Wołynia.

Bibliografia:

A. Nossol, Odezwa biskupa opolskiego w sprawie nominacji dwóch nowych biskupów pomocniczych, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 40(1985) s. 371-373; F. Piechota, Konsekracja biskupów pomocniczych w Opolu, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 40(1985) s. 385-386; K.R. Prokop, Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej, Kraków 1998, s. 14-15; „Nie próbuj kręcić”. Służba Bezpieczeństw w „służbie” powołań kapłańskich. Z biskupem Janem Bagińskiem rozmawia ks. Z. Zalewski, „Gość Niedzielny” Opole (2007), nr 4, s. IV-V; Servire Deo et populo. Księga pamiątkowa dedykowana Biskupowi Janowi Bagińskiemu z okazji 25. rocznicy święceń biskupich, red. J. Kopiec, Opole 2010; J. Kopiec, Życiorys biskupa Jana Bagińskiego, w: Uroczystość pogrzebowa biskupa Jana Bagińskiego, Opole 2019, s. 4-20; E. Gigilewicz, Heraldyka episkopatu polskiego w czasach PRL, Lublin 2022 (passim); Dokumenty zbrodni wołyńskiej, t. I, oprac. E. Gigilewicz, L. Popek, P. Sokołowski, T. Zych, Warszawa-Lublin-Tarnobrzeg 2023 (wg indeksu).

Netografia:

M. Bartnicki: Bp Jan Bagiński: przeżyłem rzeź wołyńską dzięki pomocy ukraińskich sąsiadów, https://wiadomosci.wp.pl/bp-jan-baginski-przezylem-rzez-wolynska-dzieki-pomocy-ukrainskich-sasiadow-6031563609851009a [dostęp 2023-08-18].

Śp. Biskup Jan Bagiński, https://opole.gosc.pl/doc/5600286.Pogrzeb-biskupa-Jana-Baginskiego [dostęp 2023-08-18].

Edward Gigilewicz