Śmierć Założyciela Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (do 1928 – Uniwersytetu Lubelskiego) odbiła się głośnym echem nie tylko w środowisku akademickim, ale także wśród mieszkańców miasta. Pogrzeb ks. Radziszewskiego 25 lutego 1922 r. przerodził się więc w manifestację czci dla twórcy ośrodka akademickiego. Społeczność lubelska, wierna ślubowaniu dokończenia dzieła zmarłego rektora, zainicjowała Fundusz im. ks. I. Radziszewskiego dla młodzieży akademickiej. Zapoczątkowała go p. Piotrowska, która na ręce bpa Mariana Fulmana (1864–1945) złożyła 100 000 marek polskich. Kwota ta była powiększana w następnych dniach o kolejne datki pochodzące od osób prywatnych oraz instytucji m.in. hr. A. Rostworowskiego (100 000 mk), Stanisława Śliwińskiego (50 000 mk), Cukrownię Milejów (50 000 mk), wydawnictwa Gebethner i Wolff (25 000), Banku Handlowego w Łodzi (30 000), Towarzystwa Akcyjnego „Ziemianin” (50 000), Adwokatury Lubelskiej (55 000), mieszkańców Tarnogrodu i in. Do grona ofiarodawców dołączyli również wykładowcy i urzędnicy uczelni, składając na ten cel ponad 500 tys. mk. Pieniądze wpływały na rachunek Komitetu Ostatniej Posługi dla śp. Ks. Rektora w Banku Handlowym oraz do redakcji gazet lokalnych.

Trudna sytuacja finansowa uczelni po śmierci ks. Radziszewskiego spowodowała, że środki te użyto pośrednio dla potrzeb młodzieży. Fundusz stypendialny zaś ustanowiono oficjalnie pięć lat później. Powołał go dla studentów Wydziału Nauk Humanistycznych profesor tego wydziału, wybitny językoznawca – Wiktor Jan Porzeziński (1870–1929), który podjął pracę na lubelskiej uczelni w rok po śmierci ks. Radziszewskiego, a w latach 1925–1927 pełnił obowiązki dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych. W ostatnim roku swego urzędowania zobowiązał się do corocznej wpłaty 200 zł na Fundusz stypendialny przez okres pięciu lat, dzięki czemu dał początek Nagrodzie im. Założyciela i pierwszego Rektora Uniwersytetu Lubelskiego Ks. Prałata I. Radziszewskiego. Była to gratyfikacja za najlepszą pracę dyplomową, której regulamin został uchwalony na Radzie WNH 1 marca 1928 r. Zgodnie z przyjętymi zasadami corocznie o nagrodę mogła się ubiegać jedna z pięciu ówczesnych grup Wydziału: historyczna, polonistyczna, romanistyczna, filozoficzna i filologii klasycznej. Pierwszy konkurs został ogłoszony pod koniec roku akademickiego 1927/1928. Tematy konkursowe, z reguły trzy, wyznaczała Rada WNH. Termin zgłoszenia prac ustalono na 1 grudnia, a nagrodę przyznawała Rada Wydziału w styczniu następnego roku na wniosek dwóch recenzentów, wyłonionych z grona jej członków. W pierwszym roku do nagrody włączono grupę historyczną, w 1929 r. – polonistyczną.

Co ciekawe, pierwsze rozstrzygnięcie konkursu możliwe było dopiero w marcu 1933 r. Laureatką została Zofia Kramarzówna za pracę pt. „Sto lat z dziejów miasta Uchań wieku XVII”. Wcześniej, pomimo ogłaszania tematów dla grup filozoficznej, filologicznej i historycznej nie udało się wybrać zadowalającej rozprawy. Prawdopodobnie profesorowie odpowiedzialni za układanie tematów konkursowych odrzucali prace już na wstępnych etapach.

Po unormowaniu się sytuacji finansowej Uniwersytetu, w 1934 r., złożoną dwanaście lat wcześniej kwotę na cel stypendialny przeliczono według kursu franka szwajcarskiego, co dało 8 779,60 zł. Decyzją ks. rektora Antoniego Szymańskiego (1881–1942) przekazano odpowiednią kwotę na ten cel z kasy uniwersyteckiej, a 5% od tej sumy (439 zł) przez 13 lat także zaplanowano wpłacać na cel stypendialny. W 1936 r. otwarto zaś osobny rachunek dla Funduszu im. Ks. I. Radziszewskiego w Banku Handlowym w Warszawie.

Odsetki z Funduszu przenoszono w latach 1934–1936 do Towarzystwa Naukowego KUL na druk prac doktorskich, a w roku akademickim 1936/1937 także studenckich. Zasilanie Funduszu im. Ks. I. Radziszewskiego z odsetek pozwoliło na wydrukowanie w 1937 r. dwóch monografii: autorstwa Zofii Lassotównej „Opodatkowanie rodziny w Polsce” oraz Ireny Butkiewiczównej „Powieści i nowele żydowskie Elizy Orzeszkowej” (razem 610 zł). Ponadto z Funduszu wypłacano zapomogi dla studentów oraz bezzwrotne stypendia na opłacenie czesnego. Na te cele tylko w 1937 r. wydano ogółem 954,44 zł, czyli kwotę przekraczającą wcześniejsze ustalenia.

Fundator nagrody dla studentów został upamiętniony w uniwersyteckim gmachu. Po śmierci Wiktora Porzezińskiego, na Radzie WNH 18 marca 1929 r. uchwalono jednomyślnie wszczęcie starań celem ufundowania sali jego imienia. Profesorowie Wydziału ofiarowali na ten cel 1% swych poborów, a do uchwały dołączyli także wykładowcy z wydziałów Teologii, Prawa oraz Prawa Kanonicznego. Do dnia dzisiejszego jego imię nosi jedna z sal uniwersyteckich (Sala im. Wiktora Porzezińskiego).

Bibliografia:

AU KUL, Rep. 124, nr 877/1 – Stypendium akademickie im. X. Rektora I. Radziszewskiego, 1922–1937; Rep. 124, nr 79/1, 79/2 – Księgi protokołów Rady Wydziału WNH, 1925–1945.

E. Kasjaniuk, Fundusz Stypendialny im. ks. Rektora Idziego Radziszewskiego, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 1, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 247.

G. Karolewicz, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, t. 2, Lublin 1996, s. 177–179.

„Ziemia Lubelska”, 5 marca 1922, s. 3; 9 marca 1922, s. 3; 15 marca 1922, s. 3; 16 marca 1922, s. 3; „Głos Lubelski”, 1 marca 1922, s. 3; 2 marca 1922, s. 3.

dr hab. Irena Wodzianowska