Ludwik Christians (1902-1959)

Urodził się 5 marca 1902 roku w Jampolu Podolskim w rodzinie Belga Karola Augusta i Aleksandry z d. Gutkowskiej (1875-1960). Ojciec był administratorem majątków ziemskich. W rodzinnej miejscowości ukończył rosyjskie gimnazjum. Prawdopodobnie po wojnie polsko-bolszewickiej przeniósł się do Lublina, gdzie w maju 1923 r. zdał egzamin maturalny w Gimnazjum im. Hetmana Jana Zamoyskiego, wiążąc się z tym miastem na blisko ćwierć wieku.

W 1923 roku zapisał się na Uniwersytet Lubelski, gdzie studiował najpierw ekonomię, którą ukończył w 1927 r., a następnie prawo (1927-1930, po zaliczeniu dwóch lat z sekcji ekonomicznej) na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Włączył się w ruch studencki, działając w korporacji akademickiej K! „Concordia”, w samorządzie studenckim tzw. Bratniej Pomocy. Należał również do ogólnoakademickiej reprezentacji studentów w Lubelskim Komitecie Akademickim. W okresie studiów rozpoczął działalność w ruchu narodowym, pełnił funkcję prezesa Koła Lubelskiego Młodzieży Wszechpolskiej (grudzień 1925 – październik 1927). W 1927 r. został przewodniczącym Dzielnicy Lubelsko-Wołyńskiej Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski, w latach 1928–1929 wydawał pismo Młodych OWP „Młodzi”.

W 1927 r. uzyskał tytuł magistra nauk społeczno-ekonomicznych, a w 1932 – magistra praw. W obu przypadkach zdawał państwowe egzaminy przed Komisją Państwową UJK we Lwowie. W trakcie studiów uzyskał też polskie obywatelstwo (1928), zmieniając również pisownie nazwiska (z Krystjans). W tymże roku ożenił się z Krystyną Czerwińską (1907-?, od 1956 na emigracji w Szwajcarii) z którą miał dwóch synów. Odbył służbę wojskową w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 5, w 1931 uzyskując stopień podporucznika rezerwy piechoty.

Po ukończeniu studiów pracował jako urzędnik bankowy, a następnie ubiegał się o przyjęcie do aplikantów adwokackich. W wyborach do samorządu miejskiego w Lublinie w czerwcu 1929 został radnym z listy Narodowego Chrześcijańskiego Komitetu Gospodarczego. W kolejnych latach pracował jako adwokat w Lublinie, zajmując się prawami karnymi i rozwodowymi. W 1938 roku powrócił na uczelnię jako lektor języka rosyjskiego. Działał także w Akcji Katolickiej, której był prezesem na okręg lubelski od 1939.

Jeszcze w trakcie studiów startował do Sejmu RP jako osoba rekomendowana przez Obóz Wielkiej Polski (w 1930 r.). Po delegalizacji przez władze sanacyjne Obozu w marcu 1933 r. Christians wstąpił do Stronnictwa Narodowego. Konflikt ze starszymi działaczami SN spowodował zawieszenie go na rok w prawach członków (1933). Wraz z m.in. Witem Klonowieckim oraz Antonim Deryngiem utworzył Klub Narodowy w Lublinie. W latach 1934-1935 był posłem na Sejm III kadencji, po śmierci posła Henryka Sachsa (3 czerwca 1934 r.) i został członkiem parlamentarnego Klubu Ruchu Narodowego.

W sierpniu 1939 r. został powołany do wojska jako oficer rezerwy i ewakuowany do Kowla (Wołyń). Wracając do Lublina po rozwiązaniu przez gen. Mieczysława Smorawińskiego jednostki został ciężko ranny w lesie świdnickim.

Po powrocie do Lublina wszedł w skład Zarządu Rady Opiekuńczej Miejskiej i Powiatowej jako dyrektor biura ROMiP w Lublinie (od września 1940). Uczestniczył także w I zjeździe Przewodniczących Rad Opiekuńczych w grudniu 1940. Zaangażował się następnie w prace Polskiego Czerwonego Krzyża, został mianowany prezesem PCK na Okręg Lubelski (1941-1944). W czasie okupacji niemieckiej dostarczał paczki żywnościowe, odzież i leki do obozów koncentracyjnych, często z narażeniem życia. Wspierał więźniów na Majdanku i w więzieniu na zamku. Wzywany był co kilka tygodni na gestapo na przesłuchania. W porozumieniu z s. Joanną Lossow (Zgromadzenie Franciszkanek Służebnic Krzyża) z Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Żułowie utworzył w Surhowie schronisko dla ociemniałych. W 1944 został członkiem Polsko-Radzieckiej Komisji Nadzwyczajnej do zbadania zbrodni niemieckich popełnionych w KL Majdanek. Po wojnie wydał historię Majdanka pt. Piekło XX wieku (Warszawa 1946).

W czasach okupacji radzieckiej został prezesem Zarządu Głównego PCK (od lipca 1944), działając na terenach polskich po prawej stronie Wisły. Siedziba PCK mieściła się w domu akademickim KUL (Niecała 8) do 1945 r. Spowodowało to zatarg Christiansa z ówczesnym rektorem ks. A. Słomkowskim o płacenie czynszu za wynajem pomieszczeń w szczególnie trudnym okresie powojennej odbudowy uniwersytetu.

W 1945 r. uczestniczył w Międzynarodowym Zjeździe prezesów PCK w Paryżu. Za swą działalność w PCK został odznaczony następnie Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi.

W 1946 roku przeniósł się wraz z żoną do Warszawy i powrócił do praktyki adwokackiej. Był członkiem Zespołu Adwokackiego nr 4 w stolicy. Występował jako obrońca w sądach wojskowych i cywilnych. Współpracował także z kurią biskupią broniąc w procesach księży: Henryka Konowrockiego, Stanisława Nawrotnego, Zygmunta Marii Trószyńskiego, Tomasza Rostworowskiego, brał także udział w procesie ks. Piotra Kobusa. Jego wcześniejsze zaangażowanie polityczne oraz kontakty z zagranicą spowodowały zainteresowanie się służb specjalnych jego działalnością. Od 1951 r. Ludwik Christians był rozpracowywany w ramach „Amnestii”.

Zmarł na zapalenie płuc 3 października 1959 r. w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach odbyły się 7 października. Spoczął w grobie rodzinnym obok matki (kw. II B 28, rz. 5, gr. 18).

 

Bibliografia: AU KUL, Akta osobowe studentów, PE-1093; G. Karolewicz, Christians Ludwik, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 1, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 106; taż, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, t. II, Lublin 1996, s. 28-29; M. Smogorzewska, Chrystians (właść. Christians) Ludwik, w: Posłowie i senatorowie Rzeczpospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik biograficzny, red. A. K. Kunert, t. I, Warszawa 1998, s. 276-277; Nekrolog, „Życie Warszawy”, nr 238, 6 października 1959; Z. R. Muszyński, Ludwik Christians: Wspomnienie (1902- 1959) , „Gazeta Wyborcza” Lublin, nr 59, 10 marca 2004; J. Durka, Aparat bezpieczeństwa wobec Ludwika Christiansa (1902-1959) byłego prezesa Polskiego Czerwonego Krzyża i posła na Sejm RP, w: Druga Rzeczpospolita w ujęciu multidyscyplinarnym. Księga Jubileuszowa dr. hab. Henryka Lisiaka, red. K. Prętki, A. Czabański, E. Baum, Poznań 2019, s. 165-182; Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1943-1989, t. 1, Warszawa 2002, s. 115, 195, 245, 291; t. 3, Warszawa 2006, s. 99; A. Słomkowski, Wspomnienia z czasów pełnienia obowiązków rektora KUL, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1944-1952. Wspomnienia i relacje, red. J. Ziółek, Lublin 1999, s. 27; Z. Abramek, Powstanie i działalność Polskiego Czerwonego Krzyża (1912-1951), Warszawa 2001, s. 165-166, 223.

Dobrowolski,Żołnierz służby miłosierdzia, Dodatek Specjalny IPN „Niezależna Gazeta Polska” 2007, nr 19, s. VII-VII (https://www.panstwo.net/1238-zolnierz-sluzby-milosierdzia)

 

 

Irena Wodzianowska


WSPÓŁPRACA

ikona
ikona
ikona
ikona
ikona