Urodził się 8 września 1954 r. w Pszczółkach k. Gdańska, w rodzinie robotniczej, jako syn Stanisława i Heleny z d. Szczepanik. Po ukończeniu Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej w Pszczółkach, uczęszczał w latach 1969-1973 do Liceum Ogólnokształcącego w Pruszczu Gdańskim, gdzie uzyskał świadectwo maturalne. Następnie kontynuował naukę w Zespole Szkół Łączności im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (do 1972 r. tzw. Pomaturalne Studium Łączności, następnie Policealne Studium Zawodowe w Gdańsku) na kierunku teletransmisja, którą przerwał po roku i 8 września 1974 r. wstąpił do nowicjatu Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (Księża Pallotyni) w Ząbkowicach Śląskich. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w Wyższym Seminarium Duchownym Stowarzyszenia w Ołtarzewie. Pierwszą konsekrację złożył w Ołtarzewie 8 września 1976 r., a wieczną 28 września 1980 r. 24 marca 1981 r. uzyskał tytuł magistra teologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie pracy Synod prowincjonalny w Łowiczu w 1556 roku napisanej pod kierunkiem o. prof. Henryka Damiana Wojtyski CP. Święcenia kapłańskie przyjął 2 maja 1981 r. w kościele seminaryjnym w Ołtarzewie z rąk kard. Franciszka Macharskiego.

Po święceniach, dekretem władz zakonnych, został delegowany na placówkę duszpasterską pallotynów w Lublinie (parafia pw. Wieczerzy Pańskiej), a od 1982 r. podjął studia w Instytucie Historii Kościoła KUL, otrzymując 8 czerwca 1984 r. licencjat. 1 października 1985 r. został zatrudniony w KUL jako asystent w Katedrze Dziejów Teologii. W tym samym czasie został mianowany wykładowcą historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym w Ołtarzewie. 16 czerwca 1986 r. uzyskał stopień naukowy doktora teologii na podstawie dysertacji Książki teologiczne wydrukowane w oficynach polskich do połowy XVI wieku (cz. 1: Opracowanie; cz. 2: Katalog druków), napisanej pod kierunkiem o. prof. H. D. Wojtyski. Na początku roku akademickiego 1991/1992 został zatrudniony jako adiunkt. W roku akademickim 1992/1993 przebywał na stypendium naukowym w Polskim Instytucie Historycznym w Rzymie. 26 lutego 2002 r. przeprowadził kolokwium habilitacyjne na podstawie rozprawy Pallotyni w Polsce w latach 1907-1947, a 20 grudnia objął kierownictwo Katedry Dziejów Teologii KUL. W 2004 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym KUL.

Ks. Janusz Dyl angażował się w działalność duszpasterską, m.in. jako kaznodzieja, rekolekcjonista oraz kapelan grup religijnych (był moderatorem grupy charyzmatycznej „Effatha”, wywodzącej się z Ruchu „Światło-Życie”, a w czasie wakacji brał udział w obozach formacyjnych wspólnot wieczernikowych). W międzyczasie był dwukrotnie opiekunem studentów na Wydziale Teologii KUL.

Pełnił także wiele ważnych funkcji w Stowarzyszeniu Apostolstwa Katolickiego Prowincji Zwiastowania Pańskiego, m.in. rektora domu zakonnego w Lublinie przy ul. Bohaterów Monte Cassino (w l. 1990-1991) i tzw. II radcy Wspólnoty Pallotyńskiej przy Al. Warszawskiej w Lublinie (do 2002 r.).

Równocześnie wydawał publikacje książkowe oraz artykuły z zakresu historii Kościoła, wygłaszał referaty i podejmował wykłady zlecone. Od 2002 r. był także wykładowcą historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Marianów w Lublinie. Jednocześnie wykładał historię Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym Prowincji Krakowskiej Zakonu Ojców Karmelitów Bosych w Lublinie oraz Instytucie Teologii Apostolstwa w Ołtarzewie (ITA). Pod jego kierunkiem powstało 64 prac magisterskich, ponadto był recenzentem wielu magisteriów oraz doktoratów. Współpracując z Międzywydziałowym Zakładem Leksykografii KUL był odpowiedzialny za dział Dzieje Teologii w Encyklopedii katolickiej.

Do jego ważniejszych publikacji należą: Książki patrystyczne wydrukowane w oficynach polskich do połowy XVI wieku (Lublin 1986), Sobory powszechne w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa (Tarnów 1997) oraz Pallotyni w Polsce w latach 1907-1947 (Lublin 2001), która jest pierwszym całościowym opracowaniem historii pallotynów na ziemiach polskich w tym okresie. Opublikował wiele artykułów w czasopismach naukowych i popularnonaukowych, takich jak m.in.: „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, „Być sobą”, „Collectanea Theologica”, „Communio”, „Królowa Apostołów”, „Mały Apostoł”, „Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej”, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, „Vox Patrum” oraz „W drodze”. Jest również autorem wielu haseł do Encyklopedii katolickiej, m.in.: biogramów papieży, Ojców Kościoła i teologów. W ramach badań naukowych opublikował serię przyczynków dotyczących dziejów oraz działalności pallotynów (m.in. o szkolnictwie i założycielu Wincentym Pallottim). Na zlecenie Konferencji Episkopatu Polski przetłumaczył z języka angielskiego na polski przemówienia papieskie Jana Pawła II. Wygłaszał referaty na sesjach i zjazdach naukowych, m.in. w: Lublinie, Ołtarzewie, Paryżu i Wadowicach.

Należał do międzynarodowej Komisji Historycznej Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (Commisione Storica della Società dell’ Apostolato Cattolico), Instytutu Pallottiego oraz Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiej Akademii Nauk, a także Towarzystwa Naukowego KUL. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się na trzech zagadnieniach badawczych: polskie drukarstwo teologiczne XV-XVIII w., szkolnictwo teologiczne w Polsce oraz dzieje pallotynów w Polsce i na świecie. Podejmował się również opracowań kontrowersyjnych zagadnień, m.in.: inkwizycja hiszpańska, papieżyca Joanna czy zło w Kościele.

Zmarł nagle 20 lutego 2005 r., w niedzielę, w domu zakonnym w Lublinie przy ul. Bohaterów Monte Cassino (na skutek wewnętrznego wylewu). Mszy pogrzebowej, koncelebrowanej 23 lutego w kościele parafialnym pw. Wieczerzy Pańskiej przez ponad 100 księży, przewodniczył biskup pomocniczy lubelski Mieczysław Cisło.

Przez znajomych, studentów i wiernych lubiany był za specyficzne poczucie humoru. Zapisał się w pamięci wielu osób jako kapłan i człowiek wyjątkowej dobroci, otwartości, przepełniony szacunkiem, zawsze dostępny oraz pomocny dla każdego. Szczególnie wspierał młodzież studencką, dla której miał zawsze czas, często rezygnując z innych zaplanowanych zajęć. Zawsze miał szczery, ciepły i ujmujący uśmiech, który zachęcał każdego do nawiązywania bliższego z nim kontaktu. Zgodnie z życzeniem testamentowym został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.

Bibliografia: S. Tylus, Leksykon polskich pallotynów (1915-2012), Ząbki-Poznań 2013, s. 163-166; tenże, Dyl Janusz SAC, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 188; tenże, Dyl Janusz, Słownik polskich teologów katolickich, red. T. Błaszczyk, W. Gliński, J. Mandziuk, t. 10: 2004-2013, Warszawa 2019, s. 275-280 (bibliografia publikacji); M. R. Górniak, Dyl Janusz Marian, w: Słownik biograficzny miasta Lublina, t. IV, red. P. Jusiak, M. Sioma, J. Ternes, Lublin 2014, s. 46-47 (bibliografia); R. Prejs, Katedra Dziejów Teologii, w: Rola i miejsce Instytutu Historii Kościoła KUL w historiografii, red. J. Walkusz, Lublin 2010, s. 125-126, 131-135.

http://www.bu.kul.pl/ks-janusz-dyl-sac-1954-2005-sylwetka-i-publikacje,art_11156.html

https://libermortuorum.pl/zmarli.php?biograf=306

zdjęcie 1; zdjęcie 2

Marek Robert Górniak