Ks. Wacław Kneblewski (1887-1939)

Uniwersytet / Historia / Ośrodek Badań nad Dziejami KUL / Znani Absolwenci / J-Ł

Ks. Wacław Kneblewski (1887-1939)

Urodził się 8 września 1887 roku w Lipiczach k. Sieradza w rodzinie Ludwika i Walentyny z d. Bogdańskiej. Kształcił się w miejskiej a następnie szkole handlowej w Pabianicach. W 1904 roku wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Po ukończeniu studiów seminaryjnych 12 czerwca 1910 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Następnie pełnił posługę jako wikariusz w parafiach pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Kramsku (1910-1911), św. Floriana w Uniejowie (1911-1912) i św. Józefa Rzemieślnika w Rakowie (1912-1913). W latach 1913-1919 działał w Częstochowie, gdzie był prefektem w Gimnazjum Żeńskim Tekli Busz, katechetą w Gimnazjum Żeńskim Wacławy Chrzanowskiej i kapelanem domu starców i domu sierot św. Kazimierza. Pełnił też funkcję członka zarządu instytucji dobroczynnej Doraźna pomoc oraz wykładał historię Polski na tzw. kursach dla analfabetów organizowanych przez Towarzystwo Opieki Szkolnej oraz angażował się w prace Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan. Prowadził również działalność kaznodziejską i był redaktorem “Kuriera Częstochowskiego”.

W latach 1919-1922 odbył studia z zakresu prawa kanonicznego na Wydziale Prawa i Nauk Moralnych Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1919-1922, które ukończył z tytułem licencjata (7 czerwca 1922 r.). W trakcie studiów pełnił obowiązki kapelana Szpitala Wojskowego nr 3 w Lublinie (1919-1920), był również referentem oświatowym w Szpitalu Okręgowym.

W 1920 roku we współpracy z rektorem Idzim Radziszewskim i wielkim kanclerzem UL biskupem Marianem Fulmanem, którego poznał w czasie pobytu w Częstochowie, gdzie Fulman w latach 1907-1918 sprawował obowiązki duszpasterskie, rozpoczął akcje promujące wszechnicę wśród amerykańskiej Polonii. Został wysłannikiem rektora i wielkiego kanclerza UL do USA (jako delegat Biskupi i Uniwersytecki), gdzie prowadził kwesty na rzecz powstałego zaledwie kilka lat wcześniej uniwersytetu. Był już znany tamtejszej polonijnej społeczności, gdyż był stałym współpracownikiem „Dziennika Chicagoskiego” publikującym na jego łamach teksty o charakterze patriotycznym. W ramach podróży rozpoczętej we wrześniu 1920 i zakończonej w lutym 1921 roku odwiedził polską społeczność przy aprobacie i wsparciu pierwszego polskiego biskupa w USA Pawła Rhodego. Podróż Kneblewskiego była szczegółowo relacjonowana w polonijnej prasie, a jej celem było zapoznanie polonijnej społeczności z ideą Uniwersytetu i proszenie o wsparcie finansowe z przeznaczeniem na stypendia dla studentów wracających z frontu wojny polsko-bolszewickiej.

Oprócz akcji promujących wspieranie UL, prowadził wykłady na temat sytuacji Polski (odzyskanie niepodległości, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka), zachęcając do odwiedzenia ojczyzny m.in. polskich szkołach parafialnych, w Akademii św. Rodziny SS. Nazaretanek w Chicago, Kolegium św. Stanisława, w siedzibie Związku Polek w Ameryce, Związku Narodowego Polskiego, Zjednoczenia Polskiego Rzymskokatolickiego. Głosił również kazania w kościołach i brał udział w wiecach.

Na trasie półrocznej podróży znalazły się m.in. parafie polskie w Chicago, Milwaukee, South Milwaukee, Syracuse i kilku miast stanu Nowy Jork oraz Detroit, Filadelfii, Buffalo, Los Angeles, Syracuse, Green Bay, St Louis, Omaha, Kansas City, San Francisco, Minneapolis, St Paul, South Bend, a także zakład salezjański w Ramsey w New Jersey i siedziba franciszkanów konwentualnych w Pulaski, Wisconsin. Jego działalność w czasie pierwszej podróży zaowocowała powstaniem Kółka Przyjaciół Uniwersytetu Lubelskiego przy Kolegium św. Stanisława, które postawiło sobie za cel wspieranie finansowe i moralne lubelskiej wszechnicy i na którego czele stanął ks. Tadeusz Ligman. Po przyjeździe do Polski głosił odczyty o życiu Polonii amerykańskiej.

W ramach drugiej podróży w imieniu rektora i wielkiego kanclerza Uniwersytetu w 1922 w celu zebrania funduszy na remont koszar świętokrzyskich odwiedził wschodnie wybrzeże USA – 29 polskich parafii w stanach Nowy York, Pensylwania, New Jersey i Connecticut (m.in. w Brooklyn, Newark, Elmhurst, Passaic, Buffalo, Staten Island, New Britain) oraz Chicago i Milwaukee.

Po wypełnieniu zadań delegata pozostawał w USA do 1925 roku. W tym czasie rozpoczął studia doktoranckie z zakresu prawa kanonicznego na Catholic University of America oraz pełnił funkcję redaktora „Kuriera Narodowego” wydawanego w Nowym Yorku. Na waszyngtońskim uniwersytecie prowadził akcje popularyzujące kulturę polską: zorganizował wystawę i koncert, w ramach którego wystąpili polscy artyści, m.in śpiewak Adam Didur. Wówczas też prowadził kwestę m.in. na budowę gmachu gimnazjum św. Jana Długosza we Włocławku. Był współorganizatorem wspólnego dla wielu instytucji polonijnych forum – Kongresu Wychodźstwa Polskiego, który odbył się w dniach 21-23 kwietnia 1925 r. w Detroit, w celu wypracowania sposobów na utrzymanie polskości w Ameryce. Podczas Kongresu powołano Polską Radę Opieki Społecznej w Ameryce.

Po powrocie do Polski rozpoczął współpracę z redakcją „Słowa Kujawskiego” i prowadził działalność odczytową na temat społeczeństwa i religijności w Stanach Zjednoczonych.

W 1928 wyjechał na Bałkany w celu zbadania stanu polskich parafii, gdzie prowadził również działalność misyjną. W czasie pobytu na południu Europy zainteresował się jugosłowiańską kulturą i jej pokrewieństwem z kulturą polską, nauczył się języka serbsko-chorwackiego.

Prace na rzecz zacieśnienia kontaktów Polski i Jugosławii kontynuował po powrocie do kraju, gdzie w 1931 założył Ligę Stowarzyszeń Polsko-Jugosłowiańskich oraz zorganizował kongres przyjaźni polsko-jugosłowiańskiej w Poznaniu. Od 1932 był redaktorem naczelnym Rocznika Polsko-Jugosłowiańskiego wydawanego przez Ligę Stowarzyszeń Polsko-Jugosłowiańskich w Warszawie. Za tę działalność został odznaczony Orderem Korony Jugosłowiańskiej. W latach 1928-1932 pracował także w Katolickiej Agencji Prasowej (KAP). Kilkakrotnie brał również udział w Kongresach Eucharystycznych (Chicago, 1926; Zagrzeb, 1931; Dublinie, 1932).

W 1932 został proboszczem parafii w Nieszawie, gdzie prowadził działalność społeczną i angażował się w akcje podnoszenia lokalnej świadomości historycznej i ożywienia kulturalnego nieszawskiej społeczności. W tym celu założył Towarzystwo Miłośników Nieszawy, którego głównym przedsięwzięciem było utworzenie regionalnego muzeum w dawnym dworku malarza Stanisława Noakowskiego. Również z inicjatywy u ks. Kneblewskiego organizowano szereg wydarzeń kulturalnych: odczyty, wystawy, a nawet koncerty. Wydana została również seria pocztówek prezentująca widoki miasta. Proboszcz przyczynił się także do odnowienia i uratowania wielu nieszawskich zabytków ruchomych, które dzięki jego zabiegom przetrwały II wojnę światową. Odnowił również kościół i wyremontował budynki parafialne. Zaangażował się w ożywienie kultu królowej Jadwigi. Działalność ks. Kneblewskiego doprowadziła do powstania Nieszawskiego Towarzystwa Oświaty Zawodowej, Szkoły Kupieckiej (1938) i Nieszawskiego Towarzystwa Kupców Polskich (1939).

Bogata działalność pisarska ks. Kneblewskiego obejmuje głównie artykuły drukowane w „Ateneum Kapłańskim”, „Kronice Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, „Polaku Katoliku”, „Rodzinie Polskiej”, „Przeglądzie Katolickim”, „Głosie Eucharystycznym”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Zgodzie”, „Prądzie”, „Kurierze Warszawskim”, „Dzienniku Chicagoskim”, „The Washington Times”. Jest też autorem licznych felietonów radiowych oraz opracowań z zakresu pedagogiki: Wychowanie i szkoła (1912); Szkice pedagogiczne (1917). Wśród innych publikacji należy wymienić m.in. Freski Dankwarta: pieśń malarska na sklepieniach bazyliki jasnogórskiej (1914); Z nad polskiego Bałtyku: szkic turystyczny (1920); Kongres wychodźtwa Polskiego (1925); Religijne oblicze Jugosławji (1933); Akcja Katolicka w Słowenii (1934), U źródeł świętej rzeki: (szkice z podróży po Palestynie) (1934).

Kneblewski został aresztowany razem z innymi przedstawicielami nieszawskiej inteligencji i duchowieństwa 21 października 1939 r. powróciwszy do miasta po początkowej ewakuacji do Warszawy. Mimo oczywistego niebezpieczeństwa – jego nazwisko znalazło się na liście osób wskazanych do aresztowania w ramach akcji eksterminacji polskiej inteligencji – nie chciał zostawiać swoich parafian bez opieki. Był przetrzymywany w Aleksandrowie Kujawskim, Toruniu i Świeciu, skąd przewieziono go do klasztoru werbistów w Górnej Grupie, gdzie Niemcy utworzyli obóz przejściowy dla polskiej inteligencji z Kujaw i Pomorza. Tam lub w pobliskim lesie Mniszek został rozstrzelany 18 listopada 1939, obok 13 innych księży. Ks. Kneblewski nie ma grobu, ponieważ zwłoki pomordowanych zakopywano w zbiorowej mogile, zaś wobec wycofywania się armii niemieckiej część z nich została wydobyta i spalona. W kościele parafialnym św. Jadwigi w Nieszawie znajduje się tablica upamiętniająca jego osobę.

https://polona.pl/item/afisz-incipit-w-wielkiej-auli-uniwersytetu-lubelsk-w-dniu-6-b-m-t-j-we-czwartek,MTI1ODM2ODAz/0/#info:metadata

Bibliografia: Archiwum Uniwersyteckie KUL, Akta Osobowe Studentów, PK 406; P. J. Badura, Kneblewski Wacław, SPTK, t. 6, red. L. Grzebień, Warszawa 1983 (wykaz publikacji); F. German, Kneblewski Wacław, PSB, t. 13, s. 114-115; K. Rulka, Kneblewski Wacław, Słownik Biograficzny Katolicyzmu Społecznego w Polsce, t. 2, Lublin 1994, s. 29; E. Walewander, Kneblewski Wacław, EK, t. 9, Lublin 2002, kol. 201-202; tenże, Kneblewski Wacław, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 1, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 489-490; M. Pawelec, Wyryte w sercu. Pamięci pracowników, studentów i absolwentów KUL, poległych w obronie Ojczyzny i zamordowanych przez totalitarne reżimy nazistowskich Niemiec i komunistycznego Związku Sowieckiego w latach 1939-1945, Lublin 2021, s. 71; M. Ceglarek, Kapelani Wojska Polskiego z okresu wojny polsko-sowieckiej 1919-1921, Warszawa 2021, s. 97-99, 175, 280; T. J. Lis, Wybrane polsko-jugosłowiańskie organizacje w okresie międzywojennym, “Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 56 (1)2021, s. 69-92; F. Kwaśniak, Starania Polskiego duchowieństwa o poprawę życia duchowego Polaków w Bośni, (cz. III), „Perspectiva” 18 (2011), nr 1, s. 304-315.