А. Дембиньский, М. Пытер, Визионер и реалист. Об Эгидии Радзишевском — создателе Люблинского католического университета, Люблин 2021, Wydawnictwo KUL, Lublin 2021, ss. 136.

Nakładem Wydawnictwa KUL ukazała się publikacja: Об Эгидии Радзишевском — создателе Люблинского католического университета [А. Дембиньский, М. Пытер, Визионер и реалист. Об Эгидии Радзишевском — создателе Люблинского католического университета, Люблин 2021 (Wydawnictwo KUL; tłumaczenie na język rosyjski: Алексей Давтян; ss. 136)]. Autorami książki są: ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński i dr hab. Magdalena Pyter (prof. KUL).

Obydwoje autorzy są pracownikami badawczo-dydaktycznymi Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zainteresowania naukowe ks. prof. Antoniego Dębińskiego koncentrują się głównie na problematyce z zakresu historii prawa i prawa rzymskiego, zaś badania obejmują zagadnienia z obszaru prawa kanonicznego, rzymskiego prawa karnego, sakralnego, historii i współczesności prawa rzymskiego oraz europejskiej kultury prawnej. W latach 2012-2020 ks. A. Dębiński pełnił funkcję rektora KUL. Poszukiwania naukowe dr hab. Magdaleny Pyter obejmują historię prawa, prawnohistoryczne ujęcie szkolnictwa wyższego oraz prawo szkolnictwa wyższego i nauki w aspekcie dogmatycznym.

Publikacja jest tłumaczeniem na język rosyjski książki wydanej w ubiegłym roku  (A. Dębiński, M. Pyter, Wizjoner i realista. O Idzim Radziszewskim – twórcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2020,  ss. 136). Nakładem tego samego wydawnictwa praca ukazała się w wersji angielskojęzycznej [A Visionary and Realist. Idzi Radziszewski - Founder of the Catholic University of Lublin; Wydawnictwo KUL, Lublin 2020, tłumaczenie na język angielski: Konrad Szulga], zaś włoskie wydawnictwo Sette Citta z Viterbo wydało: Visionario e realista. Idzi Radziszewski – fondatore dell’ Universita Cattolica di Lublino, Viterbo 2020 (tłumaczenie na język włoski: Krystyna Kozak, Maria Grazia Gabelli). Dotychczasowe edycje zostały skierowane do szerokiego grona osób zainteresowanych dziejami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz postacią i działalnością jej pierwszego rektora ks. Idziego Radziszewskiego.

Wydając książkę po rosyjsku, w zamiarze autorów było dotarcie do środowiska Polonii, zamieszkującego tereny Rosji. Ważną przesłanką była myśl, aby historię tworzenia pierwszej w odrodzonej Polsce uczelni katolickiej, zaprezentować m. in. Polakom mieszkającym w Petersburgu, gdzie ks. Idzi Radziszewski przez lata studiował a następnie był wykładowcą i rektorem Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej. Rosyjskojęzyczne wydanie książki zbiegło się ze 150. rocznicą urodzin pierwszego rektora KUL, zaś wszystkie wydania nawiązują do niedawnego jubileuszu 100-lecia lubelskiej Alma Mater.

Książka ma charakter albumowy. A. Dębiński i M. Pyter do podjętej tematyki wprowadzili nowe ujęcia; to co zwraca uwagę, to wielostronny (społeczny, polityczny, religijny) kontekst w którym osadzili postać pierwszego rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Autorzy postanowili poprowadzić czytelnika przez różne miejsca i  przedstawić sylwetki osób, dotychczas mało znanych, którzy towarzyszyli ks. Radziszewskiemu przy realizacji idei powołania do życia nowej Wszechnicy.

Rozpoczynając lekturę czytelnik napotyka na opis podłódzkiej wsi Bratoszewice – miejsca urodzenia ks. Radziszewskiego. Kontekst miejsca i czasu jest tutaj istotny, ukazuje bowiem cały szereg okoliczności i uwarunkowań, które wpłynęły na jego późniejsze życie. Z tych samych racji przedstawiono seminarium we Włocławku i Akademii Duchownej w Petersburgu, stanowiących miejsca studiów przyszłego rektora KUL. Autorzy opisują także Institut Superieur de Philosophie w Leuven, gdzie w latach 1898-1900 ks. Radziszewski zdobywał specjalistyczne wykształcenie i akademicki i europejski  szlif.  Kolejno, autorzy pieczołowicie opisują pracę duszpasterską i naukową ks. Idziego, we Włocławku i w nadnewskiej stolicy Imperium Carów.

Zwraca uwagę fakt, że przedstawiając kolejne miejsca życia Idziego Radziszewskiego, autorzy w sposób nad wyraz dbały malują krajobrazy, miejsca i wydarzenia pozwalające oddać ówczesną rzeczywistość. W podobnej konwencji – niezwykle plastycznie - prezentują Petersburg. W książce pojawia się także obraz Lublina  z okresu wchodzenia miasta i kraju w rzeczywistość odzyskanej po czasach zaborów niepodległość. Dalej czytelnik jest wprowadzany w całą skomplikowaną i trudną, czasem niweczącą nadzieję co do rezultatu, procedurę organizowania Uniwersytetu w Lublinie. Skrupulatnie, niemal dzień po dniu i zdarzenie po zdarzeniu autorzy przedstawili okoliczności  związane z powstaniem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, pierwszą inauguracją, przeprowadzką z siedziby tymczasowej do gmachu przy Alejach Racławickich oraz zabiegami o nadanie uprawnień do udzielania stopni naukowych. Przywołali też ostatnie tygodnie i dni krótkiej, bo niespełna czteroletniej działalności Radziszewskiego w Lublinie, zakończone chorobą i śmiercią. Przedstawiając niezwykłą i charyzmatyczną  postać ks. Radziszewskiego, wizjonera twardo stąpającego po ziemi,  A. Dębiński i M. Pyter przywołali także sylwetki wielkodusznych i szczodrych filantropów, głównych fundatorów KUL – Karola Jaroszyńskiego i Franciszka Skąpskiego.

Do tekstu został dołączony bogaty materiał ikonograficzny. Wykorzystane zostały dokumenty pochodzące z Archiwum KUL, Biblioteki Uniwersyteckiej KUL oraz – niemal nigdzie jeszcze niepublikowane - dokumenty z Rosyjskiego Państwowego Historycznego Archiwum w Petersburgu oraz Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego miasta Petersburga, a także z Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie. Wykorzystany został również materiał archiwalny z Archiwum Akt Nowych w Warszawie i Archiwum Politechniki Warszawskiej. Zasób ten został wzbogacony o fotografie poszczególnych osób, uroczystości i miejsc. Część fotografii to zdjęcia współczesne – kolorowe, oddające życie dzisiejszego Leuven, Petersburga czy Lublina. Pozostałe, nieco wyblakłe, czarno-białe lub w kolorze sepii – znakomicie oddają klimat epoki. Warto dodać, że autorzy uzyskali dostęp do zdjęć znajdujących się w archiwum rodzinnym Jaroszyńskich z Krakowa, ale również do oryginalnych fotografii wykonanych przez Aleksandra Gantnera, studenta prawa z początkowego okresu działania Uczelni. Tekst główny dopełniają wyeksponowane w tekście krótkie cytaty wypowiedzi ks. Radziszewskiego i elegancka w swym minimalizmie okładka, eksponująca jedną tylko czarno-białą fotografię, ukazującą z lotu ptaka budynki KUL z okresu objęcia nowej siedziby przez uczelnię.