Urodził się 8 stycznia 1931 r. w Kołomyi. Jego ojciec, Mieczysław Brykowski (1893-1963) był studentem Studium Nauczycielskiego w Kołomyi i uczestnikiem walk o niepodległość Polski. W okresie międzywojennym pracował na kolei. W połowie kwietnia 1945 r. rodzina Brykowskich wyjechała z Kołomyi do Polski – najpierw do Wrocławia, skąd przejechali do Poznania, a ostatecznie osiedli w Radomiu. Tam, w 1950 r., Ryszard Brykowski ukończył Szkołę Ogólnokształcącą stopnia licealnego im. Jana Kochanowskiego (matura typu przyrodniczego). Przez długie lata był wiązany z harcerstwem (Związek Harcerstwa Polskiego w latach 1945–1949 w Radomiu oraz w Warszawie w latach 1957–1961 i 1968). W latach 1950–1955 studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Uczęszczał na wykłady profesorów tj.: Stefan Nosek, Piotr Bohdziewicz, ks. Józef Pastuszka, Czesław Strzeszewski, Andrzej Wojtkowski, Rajmund Gostkowski. Pracę magisterską „Kościół parafialny w Piotrawinie (monografia architektoniczna)” napisał pod kierunkiem prof. Bohdziewicza, a 28 stycznia 1955 r. otrzymał tytuł magistra z oceną bardzo dobrą. W kwietniu zdał egzamin na aspiranturę, temat jego pracy miał brzmieć „Kościół i klasztor pokamedulski w Rytwianach”. Ostatecznie, ponieważ ówczesne przepisy zabraniały łączyć pracę zarobkową ze studiami doktoranckimi (w sprawozdaniu z przebiegu prac podkreślał brak funduszy na zgromadzenie materiałów ikonograficznych i inwentarzowych), w 1956 r. odszedł z KUL i wyjechał do Warszawy. Początkowo zatrudnił się w Biurze Ochrony Zabytków i Muzeów jako inspektor. Od 1957 r. przez 45 lat nieprzerwanie związany był z Instytutem Sztuki PAN. Pracował w wielu działach i na różnych stanowiskach, często kierowniczych, m.in. w Zespole Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. W tymże Instytucie uzyskał doktorat (1977), habilitował się natomiast na Politechnice Wrocławskiej. Na KUL powrócił na krótko w latach 1980-1982, prowadząc zajęcia zlecone dla studentów historii sztuki: wykład monograficzny „Dzieje drewnianej architektury sakralnej w Polsce”, konwersatorium i seminarium.

Zainteresowania badawcze Ryszarda Brykowskiego skupiały się na historii architektury drewnianej, inwentaryzacji i konserwacji zabytków. Gdy upadł Związek Sowiecki, postanowił ratować zabytki sztuki polskiej na Ukrainie. W ramach Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” stworzył Ośrodek do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju (1993–2009), którego był kierownikiem. Ośrodek, wspierany finansowo przez Senat Rzeczpospolitej Polskiej oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, był organem doradczym w zakresie odbudowy i konserwacji zabytków, popularyzował wiedzę o narodowych dobrach kultury i nagłaśniał potrzebę ich ochrony. W ramach jego działalności przeprowadzono inwentaryzacje pomiarowe i remonty kilkunastu polskich kościołów na Ukrainie, sporządzano dokumentacje i przeprowadzono konserwacje kilkuset zabytków malarstwa i rzeźby, a także polskich cmentarzy. Oprócz tego Ryszard Brykowski był pomysłodawcą stworzenia Zespołu Drewnianej Architektury Sakralnej w Polsce w Instytucie Sztuki oraz serii wydawniczej „Inwentarz Drewnianej Architektury Sakralnej w Polsce”. W jego dorobku znajduje się wiele cenionych tekstów dotyczących architektury drewnianej, szczególnie cerkiewnej i łemkowskiej, na ziemiach południowo-wschodnich Rzeczypospolitej. Jego zainteresowania badawcze dotyczyły także dziejów Pokucia i Huculszczyzny, kraju swojego dzieciństwa. Napisał: 49. Pułk Strzelców w Kołomyi, Pruszków 1992; Kołomyja. Jej dzieje i zabytki, Warszawa 1998; reaktywował także periodyk „Gazeta Kołomyjska”.

Ryszard Brykowski to autor ok. 350 publikacji oraz 120 opracowań naukowo-badawczych. W 1994 r. uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych. Był członkiem wielu organizacji, m.in. Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków oraz Honorowym Członkiem Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS (Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych). Nie zrezygnował także w kontaktów z harcerstwem – w 1981 r. założył Niezależny Ruch Harcerski, a w latach 1989–1995 był członkiem założonej przez siebie Rady Naczelnej Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.

Odznaczony następującymi wyróżnieniami: Nagrodą im. św. Brata Alberta-Adama Chmielowskiego (1979), Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1991), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999), Złotym Medalem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” na rzecz Polaków poza Krajem (2000), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006), Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego (2007), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2010).

Ryszard Brykowski zmarł 5 sierpnia 2017 r. w Warszawie, pochowany jest na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym.

Bibliografia: Archiwum Uniwersyteckie KUL, akta studenckie Ryszarda Brykowskiego (10586); Archiwum Uniwersyteckie KUL, akta pracownicze Ryszarda Brykowskiego (A-1587 (1980-1982)); S.S. Nicieja, Kresowa Atlantyda, t. 4, Opole 2014, s. 94–96; Brykowski Ryszard, w: Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3881287 [dostęp 2.04.2020]; Zmarł Profesor Ryszard Brykowski, „Gazeta Wyborcza” 10.08.2017, https://radom.wyborcza.pl/radom/7,48201,22214825,zmarl-profesor-ryszard-brykowski.html [dostęp: 2.04.2020]

Paulina Byzdra-Kusz