Urodził się 23 lutego 1932 r. w Gliniku na Podkarpaciu w rodzinie chłopskiej Franciszki i Józefa. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Wielopolu Skrzyńskim, a następnie do szkoły średniej w Ropczycach. Studia historyczne na KUL ukończył w 1956 r. uzyskaniem stopnia magistra historii na podstawie pracy nt.: Rozwój sieci parafialnej w archidiakonacie radomskim w średniowieczu. W 1963 r. uzyskał na UMCS tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy nt.: Osadnictwo i formowanie się sieci parafialnej w Łukowskiem do końca XVI wieku, a w 1970 r. na Uniwersytecie Warszawskim - tytuł doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii nowożytnej Polski na podstawie pracy nt.: Struktura i funkcje parafii w Polsce od końca XVI do XVIII wieku. Kolejnymi szczeblami kariery naukowej był stopień profesora nadzwyczajnego (1983 r.) oraz profesora zwyczajnego (1992 r.).

W latach 1956-1961 pracował jako asystent w Instytucie Geografii Historycznej Kościoła w Polsce (obecnie: Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce), a w latach 1961-2005 związany był pracą zawodową z dwoma wydziałami – Wydziałem Nauk Humanistycznych i Wydziałem Nauk Społecznych. Na WNH pracował: w l. 1961-1963 - w Katedrze Historii Średniowiecznej (Sekcja Historii), w l. 1963-1972 - w Katedrze Historii Kultury Polskiej (Sekcja Historii), w l. 1972-1984 - w Katedrze Historii Szkolnictwa i Wychowania (Sekcja Historii), w l. 2000-2005 - w Katedrze Dydaktyki Historii i Historii Szkolnictwa (Instytut Historii), a na WNS: w l. 1984-2000 - w Katedrze Historii Wychowania (Sekcja, od 1996 r. Instytut Pedagogiki). W zakresie administracyjnym pełnił funkcje: kierownika (kilkukrotnie) Sekcji Historii (obecnie: Instytut Historii), kierownika Katedry Historii Szkolnictwa i Wychowania w l. 1972-1984, a następnie jej kuratora w l. 1984-2000 i ponownie kierownika w l. 2000-2005 (Katedra Dydaktyki Historii i Historii Szkolnictwa). W l. 1984-2000 sprawował kierownictwo Katedry Historii Wychowania.

Warsztat badawczo-naukowy doskonalił w trakcie krajowych i zagranicznych wyjazdów stażowych i archiwalnych. Był zaangażowany w prace m.in.: Międzynarodowej Komisji Historii Porównawczej Kościołów (CIHEC), Komisji Historii Porównawczej Kościołów przy Komitecie Nauk Historycznych PAN oraz Komisji Geografii Historycznej przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. Od 1996 r. pełnił funkcję rzeczoznawcy ministerialnego ds. wydawania opinii kwalifikujących podręczniki szkolne do nauki historii. W 1997 r. został nagrodzony indywidualną nagrodą Ministra Edukacji Narodowej, a w 2002 r. - Medalem Komisji Edukacji Narodowej za zasługi dla oświaty i wychowania.

W zakresie działalności dydaktycznej prowadził zajęcia z historii nowożytnej oraz dziejów wychowania, a wiedzę i warsztat historyczny kształcił u uczestników seminarium magisterskiego i doktorskiego, zwłaszcza w odniesieniu do historii Kościoła, szkolnictwa i wychowania. Odpowiadał za organizację i funkcjonowanie programu specjalizacji nauczycielskiej w Instytucie Historii. Jest autorem podręcznika akademickiego Historia wychowania, t. 1: Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, Kraków 2004 (Wyd. I). W nurcie badań nad historią oświaty pozostaje również seria wydawnicza „Prace z Historii Szkolnictwa w Polsce” (od 2010 jako: „Prace z Dziejów Szkolnictwa i Opieki Społecznej w Polsce”, red. S. Surdacki) zainicjowana w 1998 r. przez Stanisława Litaka, zbierająca w jednym cyklu prace monograficzne o tematyce edukacyjnej, opiekuńczo-wychowawczej i społecznej.

Jego publikacje z zakresu historii Kościoła stanowią cenną postawę do badań nad dziejami  struktur kościelnych w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Odnoszą się zarówno do organizacji terytorialnej wspólnot religijnych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie nowożytnym, jak i społecznych funkcji parafii w epoce staropolskiej. Zwieńczeniem  wieloletnich prac kartograficzno-historycznych prof. Stanisława Litaka jest Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku (Lublin 2006).

Najważniejsze publikacje: Akta wizytacji parafii z XVI-XVIII wieku jako źródło historyczne, „Zeszyty Naukowe KUL”, 5 (1962), nr 3, s. 41-58; Struktura i funkcje parafii w Polsce, w: Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Kraków 1968, s. 259-481; Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 r., Lublin 1980; Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994; Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996; Akta wizytacji generalnej diecezji inflanckiej i kurlandzkiej, czyli piltyńskiej z 1761 roku, Toruń 1998; Parafie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno-religijne i edukacyjne, Lublin 2004; Edukacja początkowa w polskich szkołach w XIII-XVIII wieku, Lublin 2010.

Zmarł  23 lutego 2010 w Lublinie. Po uroczystościach pogrzebowych 27 lutego 2010 r. w Kościele Akademickim KUL został pochowany na Cmentarzu Rzymskokatolickim przy ul. Lipowej w Lublinie.

Bibliografia: Surdacki M., Profesor Stanisław Litak – historyk Kościoła, wychowania i szkolnictwa, w: Religie-Edukacja-Kultura. Księga Pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 5-14; Vir honestus ac bonus. Stanisław Litak 1932-2010, red. P.P. Gach, M. Surdacki, Lublin 2011; Szady B., Litak Stanisław, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, red. E. Gigilewicz, t. I, Lublin 2018, s. 629-630; Szady J., Profesor Stanisław Litak (1932-2010) – przyczynek do biografii naukowo-dydaktycznej, „Studia Paedagogica Ignatiana. Rocznik Wydziału Pedagogicznego Akademii Ignatianum w Krakowie”, 21 (2018), nr 2, s. 99-112.

https://www.kul.pl/files/1040/public/Instytut/S._Litak.pdf

https://www.kul.pl/prof-stanislaw-litak-1932-2010,art_42110.html

KUL - Biblioteka Uniwersytecka - Stanisław Litak (1932-2010) - sylwetka i publikacje

Joanna Szady