Ks. Bolesław Kumor (1925–2002)
Urodził się 1 grudnia 1925 r. w Niskowej-Szymanowicach w powiecie nowosądeckim, w wielodzietnej chłopskiej rodzinie Grzegorza i Kunegundy z d. Pasiut Kumorów. Od dziecka pracował w rodzinnym gospodarstwie. W latach 1931–1938 uczęszczał do szkoły podstawowej im. Stanisława Konarskiego w Nowym Sączu. Już wówczas przejawiał zainteresowanie historią. Państwa Kumorów do dalszego kształcenia syna przekonała kierowniczka szkoły wraz z księdzem proboszczem parafii w pobliskiej Trzetrzewinie, Sługą Bożym Janem Bardlem. W 1938 r. Bolesław Kumor rozpoczął naukę w szkole średniej w I Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Jana Długosza w Nowym Sączu, którą przerwał wybuch wojny. W latach 1940–1942 uczęszczał do tamtejszej Państwowej Szkoły Handlowej, gdzie zdał egzamin końcowy. W czasie wojny pracował w fabryce przetworów owocowych w Nowym Sączu. Był dwukrotnie aresztowany przez Gestapo (1941, 1943). Figurował na liście osób wyznaczonych do wywózki na roboty przymusowe do Niemiec – uniknął tego losu, lecz do 1944 r. musiał się ukrywać. Po zakończeniu wojny kontynuował naukę na poziomie szkoły średniej w I Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, gdzie złożył egzamin maturalny 18 lipca 1947 r. Powołanie do stanu kapłańskiego dostrzegł i umocnił w przyszłym uczonym ks. Stanisław Pieprznik z parafii Trzetrzewina. Studia filozoficzno-teologiczne Bolesław Kumor odbył również w Tarnowie, w Instytucie Teologicznym. Formację duchową zdobył w tamtejszym Wyższym Seminarium Duchownym (1947–1952). 4 maja 1952 r. w tarnowskiej katedrze przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa ordynariusza Jana Stepy. W tym samym roku uzyskał magisterium z teologii (sekcja historii Kościoła) na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Mikołaj Trąba, pierwszy prymas Polski, napisanej na seminarium prof. Tadeusza Glemmy. Na tym samym seminarium napisał także rozprawy Jan Ostroróg i reforma Kościoła w Polsce w XV w. oraz monografię rodzinnej parafii Zarys historyczny parafii Trzetrzewina i wiosek do niej należących. Pod kierunkiem tego samego promotora w latach 1952–1953 przygotował dysertację doktorską, jednak jej obrona nie odbyła się z powodu kasacji Wydziału Teologicznego na UJ. Przez kilka miesięcy 1952 r. był wikariuszem parafii w Brzesku, po czym, decyzją przełożonych, ks. Bolesław Kumor podjął studia na KUL. W 1954 r. ukończył je licencjatem z teologii moralnej i doktoratem z historii Kościoła otrzymanym na podstawie rozprawy Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej (1786-1939), napisanej pod kierunkiem ks. prof. Mieczysława Żywczyńskiego i ks. doc. Mariana Rechowicza, a wydanej w 1958 r. Studiował też na Wydziale Nauk Humanistycznych, gdzie w 1957 r. uzyskał magisterium z historii za pracę Zanik parafii w Małopolsce Południowej do końca XVI w. napisaną pod kierunkiem doc. Jerzego Kłoczowskiego i doc. Zygmunta Sułowskiego. Od 1954 r. współpracował z Komisją Wydawniczą Encyklopedii Katolickiej – opracował 42 hasła z zakresu historii Kościoła. Prowadził wykłady w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej przy KUL. W latach 1957–1959 r. był prefektem studiów w WSD w Tarnowie, kierownikiem Biblioteki Seminaryjnej oraz wice-dyrektorem tamtejszego Archiwum Diecezjalnego. W latach 1958–1960 wykładał historię liturgii w Instytucie Teologicznym w Tarnowie.
Już od momentu obrony pracy doktorskiej ks. Bolesław Kumor miał ustalony z ks. prof. Marianem Rechowiczem temat pracy habilitacyjnej (Powstanie i rozwój organizacji parafialnej w Małopolsce Południowej do końca XVI wieku), którą obronił 14 października 1959 r. Na zatwierdzenie habilitacji, z przyczyn politycznych, musiał czekać aż siedem lat. Na KUL został zatrudniony 1 lutego 1960 r. jako adiunkt habilitowany w międzywydziałowym Ośrodku Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne oraz jako wykładowca przy Katedrze Średniowiecznej Historii Kościoła na Wydziale Teologicznym. W Ośrodku ABMK zapoczątkował proces mikrofilmowania archiwaliów kościelnych. Był redaktorem pisma „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” oraz „Roczników Teologicznych” (zeszyt: „Historia Kościoła”). W 1966 r. otrzymał stopień naukowy docenta. Od 1967 do 1972 kierował Katedrą Kościoła w Starożytności Chrześcijańskiej. W latach 1968–1972 sprawował funkcję prodziekana Wydziału Teologicznego, a w latach 1972–75 i 1984–85 – kierownika Instytutu Historii Kościoła. Był także kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Czasach Nowożytnych oraz zastępcą kierownika Zakładu Badań nad Migracją i Duszpasterstwem Polonijnym przy KUL. Jednocześnie w Krakowie sprawował kierownictwo nad Katedrą Historii Kościoła w Czasach Nowożytnych i Najnowszych na Papieskim Wydziale Teologicznym (od 1981 r. PAT) w Krakowie. W 1975 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Jego działalność badawcza koncentrowała się na czterech grupach problemowych: geografia i ustrój Kościoła w Polsce, dzieje Kościoła powszechnego i polskiego, źródłoznawstwo, zagadnienie demografii historycznej. Autor ok. 700 publikacji, m.in. Granice metropolii i diecezji polskich 968–1939, Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772–1918¸ Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1789–1985 oraz popularnych podręczników Historia Kościoła i Historia Kościoła w Polsce.
Członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego KUL, Towarzystwa Naukowego Lubelskiego, Towarzystwa Naukowego w Sandomierzu, Sekcji Demografii Historycznej Komitetu Nauk Demograficznych PAN, Komisji Historii Porównawczej Kościołów w Komitecie Nauk Historycznych PAN, rady naukowej Polskiego słownika biograficznego, sekretarz Sekcji historyków Kościoła przy Polskim Towarzystwie Teologicznym, członek Komisji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem. Redaktor działu geografii i statystyki kościelnej w Encyklopedii katolickiej. Członek komitetów redakcyjnych czasopism naukowych: „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” (następnie „Roczniki Teologiczne”), „Studia Polonijne”, „Nasza Przeszłość”, „Przeszłość Demograficzna Polski”, „Analecta Cracoviensia”.
W 1982 r. ks. Bolesław Kumor otrzymał godność szambelana papieskiego, w 1994 r. – prałata papieskiego, a w 1999 r. – protonotariusza apostolskiego. Dzięki jego staraniom w 1996 r. przywrócono kolegiatę w bazylice św. Małgorzaty w Nowym Sączu. Profesor opracował dla niej statuty i opisał rolę Kapituły Kolegiackiej w kształtowaniu życia duchownego, kulturalnego i naukowego Sądecczyzny. Był kanonikiem gremialnym Kapituły Kolegiackiej w Nowym Sączu i jednocześnie jej archidiakonem.
Żył bardzo skromnie, wszelkie środki oszczędzając na ufundowanie klasztoru dla sióstr zmartwychwstanek oraz kościoła w Niskowej dla tamtejszej społeczności. Był wielkim przyjacielem młodych, wspierał ich i rozumiał, pozwalał korzystać ze swej bogatej biblioteki, udzielał ślubów parom, które poznały się na KUL-u, chrzcił ich dzieci. Spełniał się jako człowiek w posłudze kapłańskiej.
Ksiądz profesor przeszedł na emeryturę w 1997 r., a przez trzy kolejne lata prowadził seminarium doktoranckie na KUL. Zmarł 23 października 2002 r. w Lublinie. Pochowany na dziedzińcu ufundowanego przez siebie kościoła pw. św. Stanisława Kostki w rodzinnej Niskowej.
Bibliografia:
Archiwum Uniwersyteckie KUL, Referat Personalny, Kumor Bolesław ks., A715; Ksiądz Profesor Bolesław Kumor 1925–2002. Historyk Kościoła i dydaktyk, red. W.W. Żurek, Lublin 2018, s. 11–28; S. Nabywaniec, Ksiądz Bolesław Stanisław Kumor jako profesor uniwersytetu i badacz dziejów organizacji i ustroju Kościoła, „Roczniki Teologiczne” t. 43, z. 4: 1996, s. 9–12; A. Weiss, Kumor Bolesław, Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 1, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 599–600; A. Weiss, Kumor Bolesław, Encyklopedia Katolicka, t. 10, red. A. Bednarek i in., Lublin 2004, kol. 222–223.
http://www.bu.kul.pl/ks-boleslaw-kumor-1925-2002-sylwetka,art_11324.html
Paulina Byzdra-Kusz
WSPÓŁPRACA
