Władysław Panas (1947

Uniwersytet / Historia / Ośrodek Badań nad Dziejami KUL / Znani Absolwenci / P-Ś

Władysław Panas (1947–2005)

Urodził się 28 marca 1947 r. w Dębicy k. Kołobrzegu w chłopskiej, wielodzietnej rodzinie (miał trójkę starszego rodzeństwa). Był synem Józefa Panasa i Marii z d. Czesuła.W wieku siedmiu lat osierocony przez ojca, w dzieciństwie doświadczył trudnych warunków materialnych. Szkołę podstawową ukończył w 1962 r. w Dębicy, a maturę zdał w Liceum Ogólnokształcącym Kołobrzegu w 1966 r. Następnie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie ukończył trzy semestry. Uczęszczał wówczas na wykłady jednego z najlepszych polskich strukturalistów, Edwarda Balcerzana. W czasie manifestiacji poznańskiego Marca 68 został zaaresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Więziony przez dwa miesiące w Śremie k. Poznania, został relegowany z UAM. W marcu 1969 r. rozpoczął IV semestr studiów z zakresu filologii polskiej na KUL. Decyzję o przyjęciu podjął ks. rektor W. Granat na wniosek dziekana WNH, prof. J. Kłoczowskiego. Uczęszczał na wykłady profesorów wywodzących się z wileńskiej szkoły formalnej Manfreda Kridla: Ireny Sławińskiej i Czesława Zgorzelskiego. W latach 1972–1974 był zatrudniony w dziale redakcji Towarzystwa Naukowego KUL. W marcu 1973 r. uzyskał tytuł magistra na podstawie pracy pod kierunkiem prof. Stefana Sawickiego Koncepcja języka prozy Brunona Schulza (jeden z rozdziałów opublikowany w „Rocznikach Humanistycznych” 1974, nr 1). Badania nad twórczością Brunona Schulza stanowiły pierwszą, wykrystalizowaną najwcześniej, dziedzinę tematyczną jego zainteresowań badawczych. Rok później Władysław Panas zatrudnił się jako asystent stażysta przy I Katedrze Historii Literatury Polskiej. Na KUL przeszedł wszystkie stopnie naukowego awansu (1975 r. – asystent przy Katedrze Teorii Literatury, 1977 r. – starszy asystent, 1984 – wykładowca, 1989 – starszy wykładowca, 1999 – adiunkt, 2000 – profesor nadzwyczajny, 2002 – profesor zwyczajny). Zainteresowanie zagadnienieniami metodologicznymi i teoretycznoliterackim, szczególnie metodą strukturalno-semiotyczną, zwłaszcza w wersji zaprezentowanej przez szkołę tartusko-moskiewską przekuł w pracę nad dysertacją doktorską. Semiotykę rozumiał jako styl myślenia, oparty na założeniu, że rzeczywistość ma charakter znakowy. W 1976 r. wyjechał na miesiąc do Moskwy, gdzie spotkał się m.in. z badaczami tej dziedziny Borisem Uspienskim i Jurijem Łotmanem. Stopień doktora uzyskał w 1984 r. na podstawie pracy W kręgu metody semiotycznej. Literatura – sztuka – kultura (Lublin 1991), której promotorem był prof. S. Sawicki, a recenzentami – prof.prof. I. Sławińska i R. Łużny. Następnie w swych badaniach zwrócił się ku problematyce żydowskiej w literaturze polskiej, czego efektem były książki Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej (Lublin 1996) oraz rozprawa habilitacyjna Księga blasku. Traktat o kabale w prozie Brunona Schulza (Lublin 1997). Czwartą dziedziną badań Władysława Panasa była wielokulturowa przestrzeń miasta Lublina (eseje Brama, Oko cadyka¸ Daas, Jeździec niebieski). Poza tymi głównymi osiami jego zainteresowania skupiały się także wokół twórczości Józefa Czechowicza (pośmiertnie wydano jego niedokończoną książkę: Poemat. Znak kabalistyczny. O „Poemacie” Józefa Czechowicza, Lublin 2006). Do interepretacji wierszy Czechowicza, Wata i Herberta wykorzystywał kabałę (pośmiertna książka Tajemnica siódmego anioła. Cztery interpretacje, Lublin 2005). Oprócz judaizmu pasjonowało go prawosławie i teologia ikony oraz szeroko pojęta kultura pogranicza. Publikował m.in. w „Kresach”, „Akcencie”, „Tygodniku Powszechnym”, „Znaku” i „Na Przykład”. Uczestniczył w międzynarodowych konferencjach m.in. w Jerozolimie (1988), Drohobyczu (1992), Grodnie (1993) i Kijowie (1999).

Na przestrzeni trzydziestu lat, które spędził w murach KUL Władysław Panas prowadził ćwiczenia z poetyki i wersyfikacji, teorii literatury, historii literatury po 1918 r., wstępu do literaturoznawstwa. Od końca lat 80. prowadził wykłady ze współczesnej kultury polskiej w Studium Języka i Kultury Polskiej dla Studentów Zagranicznych KUL. W 1988 r. wygłosił w Rzymie serię wykładów na Letnim Uniwersytecie Kultury Polskiej, zorganizowanym przez Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej Fundacji Jana Pawła II. W latach 2000–2001 prowadził zajęcia dydaktyczne z zakresu kultury żydowskiej w Nauczycielskim Studium Podyplomowym KUL. Władał rosyjskim, biernie francuskim, ukraińskim i białoruskim. Z języka rosyjskiego dla „Archwium Tłumaczeń” oraz drugoobiegowych „Spotkań” przełożył prace N. Bierdiajewa, L. Szestowa i B. Uspienskiego.

W 1999 r. Władysław Panas został kierownikiem Katedry Teorii Literatury, a w 2000 r. – Międzywydziałowego Zakładu Badań nad Literaturą Religijną KUL. Wykładał także na Uniwersytecie im. M. Curie-Skłodowskiej (1999-2002) i w Kolegium Nauczycielskim w Zamościu. Członek Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Towarzystwa Naukowego KUL, Rady Naukowej IBL PAN, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 2002 r. uczestniczył w pracach Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów. Współpracował z Ośrodkiem „Brama Grodzka–Teatr NN”. Uhonorowany Nagrodą Artystyczną Miasta Lublin w dziedzinie upowszechniania kultury (2003), m.in. za organizację na terenie miasta międzynarodowego festiwalu W ułamkach zwierciadła... Bruno Schulz (1892–1942). W latach 2000–2005 pełnił rolę redaktora naczelnego zeszytu 1. „Roczników Humanistycznych”.

Ojciec trójki dzieci. Zmarł 24 stycznia 2005 r. w Lublinie, pochowany na tamtejszym cmentarzu przy ul. Lipowej. Pośmiertnie otrzymał doktorat honoris causa Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki w Drohobyczu, gdzie także prowadził działalność kulturalną (m.in. przewodniczył Międzynarodowej Radzie Muzeum Brunona Schultza w Drohobyczu).

Bibliografia: Archiwum Uniwersyteckie KUL, akta studenckie Władysława Panasa, H21173; Archiwum Uniwersyteckie KUL, akta pracownicze Władysława Panasa, A-1246; Komar P. Panas Władysław, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Lublin 2010; Komar P., Panas Władysław, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 2, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 159; Od redaktora, [w:] Intryga interpretacji. Profesor Władysław Panas. In memoriam, red. A. Fitas, Lublin 2016; Sawicki S., O Władysławie Panasie - wspomnienie, „Roczniki Humanistyczne” 2007, R. 55, z. 1, s. 269–271; Szałagan A., Władysław Panas, [w:] Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku, http://www.ppibl.ibl.waw.pl/mediawiki/index.php?title=W%C5%82adys%C5%82aw_PANAS [dostęp: 3.03.2020]; Trojanowiczowa Z., Jedna poznańska historia dedykowana wszystkim byłym - obecnym - przyszłym członkom komisji dyscyplinarnych, „Roczniki Humanistyczne” 2007, R. 55, z. 1, s. 315–331; Wysłouch S., Władysława Panasa poszukiwanie własnej drogi, „Roczniki Humanistyczne” 2007, R. 55, z. 1, s. 272–279.