W istniejącym od 1918 roku Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II Wydział Teologii od początku stanowi podstawową instytucję naukową i wychowawczą. W ciągu ponad 90 lat działalności wpisał się on w misję Uniwersytetu, którą jest prowadzenie badań naukowych w duchu harmonii między nauką i wiarą, kształcenie i wychowanie inteligencji katolickiej oraz współtworzenie chrześcijańskiej kultury. Tożsamość Wydziału wyrażona jest w staraniach o wysoki poziom badań naukowych i kształcenia akademickiego, pogłębiania i upowszechniania chrześcijańskiej wizji człowieka i świata w kontekście wyzwań współczesności, trosce o zachowanie i rozwój najcenniejszych tradycji Kościoła i Ojczyzny i formowaniu w tym duchu młodego pokolenia.
Kilkudziesięcioletnia tradycja Wydziału Teologii KUL doprowadziła do uformowania się znaczącego środowiska teologicznego nie tylko w Polsce, ale również w świecie. Badania podejmowane na Wydziale Teologii mają charakter teologiczny i humanistyczny. Prowadzone są one w ramach działalności: Instytutu Nauk Biblijnych; Instytutu Teologii Fundamentalnej, Instytutu Teologii Dogmatycznej, Instytutu Teologii Moralnej, Instytutu Teologii Duchowości, Instytutu Ekumenicznego, Instytutu Historii Kościoła i Patrologii, Instytutu Teologii Pastoralnej i Katechetyki, Instytutu Muzykologii, Instytutu Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej, Instytutu Liturgiki i Homiletyki, Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościlenych oraz Ośrodka Badań Wschodnioeuropejskich – Centrum Ucrainicum.
Instytut Nauk Biblijnych prowadzi szeroko zakrojone prace o charakterze badawczym i dydaktycznym. Czternastu członków Instytutu angażuje się w badania naukowe w duchu najlepszych tradycji katolickiej egzegezy biblijnej. W ramach Instytutu Nauk Biblijnych realizowany jest nowatorski projekt Biblia Aramejska, którego celem jest wydanie krytyczne i tłumaczenie na język polski starożytnych źródeł zawartych w Targumach – najstarszych aramejskich przekładach-komentarzach Biblii Hebrajskiej. Pracownicy INB KUL angażują się w przygotowanie krytycznego wydania pism Henochicznych oraz w badania nad tekstami koptyjskimi. Ponadto bibliści Instytutu Nauk Biblijnych wchodzą w skład komitetu pracującego nad VI wydaniem Biblii Tysiąclecia. Działalność dydaktyczna Instytutu obejmuje wszystkie wydziały Uniwersytetu, gdzie prowadzone są wykłady wprowadzające w zagadnienia studium Pisma Świętego (Biblia – istota i rola w kulturze). Na Wydziale Teologicznym wykłady Starego i Nowego Testamentu oferowane są studentom teologii zgodnie z ogólnymi zasadami programu studiów. W ramach specjalizacji biblijnej Instytut prowadzi program licencjacko-doktorancki o szeroko zakrojonej gamie wykładów z egzegezy biblijnej, historii czasów Starego i Nowego Testamentu, oraz filologii języków biblijnych. Ten ostatni element programu jest szczególnie rozwinięty, z kursami języka hebrajskiego, aramejskiego i greckiego biblijnego, przygotowującymi studentów do samodzielnej pracy filologicznej z tekstami świętymi.
Badania pracowników Instytutu Historii Kościoła i Patrologii koncentrują się wokół dziejów Kościoła powszechnego i polskiego we wszystkich okresach historycznych. Dotyczą wszelkich przejawów jego aktywności w szerokim kontekście życia, przemian i uwarunkowań społecznych oraz politycznych. Ukazują szeroko rozumianą problematykę związaną z miejscem i rolą Kościoła w świecie. Istotne miejsce zajmują także prace badawcze z zakresu teologii i egzegezy biblijnej pisarzy wczesnochrześcijańskich Kościoła Wschodniego i Zachodniego.
Instytut Teologii Fundamentalnej
Katedra Chrystologii i Eklezjologii Fundamentalnej
Tematy badań naukowych: metodologia i dzieje teologii fundamentalnej, uzasadnianie objawionego charakteru chrześcijaństwa, uzasadnianie wiarygodności Osoby Jezusa Chrystusa i Kościoła, nowe argumenty na rzecz wiarygodności chrześcijaństwa i Kościoła, teologia Objawienia Bożego, teologia cudu, teologia wiary, Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, tożsamość Kościoła, tożsamość Kościoła katolickiego w Polsce
Katedra Religiologii i Misjologii
Tematy badań naukowych: obrzędowość i religijność ludowa (obrzędowość doroczna; rytuały przejścia: narodziny, wesele, pogrzeb; tanatologia ludowa), religia Słowian, Kościół a nowe ruchy religijne, religie ludów pozaeuropejskich (religie rodzime i uniwersalne w Afryce), misjologia, teologia latynoamerykańska, chrześcijaństwo a cyberkultura, problematyka ubóstwa i wykluczenia a wiarygodność chrześcijaństwa, status metodologiczny teologii religii, pojęcie i geneza religii w perspektywie teologicznej, chrześcijaństwo a religie pozachrześcijańskie, teologia religii a teologia fundamentalna.
Badania prowadzone w Instytucie Teologii Dogmatycznej obejmują najważniejsze tematy, zakresy i aspekty współczesnej teologii dogmatycznej. Oznacza to zarówno interpretację oraz twórcze przyswojenie Tradycji chrześcijańskiej i teologicznej (historia dogmatów, teologia historyczna), jak również poszukiwanie zasady adekwatności i aplikacji uzyskanych wyników we współczesnym kontekście społeczno-kulturowym, religijno-kościelnym (chrystologia, pneumatologia, eklezjologia, mariologia). Ich systematyzacja – zgodnie ze wskazaniami Soboru Watykańskiego II – odbywa się w kluczu chrystocentryzmu, pneumatocentryzmu oraz personalizmu. Istotnym czynnikiem stymulującym badania jest również współpraca interdyscyplinarna pracowników Instytutu, będąca próbą przekraczania specjalizacji oraz fragmentryzacji, zarówno w obrębie teologii, jak i humanistyki, w duchu wzajemnego i krytycznego ubogacania (filozofia, pedagogika, psychologia).
Badania pracowników Instytutu Teologii Moralnej koncentrują się wokół podstaw moralności chrześcijańskiej, podejmując kwestie idei wiodących, sumienia, cnót, prawa oraz ekumenicznej spojrzenia na życie moralne. Istotne miejsce zajmuje także chrześcijańska antropologia moralna, która staje się fundamentem dla formułowania rozstrzygnięć szczegółowych. Obejmują one najbardziej aktualne współczesne wyzwania w dziedzinie bioetyki i teologii moralnej społecznej.
Instytut Liturgiki i Homiletyki prowadzi studia doktoranckie z zakresu liturgiki i homiletyki. Kierunki badań wyznaczają poszczególne katedry. Katedra Homiletyki zajmuje się badaniami nad formułowaniem szczegółowych norm wypływających z Dyrektorium Homiletycznego, zagadnieniami związanymi z homiletyką kontekstualną, rozwojem koncepcji związanych z tzw. teolingwistyką oraz badaniem rozwoju idei nowej ewangelizacji. Badania Katedry Historii Liturgii dotyczą dziejów liturgii w Polsce, a zwłaszcza potrydenckiej liturgii kamedułów i benedyktynów. Katedra Liturgiki Pastoralnej prowadzi badania nad istotę kultu maryjnego w liturgii Kościoła oraz nad kształtem życia liturgicznego w diecezjach polskich. Katedra Teologii i Duchowości liturgicznej skupia swe badania na teologicznym pogłębieniu liturgii, nad liturgiczno-sakramentalnym wymiarem duchowości chrześcijańskiej, a przede wszystkim nad rzymską i amerykańską teologią liturgiczną. Z Instytutem Liturgiki i Homiletyki związany jest też Instytut Formacji Pastoralno-Liturgicznej, którego kierunki badań to głównie: socjologiczno-teologiczne podstawy urzeczywistniania się Kościoła, ewangelizacja, mistagogia wspólnoty, formacja grup apostolskich i kierownictwo duchowe.
Instytut Teologii Pastoralnej i Katechetyki prowadzi interdyscyplinarne badania teoretyczne i empiryczne w ramach czterech specjalizacji.
Pracownicy Specjalizacji Teologii Praktycznej prowadzą badania współczesnych kierunków teologii pastoralnej, teologii kultury, teologii znaków czasu, relacji Kościoła i świata, formacji księży, osób konsekrowanych i katolików świeckich, podstaw i podmiotu duszpasterstwa, różnych form duszpasterstwa specjalnego, a także teologii charytatywnej i wolontariatu chrześcijańskiego, przemian religijności w społeczeństwie polskim, modeli działalności zbawczej Kościoła w Polsce, odnowy struktur parafii i duszpasterstwa parafialnego.
Specjalizacja Katechetyki bada podstawowe źródła katechezy, teologiczne podstawy, formy i metody posługi katechetycznej Kościoła w Polsce i zagranicą, historię katechezy szkolnej i parafialnej w Polsce, współczesne kierunki katechetyczne, nauczanie religii w wielokulturowej Europie, różne modele katechezy dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym katechezy osób z różnymi niepełnosprawnościami, a także metody formacji katechetów.
Badania pracowników Specjalizacji Duszpasterstwa Rodzin koncentrują się wokół zagadnień: uwarunkowania życia małżeńsko-rodzinnego, wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej, przygotowanie do zawarcia małżeństwa sakramentalnego, apostolat rodziny chrześcijańskiej, poradnictwo małżeńskie i rodzinne, zadania duszpasterstwa rodzin w obliczu aktualnych wyzwań społeczno-kulturowych, przygotowanie świeckich i duchownych pracowników duszpasterstwa rodzin.
Specjalizacja Edukacji Medialnej bada środki komunikacji społecznej i ich wpływ na współczesnych odbiorców (człowiek w społeczeństwie informacyjnym), Internet i nowe technologie, globalizację kultury, polityki i ekonomii, wątki religijne w teatrze, filmach, audycjach radiowych, prasie oraz współczesnych mediach elektronicznych, a także etykę mediów, zagadnienia edukacji medialnej, sacrum w mediach oraz public relations w Kościele.
Badania statutowe podejmowane w Instytucie Ekumenicznym koncentrują się wokół Katedry Teologii Protestanckiej oraz Katedry Teologii Prawosławnej. Pierwsza z katedr kontynuuje badania nad tematem Kościół – dialog – społeczeństwo, który ukierunkowany jest na przebadanie zagadnień eklezjologicznych ze szczególnym uwzględnieniem dorobku doktrynalnego i społecznego Światowej Rady Kościołów oraz wyników światowych dialogów ekumenicznych. Katedra Teologii Prawosławnej rozpoczęła w 2017 r. badania nad tematem Teologia a przyszłość Kościoła i świata, którego celem jest systematyzacja dotychczasowych prób i osiągnięć w zakresie teologii chrześcijańskiej oraz poszukiwanie nowych kierunków rozwoju myśli chrześcijańskiej w służbie Kościoła i świata. Dodatkowo, obok badań statutowych, dwaj naukowcy pracujący w Katedrze Teologii Protestanckiej oraz jeden były pracownik tej katedry prowadzą badania nad tematem Ekumeniczna nauka społeczna, którego celem jest konstrukcja nauki społecznej zawartej w różnych dokumentach Światowej Rady Kościołów. Program ten finansowany jest jako grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Trzonem działalności naukowej Instytutu Muzykologii są wieloaspektowe badania nad muzyką religijną różnych epok i gatunków. Przedmiotem szczególnego zainteresowania są: monodia liturgiczna, polifonia religijna XVI-XX w. oraz żywa tradycja polskich śpiewów religijnych. W zakresie organoznawstwa opracowywana jest polska bibliografia organów, prowadzone są też badania akustyczne instrumentów. Ważnym elementem prowadzonej w Instytucie Muzykologii pracy naukowej jest dokumentacja źródeł muzyki religijnej oraz traktatów teoretycznych, a także rekonstrukcja partytur.
Kierunki zainteresowań pracowników Instytutu Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej wpisują się w szeroko pojętą problematykę rodziny i człowieka w perspektywie społecznej w skali mikro i makro.
Badania mają na celu ukazanie potrzeby troski o człowieka, zwłaszcza osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych i objętych opieką paliatywną, zagrożonych marginalizacją i jego rodziny.
Badania podejmowane są w celu poszukiwania wewnętrznych i zewnętrznych warunków procesu edukacji i wychowania, nowych mediów, osobowościowych i rodzinnych uwarunkowań w kierunku ryzyka uzależnień, wpływu Internetu na funkcjonowanie społeczne osób, determinantów zachowań ryzykownych i destrukcyjnych.
Pozostałe obszary zainteresowań naukowych pracowników to: miejsce i znaczenie rodziny w środowisku lokalnym, krajowym i globalnym, praca socjalna na rzecz / z rodziną, wsparcie społeczne rodziny, ekonomia społecznej.
Ośrodek Badań Wschodnioeuropejskich Centrum Ucrainicum nawiązuje do dorobku KUL w ramach Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów, realizuje współpracę międzyuczelnianą, współpracę pozauczelnianą pomiędzy podmiotami Polski, Ukrainy i innych krajów, prowadzi działalność naukową i popularyzatorską w obszarze kultury pogranicza i relacji polsko-ukraińskich.
Działalność Centrum Ucrainicum skupia się na organizacji konferencji, sympozjów, okrągłych stołów o tematyce szeroko pojętych relacji polsko-ukraińskich, historii i kultury Polaków na Ukrainie, chrześcijaństwa na pograniczu polsko-ukraińskim itd. Ośrodek prowadzi serię wydawniczą „Biblioteka Ucrainicum” publikującą prace naukowe i źródłowe.
Pracownicy Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych prowadzą badania nad zagadnieniami z zakresu archiwistyki, archiwoznawstwa, bibliotekoznawstwa i muzealnictwa kościelnego. Zajmują się gromadzeniem i udostępnianiem informacji o zasobach instytucji kościelnych i innych, przechowujących kulturowe zbiory Kościoła katolickiego. Ważne miejsce w działalności zajmuje edycja źródeł do dziejów Kościoła katolickiego w Polsce.
Ostatnia aktualizacja: 25.04.2017, godz. 11:01 - Ewa Zięba
