Ks. Kremer Piotr Antoni
(1918-1924, 1929-1924)

---

 

Urodził się 31 maja 1878 roku w Kaliszu. Jego rodzicami byli Władysław trudniący się rzemiosłem oraz Maria z domu Ostrzycka. W 1898 roku ukończył Gimnazjum Filologiczne. W tymże roku rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Semianrium Duchownym we Włocławku, zaś w latach 1903-1907 pogłębiał pod kierunkiem prof. Boczysa swoją wiedzę w zakresie teologii dogmatycznej i fundamentalnej w Akademii Duchownej w Ptetersburgu, gdzie uzyskał tytuł magistra teologii. W 1906 przyjął święcenia kapłańskie. Po powrocie do diecezji włocławskiej od 1907 prowadził w tamtejszym seminarium duchownym wykłady z teologii dogmatycznej i fundamentalnej, pełniąc w latach 1908-1913 funkcję wicerektora. Władze kościelne powierzyły mu również w 1907 urząd wikariusza katedralnego oraz kolejno probostwa w Bronisławiu 1907-1910 oraz Przyrowiu 1910-1915. W tym czasie 1909-1914 czynnie uczestniczył w pracach redakcji „Ateneum Kapłańskiego” będąc również diecezjalnym cenzorem publikacji religijnych. W 1915 wyjechał do Petersburga, gdzie otrzymał funkcje zastępcy profesora teologii fundamentalnej w Akademii Duchownej, której Senat w 1917 mianował go doktorem teologii.

Uczestnicząc w życiu naukowym Petersburga związał się profesorami: Czesławem Falkowskim i Bronisławem Żongłowiczem. Zainspirowany przez ks. Idziego Radziszewskiego ideą katolickiego uniwersytetu, wszedł wraz z nimi w skład Komitetu Organizacyjnego, któremu przewodniczył Karol Jaroszyński, zaś skarbnikiem był Franciszek Skąpski. Talent organizacyjny ks. Radziszewskiego oraz zaangażowanie członków Komitetu doprowadziły do utworzenia uczelni w Lublinie, której pierwsza inauguracja odbyła się 8 grudnia 1918.

Posiedzenie Senatu Akademickiego jesienią 1918 w Warszawie ustaliło ratio studiorum Wydziału Teologii na powstającym Uniwersytecie Lubelskim. Dla teologii fundamentalnej przeznaczono następujące zajęcia: po 2 godziny tygodniowo apologetyki dla roczników I i II oraz po dwie godziny eklezjologii i po 1 godzinie z historii religii dla roczników I, III i IV. Katedra teologii fundamentalnej została wtedy powierzona ks. Piotrowi Kremerowi. Jednocześnie objął on funkcje dziekana Wydziału Teologii, co znajduje potwierdzenie w protokole z pierwszego posiedzenia Rady Wydziału z dnia 29 czerwca 1919.

Kadencja dziekańska ks. Kremera w tym czasie, związana była z rozwojem struktur akademickich teologii na uniwersytecie. Już w 3 października 1919 Rada Wydziału postanowiła utworzyć sekcje: teologii dogmatycznej i nauk biblijnych, zaś 17 listopada 1920 zaprojektowała utworzenie czterech sekcji: teologii biblijnej, fundamentalnej, dogmatycznej i moralnej.

O wysokich kwalifikacjach naukowych ale i organizacyjnych ks. Kremera świadczy fakt pełnienia przez niego funkcji dziekana w kolejnych latach. Z protokołów posiedzeń Rady Wydziały wynika, że kadencję przedłużano corocznie. 1 lipca 1920 na rok akademicki 1920/1921[1], 23 czerwca 1921 na rok akademicki 1921/1922[2], 9 listopada 1922 na rok akademicki 1922/1923[3]. W czerwcu 1923 podczas wyborów nowego Dziekana uchwalono, że ks. Kremer będzie oficjalnie funkcjonował jako Dziekan, zaś faktycznie ze wszystkimi prawami tą funkcję drogą wyboru powierzono ks. profesorowi Józefowi Umińskiemu[4], mianując dotychczasowego prodziekanem. Powyższe decyzje wynikały prawdopodobnie z powodów zdrowotnych ks. Kremera, gdyż w protokole z posiedzenia Rady Wydziału z 8 października 1924 jest informacja o jego chorobie. Wobec zaistniałej sytuacji postanowiono wybrać nowego dziekana. Został nim o. profesor Jacek Woroniecki OP. Ks. Umiński któremu ustawowo przysługiwał urząd prodziekana, postanowił się go zrzec. Wobec tego w listopadzie postanowiono utrzymać na stanowisku ks. Kremera, którego jednak podczas choroby miał zastępować ks. prof. Józef Kruszyński. Ostatecznie w styczniu 1925 ks. Kremer zrzekła się urzędu, a Rada Wydziału mianowała oficjalnie dotychczasowego zastępcę, ks. Kruszyńskiego, prodziekanem[5].

Ponownie we władzach Wydziału Teologii spotykamy ks. Kremera w 1927. W latach akademickich 1927/1928 oraz 1928/1929 funkcję prodziekana. Wtedy również następuje reorganizacja studiów. Mocą decyzji Episkopatu Polski z dniem 30 września 1929 Wydział Teologii przestał istnieć w dotychczasowym składzie personalnym i programie studiów specjalistycznych. W protokole z posiedzenia Rady Wydziału zanotowano słowa ks. Kremera, dotyczące wyboru nowego dziekana: „Według zwyczaju uniwersyteckiego wydział wybiera co rok dziekana dla siebie nie dla innych wydziałów. Nasz wydział przestaje istnieć z d. 30 IX 1929 wskutek udzielonej nam dymisji. Więc dziekana dla siebie na czas powakacyjny nie potrzebuje. Na miejsce obecnego Kolegium profesorskiego Wydziału Teologii Biskup Kanclerz utworzy nowe kolegium profesorskie dla zreorganizowanego wydziału. Otóż temu nowemu kolegium nie mamy prawa narzucać dziekana. Ono ma tylko prawo, gdy zostanie utworzone, wybrać sobie dziekana... Biskup ma prawo wybrać dziekana nowego”. Realizując program reorganizacji studiów ustalono, że studia specjalistyczne do licencjatu trwały 1 rok po uprzednim ukończeniu studiów seminaryjnych, następne dwa lata specjalizacji były przygotowaniem kandydatów do doktoratu. Nowym dziekanem Wydziału Teologii został ks. Piotr Kremer[6]. Funkcję tą piastował do 1934. Jednakże w latach 1933-1934, podobnie jak wcześniej, urząd dziekana wobec Wydziału Teologii powierzono o. Hubertowi Hoemaekerowi, zaś ks. Kremer występował oficjalnie jako dziekan wobec Rektora, Rządu i Episkopatu polskiego. Czynnie angażując się w tym czasie w działalność Wydziału, brał również udział w rozwoju organizacji naukowych, czego przykładem jest uczestnictwo od 1934 w roli członka-założyciela w Towarzystwie Naukowym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Podkreślić należy inicjatywy naukowe ks. Kremera. W grudniu 1923 przedstawił Radzie Wydziału Teologii program przedmiotów z różnych dziedzin który opracował z ks. profesorem Józefem Kruszyńskim, przeznaczonych do realizacji w planowanym Instytucie dla prefektów szkół. Noszono się z zamiarem przygotowania do pracy w szkołach księży którzy odbyli studia seminaryjne. Po studiach specjalistycznych mieli otrzymać prawo nauczania religii w szkołach. O ile idea była słuszna, o tyle dziwi fakt rezygnacji ks. Kremera już w styczniu 1924 z dalszej współpracy w zorganizowaniu projektowanego instytutu. Jako powód został podany brak czasu.

Na uwagę zasługuje ponadto fakt, że ks. Kremer był z ks. Antonim Szymańskim jednym z dwóch pracowników naukowych (jedynym na Wydziale Teologii), którzy pracowali w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim nieprzerwanie cały okres międzywojenny. Jest to warte podkreślenia w kontekście propozycji pracy na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Pomimo obowiązków dziekańskich, ks. Kremer czynnie uczestniczył w życiu naukowym. W 1924 jako delegat Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego brał udział w zjeździe zjednoczeniowym teologów w Welehradzie. Sprawozdanie z pobytu opublikował w Przeglądzie Katolickim. Z kolei w 1929 uczestniczył w zjeździe unionistycznym w Pradze. Pod jego kierunkiem powstawały prace dyplomowe. Spośród dysertacji doktorskich, cztery doczekały się publikacji: ks. Michała Krzywickiego, Prymat papieski w Kościoły Wschodnie w okresie Soboru Efeskiego, Pińsk 1931; ks. Konstantego Onoszki, Nauka Piotra Mohiły o Kościele i jego hierarchii, Lublin 1937; Ks. Henryka Hlebowicza, Jedność Kościoła według św. Jana Chryzostoma. Studium porównawcze nauki św. Jana Chryzostoma z współczesną nauką teologii katolickiej i prawosławnej, Wilno 1932; Ks. Marcina Wojciechowskiego, Nieomylność Kościoła Chrystusowego według A. S. Chomiakowa i jego zwolenników, Lublin 1938.

Ciekawą charakterystykę ks. Kremera przedstawił ks. Józef Pastuszka we Wspomnieniach o Katolickim Uniwersytecie Lubelskim z lat 1934-1939. Czytamy w nich m.in. „Ks. Piotr Kremer ... niski brunet, śniady, o dużych wyrazistych czarnych oczach, mówiący powoli, z namysłem, był profesorem doskonale zorientowanym w swojej specjalności naukowej. Wykładał jasno, gruntownie, a jako egzaminator stawiał wysokie wymagania. Był umysłem analitycznym, krytycznym, ale niekonstruktywnym, z czego zdawał sobie sprawę i może dlatego nie napisał większych prac, mało publikował. Drobniejsze przyczynki naukowe, jakie ogłosił z zakresu teologii dogmatycznej, a ściślej – mariologicznej, były mało komunikatywne, napisane trudnym językiem. Stan zdrowia, które wciąż szwankowało, a może i wrodzone usposobienie powodowały jego izolacje od ludzi. Mieszkał w dwu niewielkich pokojach, jakie od początku zajmował w gmachu Uniwersytetu. W rozmowie prywatnej był rzeczowy, trafnie orientował się w sytuacji, w stosunkach towarzyskich delikatny, uczynny, życzliwy, ale niezbyt bezpośredni, zawsze zachowujący dystans, wydawał się trochę obcy”.

Piśmiennictwo naukowe Ks. Kremera obejmuje 34 artykuły i recenzje publikowane głównie na łamach Ateneum Kapłańskiego. Ponadto zachowane rękopisy znajdują się w Bibliotece OO. Karmelitów w Czernej koło Krakowa.

Po wybuchu II wojny światowej w listopadzie 1939 został aresztowany przez Niemców wraz z innymi profesorami uczelni. Z powodu złego stanu zdrowia został zwolniony. Od 1940 przebywał w Izabelinie pod Warszawą u Sióstr Rodziny Maryi. Utrzymywał się z otrzymanej z diecezji emerytury oraz, jak świadczą zachowane aktach personalnych listy, zapomóg które otrzymywał od Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dotknięty paraliżem oraz chorobą oczu zmarł 2 lutego 1951.

Już w czasie pracy na KUL-u w 1919 został obdarzony godnością kanonika honorowego Kapituły Kolegiackiej w Kaliszu. Trzy lata później w 1922 został prałatem domowym Jego Świątobliwości.

 

AU KUL, Referat Personalny, Akta osobowe ks. dr prof. Piotra Kremera, sygn.  486; Księga protokołów posiedzeń wydziałowych 1918-1929; Księga Protokołów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Lubelskiego od roku akad. 1929/30 do 1939; W. Kujawski, Kremer Piotr, SPTK VI 207-209 (bibliografia); S. Librowski, Kremer Piotr, PSB XV 272-273; M. Rusecki, Kremer Piotr, EK IX 1262; Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1925-1939 we wspomnieniach swoich pracowników i studentów, red. G. Karolewicz, Lublin 1989 (passim); G. Karolewicz, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, Lublin 1996 (passim); Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wybrane zagadnienia z dziejów uczelni, red. G. Karolewicz, M. Zahajkiewicz, Z. Zieliński, Lublin 1992 (passim); R. Łukaszyk, Pięćdziesięciolecie teologii fundamentalnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 1918-1939, RTK 15 (1968), z. 2, s. 12-13.

 

Oprac. ks. Tomasz Moskal

 

 

_____________________________________________

[1] Prodziekanem Wydziału Teologii mianowano wówczas ks. prof. Błażeja Czesnysa (ur. 1885). Szkołę średnią ukończył w 1900 w Pałądze, studia filozoficzno-teologiczne odbywał w seminarium duchownym w Kownie 1900-1904 oraz Akademii Duchownej w Petersburgu (1904-1908), gdzie uzyskał magisterium z teologii. Świecenia kapłańskie przyjął w 1906. Studia specjalistyczne z teologii dogmatycznej kontynuował we Fryburgu Szwajcarskim 1908-1911, doktorat obronił w 1917 w Akademii Duchownej w Petersburgu. W latach 1918-1921 zatrudniony na KUL, zob. G. Karolewicz, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, Lublin 1996, t. 1, s. 35-36.

[2] Funkcję prodziekana sprawował o. prof. Jacek Woroniecki OP, późniejszy dziekan, zob.  biogram.

[3] Prodziekanem Wydziału Teologii wybrano wówczas o. prof. Czesława Lacrampe OP (1876-1963), wykładowcę teologii m.in. w opactwie benedyktyńskim w Ettal (1912-1914), rzymskim Angelicum (1914-1920). Na KUL od 1920 prowadził zajęcia z teologii dogmatycznej i filozofii na Wydziale Teologii oraz literaturę francuską i włoską oraz był lektorem języka włoskiego na Wydziale Humanistycznym. W 1929 roku powrócił do Francji, zob. J. Duchniewski, Lacrampe Louis Marie, w: Encyklopedia Katolicka, t. 10, Lublin 2004, kol. 355. 

[4] O ks. prof. Józefie Umińskim zob. biogram O. Prof. Jacka Woronieckiego OP.

[5] O ks. prof. Józefie Kruszyńskim zob. biogram o. Prof. Jacka Woronieckiego OP.

[6] W latach 1930-1934 delegatem Wydziału Teologii z obowiązkami prodziekana był ks. Jan Dąbrowski (1892-1937. Studia seminaryjne w Krakowie 1911-1915 uwieńczone świeceniami kapłańskimi, w latach 1923-1925 studiował teologię na uniwersytecie w Lille oraz przez rok 1925-1926 w Rzymie, gdzie na Angelicum zdobył licencjat. W latach 1929-1937 wykładał teologię moralną jako zastępca profesora Na Wydziale Teologii KUL, zob. G. Karolewicz, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, t. 1, Lublin 1996, s. 43-44.