 |
|
O. Gondulf Cyryl Edward Fermont OFMCap
(1945-1949)
Urodził się dnia 28 grudnia 1888 r. w Terneuzen (Holandia). Był synem Teofila i Matyldy z domu van Hecke. Na chrzcie otrzymał imię Edward. Szkołę średnią ukończył w Langeweg. Do Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Prowincji Holenderskiej wstąpił dnia 3 października 1906 r., otrzymując imię zakonne Gondulf. Po roku nowicjatu złożył pierwsze śluby zakonne dnia 4 października 1907 r. i rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne w zakonnym seminarium duchownym w Bois-le-Duc. Święcenia kapłańskie przyjął 28 września 1913 r. W l. 1913-1915 studiował w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, uzyskując licencjat nauk biblijnych. Po ukończeniu studiów wrócił do ojczyzny, obejmując funkcję wykładowcy biblistyki w seminarium zakonnym w klasztorze w Bois-le-Duc. Interesował się problematyką misyjną i w 1917 r. został prezesem Towarzystwa Misyjnego św. Fidelisa. W 1918 r. został wybrany definitorem prowincjalnym Holenderskiej Prowincji Kapucynów. W 1919 r. zrezygnował z funkcji definitora prowincjalnego i na własną prośbę został skierowany do pracy misyjnej na Sumatrze, ale jeszcze tego samego roku decyzja ta została anulowana, a o. Fermont został wysłany do Polski, obejmując wykłady z Pisma świętego Nowego Testamentu na KUL-u. Jednocześnie był w l. 1922-1926 komisarzem generalnym kapucynów Komisariatu Warszawskiego. Z jego inicjatywy powstało niższe seminarium duchowne kapucynów (Kolegium św. Fidelisa) w Łomży, dla którego postarał się o zbudowanie odpowiedniego gmachu. Na kapitule generalnej zakonu w 1926 r. został wybrany definitorem generalnym, w związku z czym opuścił Polskę, przenosząc się do Rzymu. Jako definitor generalny przyjeżdżał jednak kilkakrotnie do Polski w sprawach zakonnych. Jeszcze przed zakończeniem kadencji definitora generalnego, 16 września 1931 r. zainteresował się bliżej akcją neounijną, przeszedł na obrządek wschodni i zmienił imię zakonne na Cyryl. W 1932 r., po zakończeniu kadencji definitora generalnego przybył ponownie do Polski jako przełożony kapucynów obrządku neonijnego. W tym charakterze odzyskał i odbudował dawny klasztor kapucynów w Lubieszowie na Polesiu, skasowany przez carat w 1832 r. Klasztor ten przeznaczył na siedzibę centrum kapucynów pracujących w duszpasterstwie neonijnym. Jednocześnie został wykładowcą biblistyki w seminarium duchownym w Pińsku. W 1935 r. wrócił do Lublina, ale nie podjął pracy na KUL-u: wykładał jedynie biblistykę w Seminarium Duchownym Kapucynów w Lublinie. Po wybuchu II wojny światowej opuścił Lublin i zamieszkał w klasztorze kapucynów w Warszawie. Tam wraz z pozostałymi zakonnikami został aresztowany 27 czerwca 1941 r. i do 4 września 1941 r. był więziony na Pawiaku. Od wywiezienia do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (co spotkało innych kapucynów klasztoru w Warszawie) uratowało go posiadanie obywatelstwa holenderskiego. Po zwolnieniu z więzienia ukrywał się w Lublinie. Ujawnił się w marcu 1945 r., już po uruchomieniu zajęć na KUL-u i podjął wykłady na uczelni. W 1949 r. opuścił Polskę z racji złego stanu zdrowia: mimo wyjazdu na kurację w 1949 r. do Kudowy Zdroju czuł się źle i lekarze sugerowali mu powrót w rodzinne strony. Zdaje się też władze PRL odmówiły zgody na jego dalszy pobyt w Polsce, lub przynajmniej sugerowały jego powrót do Holandii: wprawdzie nie ma na to bezpośrednich dowodów, ale pośrednio sugeruje to jego zachowanie od 1949 r. Pismem z 4 września 1949 r. zwrócił się do Rektora KUL-u o roczny urlop zdrowotny w roku akademickim 1949/50 i taki urlop otrzymał. Wyjechał następnie do Holandii, gdzie zamieszkał w klasztorze w Voorburgu.
Jego przybycie do Lublina było odpowiedzią generała zakonu na prośbę rektora KUL-u, by zakon przysłał kogoś do prowadzenia wykładów z biblistyki: po opuszczeniu KUL-u przez ks. profesora Józefa Archutowskiego nie było bowiem żadnego biblisty (ks. dr Józef Kruszyński podjął pracę na KUL-u dopiero w 1924 r.). Nominację na zastępcę profesora o. Fermont otrzymał 20 października 1920 r., zajęcia dydaktyczne rozpoczął w grudniu 1920 r., ale już 24 listopada 1920 r. pierwszy raz wziął udział w posiedzeniu Rady Wydziału. W l. 1920-1922 był zastępcą profesora na Wydziale Teologii, wykładając Pismo święte Starego Testamentu. W 1922 r. został wykładowcą Pisma świętego Nowego Testamentu (nadal jako zastępca profesora). Jednocześnie wykładał grekę biblijną (od 1923 r.) i język hebrajski na Wydziale Nauk Humanistycznych (1920-1923). Po powrocie na KUL w 1945 r. jako profesor zwyczajny objął wykłady Pisma świętego Nowego Testamentu. Wykładając Stary Testament, koncentrował się na Księdze Rodzaju i na zagadnieniu mądrości w Starym Testamencie. Potem jego zainteresowania naukowe obejmowały kwestię natchnienia biblijnego, opisy męki Jezusa Chrystusa, egzegezę pism św. Jana, naukę św. Pawła i św. Jana o usprawiedliwieniu, identyfikację osoby Jana prezbitera, wreszcie teorię dwóch źródeł w Ewangeliach.
Na pierwszym powojennym posiedzeniu Rady Wydziału Teologii 12 maja 1945 r. został wybrany dziekanem Wydziału na rok akademicki 1945/46[1]. Wybór był ponawiany 2 lipca 1946, 27 czerwca 1947 i 26 czerwca 1948. Nic nie wiadomo o wyborach na rok akademicki 1949/50: na posiedzeniu 19 maja 1949 r. Rada Wydziału Teologii przyjęła jedynie do wiadomości, że o. Fermont został zatwierdzony przez Ministerstwo Oświaty jako dziekan na kolejny rok akademicki. W 1947 r. nie chciał kandydować, tłumacząc się stanem zdrowia, ale uległ prośbom członków Rady Wydziału i zgodził się przyjąć obowiązek dziekana jeszcze na rok. Fakt, że w 1949 r. wybór dziekana wymagał już zatwierdzenia przez władze państwowe, dał dziekanowi prawdopodobnie dużo do myślenia o tak rozumianej „wolności” akademickiej. Czy w jakimś stopniu nie wpłynął na decyzję o opuszczeniu Polski?
Jako dziekan o. Fermont przewodniczył łącznie 53 posiedzeniom Rady Wydziału Teologii: w roku akademickim 1944/45 i 1945/46 25 maja 1945 r., 6 czerwca 1945 r., 20 czerwca 1945 r., 22 czerwca 1945 r., 3 lipca 1945 r., 13 lipca 1945 r., 13 sierpnia 1945 r., 8 października 1945 r., 5 grudnia 1945 r., 23 stycznia 1946 r., 2 kwietnia 1946 r., 3 kwietnia 1946 r., 20 maja 1946 r., 24 maja 1946 r., 31 maja 1946 r., 25 czerwca 1946 r., 27 czerwca 1946 r., 28 czerwca 1946 r., 1 lipca 1946 r., 2 lipca 1946 r. i 12 lipca 1946 r., (na posiedzeniu 10 sierpnia 1946 r. był nieobecny, ale podpisał protokół); w roku akademickim 1946/47 7 października 1946 r., 3 grudnia 1946 r., 28 stycznia 1947 r., 20 lutego 1947 r., 8 maja 1947 r., 6 czerwca 1947 r., 12 czerwca 1947 r. i 27 czerwca 1947 r.; w roku akademickim 1947/48 4 października 1947 r., 30 października 1947 r., 20 listopada 1947 r., 26 listopada 1947 r., 6 grudnia 1947 r., 11 grudnia 1947 r., 13 grudnia 1947 r., 15 grudnia 1947 r., 24 stycznia 1948 r., 15 marca 1948 r., 11 maja 1948 r., 21 maja 1948 r., 19 czerwca 1948 r., 26 czerwca 1948 r. i 30 czerwca 1948 r.; w roku akademickim 1948/49 16 października 1948 r., 18 listopada 1948 r., 9 grudnia 1948 r. 13 stycznia 1949 r., 15 stycznia 1949 r. 12 lutego 1949 r., (na posiedzeniu 23 lutego 1949 r. był nieobecny), 24 marca 1949 r., 19 maja 1949 r. i 30 czerwca 1949 r. Z nieznanych dziś powodów (może z niedopatrzenia?) o. Fermont od 12 czerwca 1947 r. nie podpisywał protokołów posiedzeń, mimo, że w posiedzeniach brał udział. Opuściwszy Polskę w 1949 r., nie zrezygnował formalnie z funkcji dziekana: posiedzeniu Rady Wydziału 15 września 1949 r. przewodniczył ks. prof. dr Mieczysław Żywczyński jako prodziekan[2]. Na tymże posiedzeniu Rady Wydziału, podobnie na następnych, dyskutowano o obsadzeniu katedry Nowego Testamentu oraz stwierdzano, że dziekan jest nieobecny, z czego wynika, że nie spodziewano się powrotu o. Fermonta. W czerwcu 1950 r. nowym dziekanem został wybrany ks. prof. dr Bolesław Radomski, który przejął obowiązki z początkiem roku akademickiego 1950/51.
Trudnym, ale koniecznym zadaniem dziekana było odbudowanie Wydziału Teologii po latach okupacji, a także rozbudowa i to zdominowało działalność o. Fermont’a. Rozbudowa była konieczna choćby dlatego, że w warunkach powojennych Wydział okazał się jednym z trzech wydziałów teologicznych funkcjonujących w Polsce – dwa pozostałe, to wydziały na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wydziały teologii z Uniwersytetów Wileńskiego i Jana Kazimierza we Lwowie, mimo starań, nie reaktywowały działalności, nie doszło też do powstania (czy raczej odrodzenia) wydziału na Uniwersytecie Wrocławskim. Tak więc o. Fermont przewodniczył komisji do habilitacji ks. Zdzisława Golińskiego (habilitacja 22 czerwca 1945 r.) i komisji do habilitacji o. Stanisława Stysia SJ (habilitacja 27 czerwca 1946 r.), przewodniczył komisji do obsadzenia katedr teologii fundamentalnej, teologii dogmatycznej i teologii porównawczej, a na jej posiedzeniu 20 maja 1946 r. zaproponował na katedrę teologii fundamentalnej ks. dra Bolesława Radomskiego, na katedrę teologii dogmatycznej o. dra Andrzeja Ludwika Krupę OFM, zaś na katedrę teologii porównawczej o. dra Bogusława Waczyńskiego SJ; kandydatów tych wspomniana komisja poleciła Radzie Wydziału i rzeczywiście objęli oni wspomniane katedry. Na posiedzeniu 20 czerwca 1945 r. wnosił o obsadzenie katedry historii Kościoła, ale nie wskazał kandydata (z rekomendacji innych członków Rady Wydziału został nim ks. dr Mieczysław Żywczyński). Na posiedzeniu 23 stycznia 1946 r. zreferował sprawę nowego systemu ocen oraz został wybrany przewodniczącym komisji do spraw nadawania klerykom Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie stopnia magistra teologii. W ramach tejże komisji na posiedzeniu Rady Wydziału 21 maja 1948 przedstawił propozycję wymagań co do egzaminu magisterskiego osób studiujących na podstawowym studium teologii (klerycy Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie oraz siostry zakonne): miał to być egzamin obejmujący 10 tez z teologii dogmatycznej oraz po 5 tez z teologii fundamentalnej, teologii moralnej i przedmiotu specjalizacji. Rada Wydziału propozycję tę przyjęła. Sfinalizował sprawę włączenia Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie w struktury Wydziału Teologii. Z kolei na posiedzeniu 20 maja 1946 r. został wybrany przewodniczącym komisji do opracowania regulaminu Rady Wydziału Teologii, w praktyce jednak opracował ten regulamin osobiście, za co otrzymał na posiedzeniu 6 czerwca 1947 r. specjalne podziękowanie od Rady Wydziału. Wreszcie na posiedzeniu 27 czerwca 1947 r. został wybrany przewodniczącym komisji mającej opracować specjalną ulotkę propagandową o KUL-u, adresowaną do biskupów i wyższych przełożonych zakonnych, celem kierowania księży i osób zakonnych na studia. Na posiedzeniach 26 czerwca 1948 r. i 30 czerwca 1948 r. przedstawiał opracowany przez siebie program wykładów i ilość godzin poszczególnych przedmiotów; program ten Rada Wydziału zaakceptowała. Poruszał też i takie sprawy, jak wysłanie przez Radę Wydziału pisma do Stolicy Apostolskiej w sprawie kanonizacji bł. Jana z Dukli i bł. Szymona z Lipnicy (posiedzenie 15 marca 1948 r.) czy złożenie przez profesorów datków na urządzenie muzeum w Oświęcimiu w dawnym obozie koncentracyjnym (posiedzenie 19 czerwca 1948 r.).
Był członkiem Towarzystwa Naukowego KUL od 1947 r.
Publikował niewiele, głównie pod koniec życia, przy czym są to przede wszystkim artykuły o tematyce neonijnej, w tym wspomnienia z pracy w Lubieszowie. Był zatem – podobnie jak inny kapucyn wykładowca KUL-u i poprzednik na dziekaństwie, o. Hubert Hoemaeker – dydaktykiem i administratorem, a nie badaczem.
Zmarł w Voorburgu 4 kwietnia 1963 r. Pochowany został w Langeweg.
Oprac. Roland Prejs OFMCap
Archiwum Uniwersyteckie KUL, sygn. Rep. 24, nr 32, Księga Protokołów posiedzeń wydziałowych od 29.III.1919 – 26.VI.1929, s. 25-135.
Archiwum Uniwersyteckie KUL, sygn. II 1.16.1, Rada Wydz. Teol. 12.V.1945 – 30.X.1958, s. 1-87.
Archiwum Uniwersyteckie KUL, teczka O. prof. Cyryl Fermont (akta osobiste).
„Analecta Ordinis Fratrum Minorum Capuccinorum” 79(1963), s. 171-174.
Bartoszewski J., Fermont Eduard, imię zakonne Gondulf (od 1931 Cyryl), w: Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 136-137.
Bender R., Władze naczelne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1944-1968, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, Lublin 1969, s. 121-122.
Gadacz J. L., Słownik polskich kapucynów, t. 1, Wrocław 1985, s. 411-413.
[Gryglewicz F.] F. G., Śp. ojciec Gondulf Edward Fermont, „Zeszyty Naukowe KUL” 7 (1964), nr 2 s. 97-98.
Gryglewicz F., Pięćdziesiąt lat sekcji biblijnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 15(1968), z. 1 s. 8-9.
Karolewicz G., Wiśniowski E., Zarys dziejów Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, Lublin 1969, s. 273.
Karolewicz G., Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, cz. 2, Biogramy, Lublin 1996, s. 61-62.
Łach S., Kronika Wydziału Teologicznego 1944-1968, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, Lublin 1969, s. 146, 150.
Marecki J., Dzieje Zakonu Kapucynów w okresie II Rzeczypospolitej, Kraków 2000, s. 23, 27, 65, 147, 150, 157-159, 165, 168, 171-178, 184, 198, 224, 225, 254, 282, 414, 418-421, 423, 450, 456-458, 466, 507.
Stanowski A., Spis wykładowców 1918-1939, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, Lublin 1969, s. 106.
Wojtkowski A., Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918-1944, w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, Lublin 1969, s. 30-31.
[1] Obowiązki prodziekana powierzono ks. prof. Tomaszowi Wilczyńskiemu (1903-1965), późniejszemu biskupowi sufraganowi lubelskiemu, ordynariuszowi warmińskiemu. Studiował w Seminarium Duchownym w Lublinie 1920-1925. Świecenia kapłańskie przyjął w 1926. Os 1925 studiował w Rzymie, gdzie uzyskał licencjat z Pisma Świętego oraz doktorat z teologii. W latach 1946-1948 pełnił urzad prodziekana Wydziału Teologii KUL, zob. F. Stopniak, Wilczyński Tomasz, w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 7, Warszawa 1983, s. 401-404.
[2] Ks. prof. Mieczysław Żywczyński (1901-1978), wybitny historyk Kościoła, prodziekan Wydziału Teologii w latach 1947-1949. Studiował w seminarium duchownym w Płocku, gdzie w 1926 roku przyjął świecenia kapłańskie. Studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego ukończył z dyplomem magistra filozofii w zakresie historii. Doktorat 1933, habilitacja 1945, od 1946 zatrudniony na KUL, zob. F. Stopniak, Żywczyński Mieczysław, w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 7, Warszawa 1983, s. 525-533.
Ostatnia aktualizacja: 25.08.2020, godz. 09:04 - Ewa Zięba
