EN: Polemicist and Philosopher of Instinct and Marin Cureau de la Chambre: The Story of a Dispute  

 
Źródło/source:

Roczniki Filozoficzne, 63(2015), nr 1

  
Strony/pages: 65-84  

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2015.63.1-5

 

Streszczenie

Pierre Chanet (1603-1660) był protestanckim lekarzem i filozofem, pochodzącym z La Rochelle. W swoich badaniach zajmował się w problemem myślenia u zwierząt. Występował przeciw tradycji reprezentowanej przez Charona i Montaigne’a, która uznawała, że zwierzęta myślą, decydują i posiadają rozum. Przeciwstawiał temu poglądowi swoją koncepcję instynktu. Rozumiał go jako działanie Boga i definiował instynkt jako „działanie Przyczyny Pierwszej, która pobudza i nakierowuje wszystkie przyczyny drugie w stronę ich celu, jeżeli nie mają one naturalnych zdolności, aby do niego dotrzeć”. Polemizował z nim Marin Cureau de la Chambre (1594-1669), który również był lekarzem i filozofem. Twierdził on, że rozum nie jest jedynie własnością ludzi, ale występuje też w zachowaniach zwierząt. Tekst ukazuje główne tezy polemiki między uczonymi. Informuje ponadto, że zasadnicza różnica miedzy nimi dotyczyła terminu „stwarzanie”. Chanet rozumiał je jako mające stale miejsce w naturze, de la Chambre jako raz dokonane. Według Chaneta Bóg przez swój rozum, bez przerwy wspiera wszystko, co powołał do istnienia. W przyrodzie ożywionej i nieożywionej to działanie przejawia się jako instynkt. Zdaniem de la Chambre’a Bóg nie ingeruje w ten sposób.

 

Summary

Pierre Chanet (1603-1660) was a Protestant physician and philosopher from La Rochelle. In his research, he dealt with the problem of thinking among animals. He spoke against the tradition represented by Charon and Montaigne, which declared that animals think, decide and posses intellect. He contrasted that with his concept of instinct. He understood the instinct as God's action and defined it as “a direction of the first cause which carries and brings all secondary causes to their end, when they have no rational faculties to do so.” Martin Cureau de la Chambre (1594-1669), who was also a doctor and philosopher, argued with him. He claimed that the intellect is not only the property of humans, but also occurred in animals’ behavior. This article presents the main arguments of the polemic between these two scientists. It also shows the essential difference between them which concerns the phrase “creating.” Chanet understood it as constantly occurring in nature, de la Chambre as once done. According to Chanet, God supports everything which He created by His intellect. In nature, this activity occurs as instinct. In de la Chambre’s view, God doesn’t interfere in such a way.

 

 

Słowa kluczowe: instynkt; rozum; dusza; Bóg; zwierzę; człowiek; mowa; wolność

 

Key words: instinct; reason; soul; god; animal; human; speech; freedom.

 

 

Bibliografia/References:

  1. ARIKHA Noga: Nature, mind and body in the age of mechanism, London: Warburg Institute University of London 2001.
  2. AUCANTE Vincent: La philosophie médicale de Descartes, Paris: PUF 2006.
  3. BAILLET Andrien: La vie de Monsieur Descartes, t. II, Paris 1691.
  4. CHANET Pierre: Considérations sur la sagesse de Charon, Paris 1643.
  5. CHANET Pierre: De l’instinct et de la connoissance des animaux : avec l’examen de ce que M. De La Chambre a escrit sur cette matière, La Rochelle 1646.
  6. DARMON Albert: Les Corps immatériels: esprits et images dans l’oeuvre de Marin Cureau de la Chambre 1594-1669, Paris: Vrin 1985.
  7. DARWIN Karol: O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, tłum. S. Dickstein i J. Nusbaum, Warszawa: De Agostini–Altaya 2001.
  8. DE LA CHAMBRE Marin Cureau, Les charactères des passions, wyd. 2, t. II, Paris 1660.
  9. DE LA FORGE Louis: Traktat o umyśle ludzkim, jego władzach, czynnościach oraz jego związku z ciałem, tłum. T. Śliwiński, Kęty: Antyk 2011, s. 182.
  10. DESCARTES René: List do Markiza De Newcastle z 23 listopada 1646 r., [w:] G. DE CORDEMOY, Rozprawa fizykalna o mowie, tłum. B. Głowacka i J. Kopania, Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej UW – Polskie Towarzystwo Semiotyczne 1993, s. 87.
  11. DESCARTES René: List do Mersenne’a z 16 października 1639 r., [w:] F. ALQUIÉ, Kartezjusz, tłum. S. Cichowicz, Warszawa: PAX 1989, s. 241-242.
  12. DESCARTES René: List do Mersenne’a z 22 lipca 1641 r., [w:] OEuvres de Descartes, red. Ch. Adam, P. Tannery, t. III, Paris 1899, s. 417.
  13. DESCARTES René: Medytacje o pierwszej filozofii wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora oraz Rozmowa z Burmanem, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, t. I, Warszawa: PWN 1958.
  14. DESCARTES René: Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, tłum. W. Wojciechowska, Warszawa: PWN 1981.
  15. DESCARTES René: Zarzuty i odpowiedzi późniejsze, Korespondencja z Hyperaspistesem, Arnauldem i More’em, tłum. J. Kopania, Kłty: Antyk 2005.
  16. DORANLO Robert: La Médecine au XVIIe siècle. Marin Cureau de la Chambre, médecin et philosophe 1594-1669, Paris: Jouve 1939.
  17. DROUIN Jean-Marc: René-Antoine Ferchault de Réaumur. Les curiosités d’un physicien, [w:] J. DHOMBRES (red.), Aventures scientifiques. Savants en Poitou-Charentes du XVIe au Xxe siècle, Poitiers: Éditions de l’Actualité Poitou-Charentes 1995, s. 106-209.
  18. EDWARDS Michael: Marin Cureau de La Chambre and Pierre Chanet on Time and the Passions of the Soul, „History of European Ideas” 2 (2012).
  19. GUICHON Jean-Luc: De l’animal machine à l’âme des machines. Querelles biomécaniques de l’âme (XVII-XIX siècle), Paris: Publications de la Sorbonne 2010.
  20. HATFIELD Gary: Mechanizing the sensitive soul, [w:] G. MANNING (red.), Matter and Form in Early Modern Science and Philosophy, Leiden–Boston: Brill 2012.
  21. KOGEL Renée: Pierre Charron, Genève: Droz 1972.
  22. LALANDE André: Vocabulaire technique et critique de la Philosophie, Paris: PUF 1968.
  23. PASCAL Blaise: Myśli, tłum. T. Żeleński, Warszawa: PAX 1989.
  24. PIOBETTA Jean B.: Pierre Chanet: une psychologie de l’instinct et des fonctions de l’esprit au temps de Descartes, Paris: Hartmann 1937.
  25. PODSIAD Antoni, WICKOWSKI Zbigniew (red.): Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych dla studiujących filozofię chrześcijańską, Warszawa: PAX 1983.
  26. SPINK John Stephenson: Libertynizm francuski od Gassendiego do Voltaire’a, tłum. A. Neuman, Warszawa: KiW 1974.
  27. TINBERGEN Nicolas: Badania nad instynktem, tłum. G. Bujalska-Grum, L. Grum, Warszawa: PWN 1989.
  28. TORLAIS Jean: Un esprit encyclopédique en dehors de l’Encyclopédie, Paris: Albert Blanchard 1961.
  29. ŻELAZNA Jolanta, GRZELIŃSKI Adam (red.): Empiryczne podstawy i obrzeża filozofii siedemnastego wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2015.

 

Informacja o Autorze/Information about Author:

Dr Tomasz Stegliński – adiunkt w Katedrze Historii Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego; adres do korespondencji: ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź, tel./fax: +48 42 635-61-35/(29); e-mail: sliwinskifilozofia@o2.pl

 

 

Cytowanie/Citation information:

Stegliński, Tomasz. 2015. "Pierre Chanet, polemista i filozof instynktu, oraz Marin Cureau de la Chambre - historia pewnego sporu." Roczniki Filozoficzne 63, 1: 65-84, http://dx.doi.org/10.18290/rf.2015.63.1-5.

 

 

 

Autor: Anna Starościc
Ostatnia aktualizacja: 24.12.2015, godz. 01:07 - Anna Starościc