Tom prezentuje bogactwo i skomplikowanie przemian w zakresie nowożytnej i współczesnej kultury intelektualnej, w szczególności tych, które ujawniły się na gruncie filozofii wobec powstania „naukowego” przyrodoznawstwa, jak również ich uwarunkowania i implikacje światopoglądowe. Sylwetki intelektualne czołowych myślicieli nowożytnych, takich jak Francis Bacon, René Descartes, Blaise Pascal, John Locke, Étienne Condillac czy Jean le Rond d’Alembert, odsłaniają  meandry „długiego trwania” jako najsilniej akcentowanej w tym tomie tezy interpretacyjnej, tłumaczącej specyfikę ówczesnych zjawisk kulturowych i społecznych. W tak pojętą europejską historię kultury intelektualnej wpisują się omawiane w tomie dokonania myślicieli polskich, począwszy od Hugona Kołłątaja i Stanisława Staszica, przez Augusta Cieszkowskiego do filozofów kształtujących kulturę filozoficzną właściwą dziejom obchodzącego swe stulecie KUL-u, mianowicie jego założyciela Idziego B. Radziszewskiego oraz twórców Lubelskiej Szkoły Filozofii Klasycznej – Stefana Swieżawskiego, Mieczysława A. Krąpca i Karola Wojtyły/Jana Pawła II. Należy mieć nadzieję, że lektura tworzących tom studiów ułatwi rozumienie zarówno niebanalnego dziedzictwa przeszłości, jak też współczesnych realiów kulturowo-społecznych, które są dla nas egzystencjalną szansą i nieustannym wyzwaniem.

 

 

Spis treści

 

Przedmowa

 

Zamiast wstępu. Między filozoficzną historią filozofii a historią kultury

1. Historia intelektualna warszawskiej szkoły historyków idei
2. Historia intelektualna a historia kultury filozoficznej

CZĘŚĆ I. Oryginalność a standardy w kulturze Europejskiej

1. Nowożytny arystotelizm chrześcijański
   1. U konstytuowanie się nowożytnego arystotelizmu w XV w.
   2. Nowożytny arystotelizm chrześcijański doby reformacji i kontrreformacji
2. Racjonalizm a empiryzm w historii nowożytnej teorii nauki – Francis Bacon i René Descartes
   1. Francis Bacon
   2. René Descartes
3. Integralność poznania ludzkiego w ujęciu Błażeja Pascala
   1. Kontekst interpretacyjny
   2. Epistemologia Pascala
   3. Epilog oświeceniowy
4. Racjonalizm kultury intelektualnej Johna Locke’a
   1. Między empiryzmem a racjonalizmem
   2. Racjonalistyczne uprawomocnienie różnych rodzajów poznania
5. Przejawy refleksji metafizycznej w filozofii Étienne’a Bennota de Condillaca
   1. Psychologia poznania jako swoista „metafizyka”
   2. Elementy tradycyjnej metafizyki
6. Kartezjanizm teorii nauki Étienne’a Condillaca
   1. Integralność wymiarów oczywistości poznania
   2. Metodologiczny eklektyzm
7. Koncepcja nauki Jeana le Rond d’Alemberta
   1. Między empiryzmem, racjonalizmem i intuicjonizmem
   2. Integralność klasyfikacji nauk
8. Rola oświecenia chrześcijańskiego w kulturze wieku XVIII
   1. O świecenie chrześcijańskie wobec racjonalizmu
   2. Oświecenie chrześcijańskie w Europie
   3. Oświecenie chrześcijańskie w Rzeczpospolitej

Część II . Oblicza polskiej kultury

9. Od filozofii Boga do filozofii religii w dobie oświecenia
   1. Filozofia Boga początków oświecenia
   2. Filozofia religii schyłku oświecenia
10. Sylwetka intelektualna Stanisława Staszica
    1. Biografia i spuścizna pisarska
    2. Poglądy
11. „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego – ideologia, filozofia religijna, katolicka nauka społeczna?
    1. Interpretacje dokonania Cieszkowskiego
    2. Uwagi krytyczne
12. Idzi B. Radziszewski – filozof i założyciel KUL
    1. Biografia
    2. Piśmiennictwo filozoficzne
13. Metodologia historii filozofii w ujęciu Stefana Swieżawskiego
    1. Kontekst historycznoorganizacyjny
    2. Koncepcja historiografii filozofii
14. Mieczysław A. Krąpiec – twórca Lubelskiej Szkoły Filozofii Klasycznej
    1. Lubelska Szkoła Filozoficzna
    2. Filozofia M.A. Krąpca

Zamiast zakończenia. Rozważania Jana Pawła II nad znaczeniem filozofii nowożytnej dla współczesnej kultury

1. Uwagi wstępne
2. Charakterystyka kultury oświecenia
3. O cena wartości oświeceniowych kategorii etycznych
4. Konsekwencje społeczno-kulturowe dokonań oświecenia

Indeks osób

 

---

 

Zob. recenzję prof. Ewy Starzyńskiej-Kościuszko.

 

---

S. Janeczek, Filozofia – nauka – religia. Studia i szkice z dziejów kultury intelektualnej, red. naukowy A. Starościc, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2018, ss. 421. (ISBN 978-83-65031-09-9)