Nazwa przedmiotu
Wykład monograficzny 2006/07
Wybrane zagadnienia z ogólnej metodologii nauki
tytuł wykładu
Współczesne koncepcje uprawomocniania/uzasadniania


opis

Współczesne koncepcje uprawomocniania/uzasadniania
Wykład poświęcony jest ważnemu fragmentowi dyskusji we współczesnej epistemologii, filozofii nauki i metodologii, głównie angloamerykańskiej i dotyczy sposobu rozumienia (pojęcia, koncepcji, teorii) uprawomocniania (uzasadniania). Tam, gdzie kontekst na to pozwala i wymaga, angielski termin justification przekładany będzie jako „uprawomocnianie”, ponieważ jest zakresowo szerszy od terminu uzasadnianie, używanego w polskich dyskusjach metodologicznych nad kategorią justyfikacji.
Wywodzącą się ze starożytności greckiej (Platon) klasyczną (ortodoksyjną) koncepcję wiedzy (epistéme) jako zbioru przekonań (sądów) prawdziwych i uprawomocnionych (knowledge = justified true belief; K=JTB), zakwestionował w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku Edmund L. Gettier. Wskutek przeprowadzonej przez niego krytyki wielu filozofów, głównie z kręgu filozofii analitycznej, uznało przypisywane wiedzy warunki za niewystarczające do stwierdzenia, iż „S wie, że p” i opowiedziało się za poszerzeniem klasycznej formuły JTB o dodatkowe warunki. Jakie, jest odtąd przedmiotem ciągłych dyskusji.
W ramach wykładu zostaną zreferowane i przeanalizowane głównie dwudziestowieczne stanowiska i poglądy w sporze o koncepcję uprawomocniania: naturalizm – antynaturalizm, internalizm – eksternalizm (reliabilizm), fundamentalizm (decyzjonizm) – antyfundamentalizm (koherentyzm), empiryzm – aprioryzm (racjonalizm). W ramach każdego stanowiska zostaną omówione główne pojęcia i definicje uprawomocnienia oraz podstawowe ich typy. Wykład ma służyć nie tylko teoretycznemu przyswojeniu procedur uprawomocniających, stosowanych w naukach, filozofii i życiu codziennym, lecz także dostrzeżeniu praktycznego ich znaczenia, jak narzędzia odróżniania epistéme od doksa oraz twierdzeń prawdziwych od fałszywych.

literatura

Ajdukiewicz Kazimierz, Zagadnienie uzasadniania, w: tenże, Język i poznanie, t. II, Warszawa 1965, 374-383
Alston William P., Epistemic Justification: Essays in the Theory of Knowledge, Ithaca: Cornell University Press. 1989.
Audi Robert, The Structure of Justification, New York: Cambridge UP 1994.
BonJour Lourence, The Structure of Empirical Knowledge. Cambridge UP 1985.
Bronk Andrzej, Alvina Plantingi koncepcja uzasadniania. Uwagi wprowadzające, w: Ratio et revelatio, Opole 1998 s. 71-81.
Chisholm Roderick M., Theory of Knowledge, Englewoods Cliffs 1966, 1989, tł. pol. R. Ziemińska, Teoria poznania, Lublin: Daimonion 1994.
Chrudzimski Arkadiusz, Wilfrida Sellarsa krytyka „mitu danych”, „Przegląd Filozoficzny” 7:1998 nr 1 s. 73-90.
Czeżowski Tadeusz., O tak zwanym uzasadnianiu bezpośrednim i oczywistości, w: tenże: Filozofia na rozdrożu. Analizy metodologiczne, Warszawa 1965 s. 73-81.
Gettier Edmund, Is Justified True Belief Knowledge?, "Analysis" 23:1963 s. 121-123.
Goldman Alvin I., Epistemology and Cognition, Cambridge, Mass.: Harvard UP 1986.
Ingarden Roman, Bemerkungen zum Problem der Begründung, „Studia Logica” 13:1962 s. 153-176; tł. pol. Maria Turowicz, O uzasadnianiu, w: tenże, U podstaw teorii poznania, Warszawa 1971 s. 428-450.
Kawalec Paweł, Structural Reliabilism. Inductive logic as a theory of justification, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers 2003.
Lehrer Keith, Theory of Knowledge, Boulder, San Francisco: Westview Press 1990.
Marquard Otto, Abschied vom Prinzipiellen. Philosophische Studien, Stuttgart 1991, tł. pol. K. Krzemieniowa, Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, Warszawa 1994.
Moser Paul K., Knowledge and Evidence, Cambridge 1989.
Plantinga Alvin, Warranted Christian Belief, New York, Oxford: OUP 2000.
Plantinga A., Warrant and Proper Function, New York, Oxford 1993.
Plantinga A., Warrant: The Current Debate, New York, Oxford 1993.
Sosa Ernest., Knowledge in Perspective. Selected Essays in Epistemology, Cambridge: CUP 1991.
Swinburne Richard, Epistemic Justification, Clarendon Press 2001.
Williams Michael, Problems of Knowledge. A Critical Introduction to Epistemology, Oxford: OUP 2001.
Ziemińska Renata, Eksternalizm we współczesnej epistemologii, Szczecin: Wyd. Naukowe USz 2002.
Ziemińska Renata, Alvina I. Goldmana teoria wiedzy i uzasadniania, „Roczniki Filozoficzne” 49:2001 z. 1 s. 77-107.

Autor: Andrzej Bronk
Ostatnia aktualizacja: 28.08.2007, godz. 13:33 - Andrzej Bronk